Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

Сабактын кұрылымына сабактың бөліктері мен оларға бөліне- 
тін уақыттагы оны жүргізу тэртібіне назар аударылды.
Дидактика сабактың нақты қүрылысын, сабақгың кұрылымдык 
бөліктерін, олардың бір-біріне тэуелділіктері мен байланыстарын та- 
лап етті. Ғылым мен практикаға 
«аралас сабақ»
термині енгізілді. Б.П. 
Есипов аралас сабактың кұрамын аныктады: өткен сабакты қай-талау; 
жаңа такырыпты түсіндіру; оқылатын қүбылыстың маңызды және нақ- 
ты фактыларын қарастыру; оқушының такырыпты қалай игергенін 
тексеру; оның білімін бекіту, білігі мен дағдысын дамыту. Сонымен, 
сабактың төрт элементтік жүйесі (үй тапсырмасын тексеру, жаңа ма- 
териапды өту, бекіту жэне үй тапсырмасы) бекітілді.
Осы элементтерге эмбебаптык сипат берудің жағымсыз тістары 
да болды - төрт элементтік жүйені сақгау, жиі нүсқашылдық пен 
формалистікке, бір типтілікке жол берді. Педагогикалық теория мен 
педагогикалық практика осы қалыптан шығудың жолдарын, яғни са- 
бақтың типтері мен классификациясын іздестірді. 1952 жылы С.В. 
Иванов «Сабақтардың типтері үлкен өзекті мэселе, сыныптық-сабақ 
формасының баска элементтермен өзара байланысының ара катына- 
сының зандылықтарын анықтау керек. Осы мәселенің дүрыс шешімін 
табу теория мен практика үшін маңызды»,- деп жазды. Ғылымға са- 
бақты классификациялаудың өлшемдерін анықтау кажеттігі пайда 
болды. Ондай өлшемдер ретінде дидактикалык мақсат пен міндеттер, 
сабақты оқыту эдістері, оқу материалдарының түрлері алынды. Сабақ- 
ты таным үдерісінің зандылықгарына, оқу үдерісінің логикасына, оқу- 
шылардың бүрынғы дайындығына негізделген классификация өлшем- 
дері қарастырылды.
Д.О. Лордкипанидзе сабакты гносеологиялық, психологиялық, 
эдістемелік және жалпы педагогикалық үстанымдар бойынша жікте- 
ді. Осылардың ішінен жалпы педагогикалық жэне жалпы дидактик- 
калық үстанымдарды негізгі деп санады. Осы кағида алғаш рет Б.П. 
Есиповтың еңбегінде, сонан кейініректе П.Н. Груздев, И.А. Каиров, 
И.Т. Огородников, М.А. Данилов еңбектерінде дамытылды. Осы ка- 
былданган классификация бойынша жаңа материалды түсіндіру, кай- 
талау жэне жаттыгу, білімдг тексеру жэне багалау сабактары жэне ара- 
лас сабақ деп жіктелді.
Сабақгың қүрылымын қайта қарастыру мәселесіне (50-шы 
жылдардың соңы мен 60-шы жылдардың басындагы) липецкілік 
мүғалімдердің тэжірибесі түрткі болды, олар аралас сабақтың қүрамды 
бөліктері, жалғыз оқыту формасы дегеннен бас тартты. Липецкілік 
мүғалімдер оку үдерісінде окушылардың алға жылжуын үнемі бекітіп, 
бүрынғы апған білімдерін тереңдетуді іске асырды.
Сабақтың құрылымын жетілдіру мэселесі үжымдық жэне жеке 
жүмыс формаларын зерттеуді талап етті. Сыныпта фронтальдык жұ- 
мыстан басқа топтык жэне жеке жүмыс жүргізу кажеттігі белгілен-
262

ді. Педагогикалык әдебиеттерде сабақта топтық жұмыстар жүргізу мэ- 
селелері талкыланып, оның білім беру жэне тәрбиелік міндетгерді ше- 
шудегі тиімділігі аныкгалды (Х.И. Лийметс, Е.С. Рабунский, 
И.М.Чередов).
Дидакт галымдар сабактың тиімділігін анықтауды қолга алды.
Э.И. Моносзон «сабактың негізгі сапалык өлшемі түрлі тэсілдер мен 
әдістерді қолдану емес, оқушынын білімді, тәрбиелік деңгейді игеруі, 
қойылған мақсатқа жетуі»,- деп көрсетті.
Профессор Р.Г. Лемберг педагогиканың теориялык жэне прак- 
тикапық маңызы бар мәселелері туралы көптеген еңбектер жазды. Ол 
еңбектердің ішінде бастауыш білім беру мәселелері де қамтылган. 
«Бастауыш мектептегі сабақ», «Сабақ методикасынын мэселелері», 
«Дидактикалық очерктер», «Мектеп окушыларын жалпы дамыту жү- 
мыстары», «Сабақты кұру мэселелері», «Сабақта білім беру мен бі- 
лімді пысықтау», «Мектептегі оқыту эдістері» атты еңбектерінде са- 
бақтың тақырыбы мен мазмұнының ішкі бірлігі, жаңа материалдың 
сабақтагы рөлі мен маңызы, сабақта жаттыгулар жүргізудің жолдары, 
білімді есепке алу мен материалды пысықгаудың жаңа түрлері ұсы- 
нылды.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: