Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

146 
ліктілігін арттыру, сонымен қатар Қазақстан Республикасының жалпы білім 
беретін мектептеріне Назарбаев Зияткерлік мектептері мен шетелдік озат 
педагогикалық тәжірибелерді тарату болып табылады. 
Әлемдік білім беру кеңістігіне кірігудің стратегиялық мәселелерінің 
бірі 12-жылдық білім беру моделіне көшу болып табылады. Соңғы жылдары 
12-жылдық модель жүйесін енгізуге дайындық ше-гінде эксперименталдық 
сыныптардағы оқу үдерісін жүзеге асыру са-пасына мониторинг жасау, 
оқулықтармен, оқыту-әдістемелік кешенмен қамтамасыз ету бойынша жұмыс 
жүргізілуде. Эксперименталдық алаң нәтижесі бойынша оқыту курстары 
арқылы 12-жылдық білім беруге көшу үшін мұғалімдерді даярлау жұмысы 
күшейтілді. Сонымен 12-жылдық оқыту моделіне біртіндеп көшу іске 
асырылуда. 
Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасының басты 
бағыттарының бірі «E-Learning» электрондық оқыту жүйесін енгізу жобасын 
іске асыру болып табылады. Сонымен үздіксіз білім беру жүйесін «өмір 
бойғы» үздіксіз интеллектуалды әлеуетті дамыту арқылы сипаттауға 
болатыны байқалуда. Осы бастамаларды жүзеге асыру Қазақстанға 
экономика саласында ғана пайда әкелумен шектелмей, әлеуметтік капитал 
нысанында, яғни жоғары әлеуметтік тұрғыда топтасып біріккен, азаматтық 
интеллектуалды белсенді қоғам қалыптастыру арқылы кемелдікке жеткізеді.
Дарынды балалар оқитын мектептерде тереңдетілген бағдар-лама 
бойынша, жүйелі түрде қосымша сабақтар өткізу, жаңа педагоги-калық 
технологиялар элементтерін пайдалану, сыни тұрғыда, пробле-малық оқыту 
әдістерін пайдалана отырып оқыту, әр деңгейдегі пәндік олимпиадаларға, 
конкурс-сайыстарға, республикалық және халықара-лық деңгейде ғылыми-
практикалық конференцияларға қатыстыру негізгі орын алады.
 Дарындылықты анықтау критерийлеріне 
тұлғаныңбілімді толық 
игеруі, тапсырылған жұмысты сапалы орындауы, тақырып бойынша өз ойын 
еркін айта алуы, алынған білімдерді өз бетінше дамыта білуі; өзіне-өзі талап 
қоя білуі, материалды игеруде табандылық, алынған білімді әр сабақ сайын 
дамыту; өз ойларын баяндағанда ғылыми дәлеледеуі, ғылыми жобалармен 
шұғылданғанда өз бетінше іздене алуы, тапсырылған жұмысты сапалы 
орындауы, іс - әрекеттегі, қарым - қатынаста мәдениеттілігі жатады.
Интеллект ұғымы адамның қабілеті ретінде түсіндірілсе де ол, басқа 
қабілеттер арқылы іске асырылады: таным, оқу, логикалық ойлау, талдау 
арқылы ақпараттарды жүйелеу, олардың қолдану аясын анықтау, 
заңдылықтары мен ерекшеліктерін табу, ұқсас ақпараттармен салыстыру 
т.с.с. Адамның интеллектісінің маңызды сапаларына оның талаптылығы, 
ойының тереңдігі, жылдамдығы, логикалық ойлау, ой-лаудың дәлдігі, сыни 
тұрғысынан ойлауы, ойының кеңдігі, интуи-цияның дамығандығы жатады. 
Интеллект феноменін толық түсіну үшін оны көпдеңгейлі құрылым ретінде 
қарастыру керек. Себебі оны генетикалық, әлеуметтік, іс-әрекеттік, 
феноменологиялық т.б. тұрғы-лардан қарастыруға болатыны белгілі. Осы 

147 
тұрғыларға сәйкес интеллектің көпдеңгейлік құрылымын көрсететін 
мынандай анықтамала-рын атап өтуге болады: 
▪
әлеуметтік тұрғыдан қарастырғанда интеллект – әлеуметтенудің 
және тұтас мәдениеттің ықпалының нәтижесі; 
▪
генетикалық тұрғыдан, интеллект – адамның қоршаған әлеммен 
табиғи жағдайда әрекеттесу талаптарына бейімделу салдары; 
▪
үдерістік-іс-әрекеттік тұрғыдан, интеллект – адам іс-әрекетінің 
ерекше формасы;
▪
дидактикалық тұрғыдан, интеллект – мақсатқа бағытталған оқыту 
үдерісі;
▪
ақпараттық тұрғыдан, интеллект – ақпаратты өңдеудің элементарлық 
үрдістер жиынтығы; 
▪
феноменологиялық тұрғыдан, интеллект – сана мазмұнының ерекше 
формасы; 
▪
құрылымдық-деңгейлік тұрғыдан, интеллект – түрлі деңгейдегі 
танымдық үдерістер жүйесі; 
▪
реттеушілік тұрғыдан, интеллект – өзін-өзі түзету факторы. 
Ал қазіргі таңда кәсіби білім беру саласында интеллекттің төрт негізгі 
түрі маңызды болып табылады. Интеллекттің түрлері: жалпы, әлеуметтік, 
эмоционалдық, тәжірибелік интеллект.
1.
Жалпы интеллект – кез-келген өмірдегі өзекті мәселені танып білу 
мен шешуге қатысты жалпы қабілет. Индивидтің танымдық үдерістерінің 
жүйесі (ойлау, сезіну, қабылдау, жадына сақтау, қиял-дау, елестету және т.б.) 
негізінде жатқан таным мен мәселелерді шешудің жалпы қабілеттілігі. 
2.
Әлеуметтік интеллект – адамдардың білімдері мен әлеумет-тік 
жағдайларын және оларды әлеуметтік өзара әрекеттесуде шешу дағдысын 
анықтауға мүмкіндік беретін білім, білік немесе дағыдыны меңгерген, 
тұлғалық белгілерінің жоғарылығымен ажыратылатын таным түрі. 
3.
Эмоционалдық (әсершіл) интеллект – эмоциямен берілген 
ақпараттарды қайтадан өндіру және адамдардың өзара қарым-қа-тынасы 
барысында ойлану және шешім қабылдау үшін эмоционалды ақпараттарды 
негіз ретінде пайдалану қабілеті.
4.Тәжірибелік интеллект – тұлғаның кәсіби қызмет барысында білімін 
тиімді пайдалануына мүмкіндік беретін кәсіптік қызметтің мазмұнды 
(білімділік) және үдерістік (тәжірибелік) интегративті сипаттамасы негізінде 
тәжірибе жинақтауы. 

жүктеу 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: