26
6.1 Бейтарабы жерге қысқа тұйықталуған тораптардағы жерге
қысқа тұйықталудан қорғаныс
ЭЖЖ жерге (бір және екі фазалы) ҚТ қорғау үшін нөлдік тізбектегі тоқ
пен қуатты сезінетін РҚ қолданылады. Бұл РҚ әлдеқайда қарапайым және
жоғарыда қарастырылған фазаның толық тоғына әсер ететін МТҚ қарағанда
бірнеше артықшылықтары бар. Нөлдік тізбектегі қорғаныс МТҚ нөлдік
тізбегі түрінде және қарапайым сонымен бірге бағытталған үзінді ретінде
жасалады.
6.1 сурет – Тораптағы бір фазалы ҚТ (а) және I
0
тоғының U
0
(б)
әсері
арқылы өтуі
Бір фазалы ҚТ кезінде зақымдалған жердегі НТ тоғы I
ОК
зақымдалған
фазадағы ҚТ тоғының 1/3 тең және фаза бойынша онымен бірдей болады, ал
ҚТ
нүктесіндегі
кернеу
зақымдалмаған
фазалардың
кернеуінің
геометриялық суммасының 1/3 тең.
Қорғалатын W1 ЭЖЖ (6.1 сурет) немесе одан кейін орналасқан W2
бөлігінде ҚТ болған кезде КА
және KW релелері іске қосылып И кірмесіне
(6.1 сурет) сигнал береді. Сонымен жерге ҚТ кезінде I
0
тоқтарының пайда
болуы, тек бейтарабы жерлендірілген трансформаторлар бар торапта ғана
болады. Бірнеше жерлендірілген бейтарабы болса зақымдалу орнында НТ
тоғы оның тарамдарының кедергісіне пропорционал кері таралып кетеді.
6.2 суретте торап сұлбасындағы НТ тоғының таралуының біршама
жағдайлары көрсетілген. ҚТ орнына өтетін тоқтың бағыты оң деп
қабылданған. Егер трансформатордың нөлдік нүктесі ЭЖЖ бір жағынан
ғана жерлендірілген болса, онда жерге ҚТ кезінде НТ тоқтар зақымдалған
орындар мен жерлендірілген бейтарап арасындағы бөлікте ғана өтеді (6.2 а
сурет). Егер трансформатордың бейтараптары қарастырылып жатқан
бөліктің екі жағынан да жерлендірілген болса (6.2, б сурет), НТ тоқтары ҚТ
орынының екі жағынан да өте алады. Яғни тораптағы НТ тоқтың таралуы
генератордың орналасу орнымен емес, ал жерлендірілген бейтараптың
орналасынан анықталады деп тұжырым жасаймыз. Егер трансформатордың
орамдары жұлдызша - үшбұрыш болып жалғанса, онда үшбұрыш
жағындағы тұйықталу жұлдызша жағында НТ тоқтары болмайды.
27
Жұлдызша тораптағы орнатылған РҚ, үшбұрыш торабында жерге
тұйықталуда жұмыс жасамайды.
Қорғаныстың әсер етуі және сұлбасы.
НТ
бағытталмаған
МТҚ
қорғалатын
учаскенің
бір
жағында
бейтарабы
жерлендірілген
трансформатор орналасса қолданылады. Бұл релелік қорғаныстың функ-
ционалды сұлбасы суретте келтірілген (6.3, а, б сурет). КАО тоқ релесі НТ
тоқтың сүзгішіне қосылған, ол үшін толық жұлдызша сұлбасымен қосылған
ТТ нөлдік сымы қолданылады. КАО-дағы тоқ үш фазаның екіншілік
тоқтарының геометриялық суммасына тең:
I
Р
= I
а
+ I
b
+ I
c
= 3I
0
/ К
I
. (6.1)
КАО релесі 3I
0
тоғы пайда болғанда жұмыс жасайды да КТ уақыт
релесін іске қосады; ол t уақыттан кейін KL аралық релесіне белгі береді, ал
ол өз кезегінде ажыратқыштың ажыратылуына команда береді.
6.1 - суретке сәйкес қосылу релесінде I
0
тоғы болса ғана РҚ пайда
болады, сондықтан 6.1 - суретте көрсетілген НТ МТҚ жерге бір және екі
фазалық ҚТ кезінде ғана жұмыс жасайды.
Фаза аралық ҚТ-да, сонымен қатар жүктеме және тербелу кезінде НТ
МТҚ жұмыс жасамайды, себебі бұл режимдерде I
А
+ I
B
+ I
C
= 0 тоқтарының
суммасы және 3I
0
тоғы жоқ. НТ МТҚ басты артықшылығы ол жүктемеге
әсер етпейді. Соның арқасында оны қалыпты режимдегі және асқын
жүктемедегі тоқтардан реттеудің қажеті болмайды, ол фазалық тоқтарға
әсер ететін МТҚ қарағанда РҚ біршама жоғары сезімталдығын қамтамасыз
етеді. Бірақ НТ МТҚ жұмысы ТТ магниттелу тоғынан пайда болатын
қателіктен қиындай түседі. Сондықтан біріншілік тоқтарының балансы бар
болған режимдерде (I
A
+ I
B
+ I
C
=
0)> екіншілік тоқтардың суммасы
I
а
+ I
b
+ I
c
0. НТ МТҚ нөлдік сымында және қосылу релесінде баланс емес
(I
нб
) деп аталатын қалдық тоқ пайда болады, ол I
0
біріншілік тоғы болмаған
кезде РҚ қажетсіз іске қосылуына алып келеді. I
нб
шамасын ТТ магниттелу
тоғын ескеріп табуға болады:
Байқағанымыздай, 4.2-дегі екінші мүше баланс емес тоғы болып
табылады. Оны I
нб
деп белгілеп алып және бірінші мүшені I
0
деп алып:
I
p
= (3I
0
)/K
I
- I
нб
.
(6.3)
аламыз.
I
ном
C
I
ном
B
I
ном
A
I
C
B
A
I
ном
C
C
I
ном
B
B
I
ном
A
A
p
K
I
K
I
K
I
K
I
I
I
K
I
I
K
I
I
K
I
I
I
.
.
.
.
.
.
(6.2)
28
6.3 - теңдеу НТ МТҚ қосылу тоғында,ы тоқ екі құраушыдан тұрады:
оның бірі I
0
біріншілік тоғы және екіншісі ТТ қателігі. Соңғысы НТ МТҚ әсер
ететін 3I
0
тоғының шамасын өзгертеді.
а) бейтараптың ЭЖЖ бір жағынан жерлендірілген кезде;
б) бейтараптың ЭЖЖ екі жағынан да жерлендірілген кезде.
6.2 сурет - Бір фазалы ҚТ кезіндегі нөлдік тізбектегі тоқтың таралуы
а) структуралық сұлба; б) тоқ
тізбектері цепи;
в) электр механикалық РҚ бар оперативті РҚ тізбектерінің сұлбасы.
6.3 сурет - Нөлдік тізбектегі тоқтың қорғаныс сұлбасы
