Тақырыптың өзектілігі

Ресей империясындағы мұсылмандық қозғалыс елде ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында орын алған әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және рухани-мәдени өзгерістердің нәтижесінде дүниеге келді. 1905-1907 жылдары бірінші орыс революциясы толқыны әкелген өзгерістерден соң, мұсылмандық қозғалыс отаршылдық езгіге қарсы қоғамдық құбылыс ретінде бой көрсетті. Осы жылдары жалпыресейлік үш мұсылман съезі өткізіліп, жеке мұсылман партиясы – «Ресей мұсылмандары одағы» құрылып, Мемлекеттік думада мұсылман фракциясы ұйымдасты. Бүкіл Ресей мұсылмандарының азаматтық құқығын, ұлттық теңдігін, дін еркіндігін қорғау мақсатында өткізілген саяси шараларға қазақ зиялылары да атсалысты. Қазақ зиялылары орталық ұлттық езгідегі қазақ халқының мүддесін қорғап, азаматтық құқын қамтамасыз ету жолында күресті.

Жалпы ресейлік мұсылман съездеріндегі қазақ зиялылары:

• 
  Ресейдің қол астындағы мұсылмандар сол жердегі орыс халықтарымен тең құқықта болуды алға тартты;
  
• 
  Қазақтардың арасынан да Мемлекеттік Думаға сайлану құқығына ие болды;
  
• 
  Мұсылман халықтарының сана-сезімінің оянуына себепші болды;
  
• 
  Қазақ қоғамында қалыптасқан ауыр жағдайларға көпшілік назарын аударуға күш салды;
  
• 
  Мұсылман жұртының саяси-әлеуметтік, щаруашылық, экономикалық мәселелерін көтерді;