Тақырыбы: «Батыс Қазақстан облысын мекендейтін түрлі ұлт өкілдерінің Тәуелсіздік жылдарындағы мәдениетінің дамуы» Музыка кафедрасы Оқытушылар: А. А. Батырханова Р. Ж. Куаншалиева Г. Б. Искакова Орал- 2016 Тақырыбы

жүктеу 101,5 Kb.

Дата	14.02.2020
өлшемі	101,5 Kb.
	#29057

Ж. Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледж

Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған

студенттердің танымдық-ізденіс жұмысы
Бекітемін___________

директордың ТІЖ орынбасары

М.С. Нұрмукашева

26.10.2016ж

Тақырыбы:

«Батыс Қазақстан облысын мекендейтін түрлі ұлт өкілдерінің Тәуелсіздік жылдарындағы мәдениетінің дамуы»

Музыка кафедрасы

Оқытушылар: А.А.Батырханова

Р.Ж.Куаншалиева

Г.Б.Искакова

Орал- 2016

Тақырыбы: «Батыс Қазақстан облысын мекендейтін түрлі ұлт өкілдерінің Тәуелсіздік жылдарындағы мәдениетінің дамуы»
(Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған

студенттердің танымдық-ізденіс жұмысы)
Мақсаты:

-жалпыұлттық «Мәнгілік ел» идесын жүзеге асыру, Жайық өңіріндегі түрлі ұлт өкілдерінінң негізгі музыкалық құндылығы мен маңыздылығын, қазақстан музыка мәдениетінің біртұтастық түсінігін қалыптастыру.
Міндеті:

-өскелең ұрапаққа Жайық өңіріндегі түрлі ұлт өкілдерінің ұлттық салт-дәстүрлерін қалыптасуын, сақталуын және қайта өрлеуін зерттеу;

-Зерттеу жұмысын жүргізу процесінде студенттердің креативтік ойлауын және танымдық белсенділігін арттыру;

-Қазақстанда мекендейтін түрлі ұлт өкілдерінің музыкалық өнерін түсінуге, құрметтеуге тәрбиелеу.

Қазақстандықтар – болашағы біртұтас ұлт.

Қазақстандық біртектілікті одан әрі нығайту қажет.

Барлық азаматтар құқықтың бір

көлемін пайдалануы, жауапкершіліктің

бір жүгін арқалауы және тең

мүмкіндікке қолжетімділікті иеленуі керек.

Біз өзіміздің тұрақтылық және келісім

моделін дамытуда айтарлықтай табыстарға жеттік.

Н. Ә. Назарбаев

Саламатсыздарма аса құрметті конақтар, студенттер, оқытушылар!
Жүргізуші:

Тәуелсіздіктің 25 жыл толуына орай студенттердің танымдық-ізденіс жұмыстар жобасының нәтижесін тыңдауға қош келдіңіздер!

Қазақстан көпұлтты мемлекет, достық, туысқандық қарым-қатынаста 130 астам ұлт өкілдері өмір сүреді. Әрбір халықтың дәстүрінде бірлік, ынтымақ бейбіт-тіршіліктің кепілі жайлы көп айтылады.

Қазақстан халқы Ассамблеясы — 1995 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен құрылған Мемлекет басшысы жанындағы консультативті-кеңесші орган. Ел Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясын құру идеясын алғаш рет 1992 жылы Тәуелсіздіктің бірінші жылына арналған Қазақстан халқының бірінші форумында жариялады. Мұндай институтты құру қажеттілігі саяси тұрғыдан, сондай-ақ жаңадан құрылған, тәуелсіз, полиэтносты, поликонфессиялық мемлекеттің тұрақты дамуы тұрғысынан туындаған еді. Аталған бастама мәдениет аралық диалогты нығайтудың жаңа кезеңінің негізін қалап, этносаралық қатынастарды дамыту мәселелерін жоғары деңгейде шешуге мүмкіндік жасайтын әлемдік тәжірибедегі тың бағыт болып табылды. Жиырма бес жылдық тарихында Ассамблея қарқынды дамып, елеулі өзгерістерді бастан кешірді.

Ассамблеяның басты ерекшеліктерінің бірі этностық топ өкілдері мүдделерін жоғары заң шығару органында – ел Парламентінде білдіру болып табылады. Конституцияға 2007 жылы енгізілген өзгерістерге сәйкес Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің 9 депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлаған Парламент Мәжілісінің 9 депутаты, елдегі барлық этностардың мүддесін білдіріп, заң шығарушылық процесіне белсенді қатыса, заң шығарушылық бастамашылық құқығын жиі пайдаланады.

Бүгінде республикада Қазақстан этностарының мәдениеттері, тілдері, дәстүрлерінің дамуына қажетті барлық жағдай жасалған. Этномәдени бірлестіктердің өзінің саны тұрақты өсуде, қазір олар 800-ден асады, оның ішінде 28-і республикалық. 15 тілде газет-журнал, 8 тілде радиобағдарламалар 7 тілде телебағдарламалар шығады. Білім беру толықтай өзбек, тәжік, ұйғыр және украин тілдерінде жүргізілетін 88 мектеп жұмыс істейді. 108 мектепте 22 этностың тілі жеке пән ретінде жүргізіледі. Осымен қатар, балалардан басқа үлкендер де 30 этнос тілдерін оқуға мүмкіндік алған 195 этно-білім беру кешендері, жексенбілік және лингвистикалық мектептер ашылды. Қазақ және орыс театрларын қоспағанда елімізде-төрт ұлттық – өзбек, ұйғыр, корей және неміс театрлары жұмыс істейді. Әр жыл сайын Қазақстан этностарының тілдерінде бірнеше ондаған жаңа кітаптар жарық көреді.

Қазіргі таңда, облысымызда Қазақстан елінің Ассамблеясы біртұтас ретінде жұмыстанып жатыр. Ұлттық орталықтар 25-26жыл бұрын құрылған. Қазіргі уақытта ұлттық орталықтар кәсіби денгейде концерт, бағдарламалар құрып, ұйымдастыра білетін мықты ұжымдарға айналды.

Бүгінгі күні Батыс Қазақстан облысындағы ішкі істер органында екі мыңнан астам қызметкер қызмет атқарса, соның ішінде ірі этностық топтардың қатарын құрайтын орыстар – 110, украиндар – 17, өзбек – 1, неміс – 1, кәріс ұлты – 1, әзербайжан – 2, татарлар – 28, қырғыз – 1, осетин ұлты – 1 және 1 қарақалпақ секілді 11 ұлт өкілдері қызмет етеді. Ынтығымағы жарасқан ішкі істер органында аталған этнос өкілдері өз саласы бойынша мемлекетке өз үлестерін тигізуде.

Көп ұлтты Батыс Қазақстанда 86 ұлыстың өкілдері тату-тәтті тұрып жатыр, 16 этномәдени бірлестіктері жұмыс жасайды. 2015жылы ашылған Достық үйі бір шаңырақтың астында барлық ұлт өкілдерін жиип отыр. Біздің колледжімізде «Достық үйі» клубы жұмыстанып, Ассамблеяның жанынан ашылған «Жастар қанаты» ұйымымен тығыз байланыста.

Жүргізуші:

- Армян этномәдени бірлестігінде жүргізілген зерттеу жұмысы.

(3п КШМ топ студенті Утебалиева Үміт жетекшісі А.А. Батырханова)

-Әр алуан себептердің ығымен қазақ даласына келіп, бүгінде осында тұрақтап қалған ұлттардың қатарында армян халқы да бар. Қазақстанның түпкір-түпкіріне шашырай қоныстанған армяндардың бір шоғыры Батыс Қазақстан облысында тіршілік етіп жатыр. Облысымызда олардың басын біріктіретін армян этномәдени орталығы жұмыс істейді. Бүгінде орталыққа Аветик Рубенович Амирханян төрайымдық етеді.

Негізінен, армяндардың Қазақстанға келуі тарихи хронологиялық ретпен үш мерзімге бөлінеді. Біріншісі, саяси репрессия мен Ұлы Отан соғыс жылдарындағы депортация. Екіншісі, 1988 жылы Арменияның солтүстік-батысында болған қуатты жер сілкінісінен үй-жайсыз қалған армяндардың өзге одақтас республикаларға көшірілуі. Үшіншісі, КСРО ыдырап, одақтас республикалар тарағаннан кейін армяндардың ауыр экономикалық дағдарыстың қысымынан басқа мемлекеттерге күнкөріс қамы үшін көшіп кетуі. Мінеки, армян халқының Қазақстан Республикасына тап болуы осындай негізгі үш себеппен түсіндіріледі.Ендігі кезекте назарымызды бейнематериалға аударайық.

(Армян ұлты туралы бейнефильм 2минут)

Елімізде 15 армян этно-мәдени орталығы жұмыс істейді. Армяндардың саны жөнінен Алматы қаласы алда болса, Астана, Қарағанды қалалары сәйкесінше екінші-үшінші орында.Қазақстанда армян халқының тарихы ұлы саясаткер, Қазақстан ЦК компартиясының бірінші хатшысы- Левона Мирзояннан басталса, Орал өңірінде Социалистік Еңбек ардагері Багдасарян және Ворошилов атындағы «Зенит» зауодын құрып, көп жылдар бойы басқарып өткен Петр Александрович Атоян. Қазіргі таңда қаламыздағы ең үлкен футбол алаңына осы Атоян аты берілген.

Ал, Батыс Қазақстан облысында «Ковчег-Тапан» армян мәдени-ағарту орталығы 1997жылы құрылып, осы жылдан 2012 жылдар арасында Севада Тер Григорян басқарып келген. Ал, 2012 жылдан бастап Мирзоян атындағы Армян этномәдени орталығы деп аты өзгертіліп, қазіргі уақытқа дейін Аветик Рубенович Амирханян басқарып келеді.

Орталықтың мәдени университеттер жұмыстарына белсене қатысып, көптеген шаралар өткізе басқа этномәдени орталықтарға үлгі көрсетуде.

Соңғы кездері Орал қаласында армян халқының мәдениеті дамып келе жатыр. Мысалы:«Арарат» би ансамблін-өзіміз облысымызбен қатар, Атырау, Ақтау, Ақтобе қалаларына нәзік «Келіннің биімен», жігерлі «Кочари» билерімен жиі шақырылып, түрлі шараларына қатысуда.

Армян халқының ән-би өнері тек армян халқының қазынасы болып қоймай өзге ұлт өкілдеріне де өз өнерлерін таныстырып, дәріптеу мақсатында жексенбілік мектебі жұмыс жасауда.
-Армен Хачатурян "Танец с саблями" домбыра аспабында орындайтын 2аКШМ топ студенті Губайдуллин Азамат
Армян жазуының 1600 жылдан астам тарихы бар. Армян халқының ең айтулы ұлттық мерекелерінің бірі – Вардавар деп аталады. Күн жылынып, жадыраған жаздың лебі ескен кезде барлық жастар бір-біріне су шашып, мейрамды ұлықтайды.

Бізге қазір ежелгі және ортағасырлық армян музыкасының мазмұнын елестету қиын. Алайда сақталып қалған жанама құжаттар ол кезеңнің музыкасы еркін ырғақты және әуенді болғандығы жөнінде дерек береді. Сонымен қатар ән өнері қарапайым халық арасында көпдауысты, еркін орныдау мен ерекшеленеді.

Армяндық дудук беткі жағындағы сегіз тесігі арқылы ойнатылады

Армян асханасы - өзіне тән ерекшелігі бар тағамдардан тұрады. Армян тағамдарының жасалу әдісі сонау ерте заманнан бастап, бүгінге дейін өз құндылығын жоғалтпаған. Жасалу техникасы бойынша ерекше тағамдардың қатарына олардың «аганц» тағамы кіреді. Аганц - армян халқының кондитерлік өнімі. Бидай, мейіз, жаңғақ және басқа жемістерді араластырып, үстіне қою қант шырынын құйып дайындалады. Бидай дәндерін бір сағаттай суға салып, жібітіп, одан кейін кептіріп, ыстық табада майсыз қуырады. Армяндар сонымен қоса өрік жемісін ерекше бағалайды. Олардың «Анушапур» сынды өрік салынған сорпасы бүгінгі күнге дейін өз құндылығын жоғалтпаған.
-"Мирзоян" Армян этномәдени бірлестігінен "Арарат" би ансамблінің орындауында "Құмыра биі"
Жүргізуші:

Келесі тыңдайтындарыңыз Корей этномәдени бірлестігінде жүргізілген зерттеу жұмысы:

(2а КШМ топ студенті Қожаниязова Гульназия жетекшісі Р.Ж. Қуаншалиева)

-Міне, көзді ашып жұмғанша, осы жылы Қазақ халқы тәуелсіздіктің 25 жылдығын тойлайды. Тәуелсіздікке жету – оңай жолмен келген жоқ, ол бәрімізге мәлім. Бұл қазақ халқының ғасырлар бойы көздеген арман-мұраттарының орындалуы. Тәуелсіз мемлекетке айналу, бізге үлкен серпіліс, күш берді. Тарихи күш десе де болады. Біздің өз еркімізбен алға ұмтылуға, мемлекет болып өркендеуге жол ашылды.

Тәуелсіз Қазақстан тарихы Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың есімімен тығыз байланысты. Елбасының қазақстандық мемлекеттіліктің іргетасы берік болуы үшін этносаралық татулықтың сақталуына, ел бірлігінің мықты болуына басымдық беруі – ел басқарудағы көреген қадам екендігін қазір бүкіл әлем мойындады. Бұл орайда, Елбасы бастамасымен құрылған, ел тіршілігінің бейбіт, тынысының еркін
болуында қоғамдық келісім мен этносаралық татулықты қамтамасыз етіп отырған бірегей институт – Қазақстан халқы Ассамблеясы атқарып жатқан қызметтің де үлесі ерекше.

Мен бүгінгі баяндамамды корей халқының тарихымен мәдениетінен бастағалы тұрмын.

(Жерұйық фильмінен үзінді бірге оқи бастайды)

Корейлер Қазақ жеріне қоныстануды XIX ғасыр соңында бастады. Қазақстан Республикасында тұратын корейліктер өздерін «коре елінің адамдары» деп атайды. 1939 жылғы депортация салдарынан Қазақстанға 96мын 453 корей күштеп көшірілген. Олардың көпшілігі Қызылорда облысы мен бұрынғы Талдықорған облысының Қаратал, Көксу аудандарына орналасқан.

Сол уақыттан бері корейлерден бірнеше ұрпақ таратып, Қазақстанның әйгілі оқу орындарынан білім алып, жолдама бойынша БҚО Орал қаласына келіп орналасты. Бүгінде олар осыншама ыстық ықылас пен аса мейірбандылық танытқан қазақ жұртының, қазақ елі мен жеріне адал қызмет етіп жүрген, кез келген салада өзіндік үлесі бар ел азаматтары болып отыр. Олардың ұрпақтары бүгінде Қазақстанды өз Отаны санайды. Саны аз болғанымен (халықтың 1%-нен аз) корейлер ұлт ретіндегі болмыс-бітімін ғана сақтап қалмай, ұлттық-мәдени орталықтар арқылы өздерінің ұлт ретіндегі ерекшеліктерін өз елінен жырақта насихаттап жүрген бірегей ұлттардың санатында.

(Бейнефильм бітеді)

Қазақстанның республикалық радиохабарларында 20 жылдан астам уақыттан бері корей тілінде хабарлар шығып тұрады. Қызылорда облысынан «Коре ильбо» республикалық газеті шығарылады. Қазақстан корейлерінің Қауымдастығы ұлттық мәдениетті қайта өрлету мен дамытуға, халықтар арасындағы достықты нығайтуға, этносаралық келісімді сақтауға ұмтылады. Маңызды міндеттерінің бірі –халықаралық мәдени және экономикалық байланыстарды орнату және дамыту.

Корейліктердің дәстүрлі тағамдары өсімдік тағамдар – жарма мен көкөністен жасалған тағамдар басым болып табылады. Корейліктер Қызылорда облысына алғаш күріш өсіру шаруашылығын дамытты. Корейліктердің тағамдары Азияның көптеген басқа халықтары сияқты күріш өнімінен тұрады, күріштен папса, паби сияқты буға тұзсыз пісірілген ботқалар пісіріледі.

Корей халқының киімдерінде де өзіндік ерекшеліктері бар. Ерлер киімі — кең пішілген кеудеше, кең балақты шалбар. Костюм әдетте ақ матадан (қыста мақта салынып) тігіледі. Шалбар белінен оралады, қызыл тоқыма баумен байланып, ақ шұлыққа сұғындырылып қойылады.

Әйелдер киімі жіңішке ұзын жеңі бар кофтадан, белін жалпақ белбеумен байлап қоятын кең етегі тігілген юбкадан тұрады. Балалар киімдері де пішілуі мен тігілуі жөнінен үлкендердің киімінен көп ерекшеленбейді. Ұлттық киім үлгілері осы уақытқа дейін бастапқы қалпын сақтап келеді. Әйелдері мереке күндері киетін киімдердің бояуының түрлі-түсті болуына мән берген. Қыз балалардың мерекелік киімі қызыл түсті юбка және ашық қызғылт түсті кофтадан түрады.

Ерте кезде шаруалар аяқтарына жуан иірілген жіптен немесе соломнан тоқылған сандал, ал жауынды күндері өкшесі биік етіліп ағаштан ойылып жасалған аяқ-киім киетін болған.

Дәстүрлі бейнелеу өнері, архитектуралық ескерткіштері өзге елдердің сәулет өнеріне қарағанда айрықша ерекшеленеді.

Сондай- ақ керамикадан, фарфордан әшекейлі ыдыстар жасау өнері әлемге әйгілі.

Корей халқының қазынасы музыкасы мен би өнері кеңінен дамыған. Кең тараған музыкалық аспабына пипа, каягым жатады.

Өз сөзімді, еліміздің президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қандай да бір елдің азаматы болу - әр адамның тағдыры. Алайда, адамдар әрқашан таңдау құқығына ие - ал біз өз таңдауымызды жасадық. Біздің таңдауымыз терең дара сипатта, осы таңдау - біздің барлығымызды отандастар етеді. Себебі біздің ортақ еліміз, ортақ отанымыз бар, ол - Тәуелсіз Қазақстан!» Қазақстан ортақ үйіміз, біздерде бір ел, бір тағдыр, бір болашақ! Ұлттар достастығы мәңгілік жасасын! Тәеулсіздігіміздің көк туы желбірей берсін!

-Корей биі "Ариран" орындайтын 2а КШМ топ студенттері Бахытжанова Ақнұр, Қожаниязова Гүльназия

Жүргізуші:

Келесі тыңдайтындарыңыз Татар этномәдени бірлестігінде жүргізілген зерттеу жұмысы:

(2а КШМ топ студенті Нұрмуханов Бауыржан жетекшісі Г.Б.Искакова)

-Первые сведения о массовых миграциях татар в этот регион относятся к середине ХVIII века. Земля казахов привлекала татар благожелательным отношением коренного населения, близостью его языка, единой верой, сходством социальных и национальных чаяний.
Первоначальными точками расселения татар во второй половине ХVIII века был Уральск, с 1760 года царским правительством было разрешено заселение Иртышской линии, и татары устремляются в построенные на ней крепости Петропавловск и Семипалатинск. В конце следующего столетия в этих городах существовала развитая сеть татарских кварталов, мечетей, медресе и школ-мектебов. В 1862 году в Семипалатинске жили 6 тысяч человек, треть из них — татары. В 1915 году в Петропавловске было 65 тысяч жителей, 1/3 из которых также представляли татары. Потомки первых татарских переселенцев весь XIX век следовали дальше, вглубь казахской степи. Так возникли крупные диаспоры в Кокчетаве, Акмолинске, Павлодаре, Атбасаре. Во второй половине XIX века татары из Семипалатинска и Петропавловска стали селиться в Верном (ныне Алматы).
До революции много татар занимались мелким ремеслом, скорняжным делом, обслуживанием неотложных бытовых нужд населения. Основным занятием была все же торговля. Татарские купцы вели торговлю хлебом, мехами, кожей, коврами, тканями, галантерейными товарами, готовым платьем, кондитерскими товарами, восточными пряностями и специями, вытесняя из этих сфер торговцев из числа местных народов.
По мере вовлечения татар в социальную жизнь новых территорий в диаспорах выделялись лидеры, состоятельная часть мигрантов. По их инициативе в городах стали создаваться мусульманские общины, а затем и национальные центры, которые занимались удовлетворением религиозных и культурно-просветительских потребностей. Открывались не только медресе при мечетях, но и светские школы, создавались клубы, товарищества взаимопомощи и благотворительности, формировалась национальная общественная мысль, в наиболее передовых центрах которой — Уральске, Петропавловске, Семипалатинске — издавались газеты, книги, создавалась национальная интеллигенция.

Уральск – один из самых старинных исторических городов Казахстана. Здесь жили и трудились многие исторические личности. Одна из них – родоначальник татарского литературного языка Габдулла Тукай. Несколько лет назад в Уральске отреставрировали дом, в котором жил татарский поэт. Он расположен в исторической части города, некогда носившей название Татарская слобода.

В Уральске действовало 4 медресе, татарские классы, в области тоже было не мало мектебов, и при мечетях обязательно обучали детей грамоте и отправляли учится в городские медресе,в которых преподавали прекрасные учителя такие как МутыгуллаТухватуллин. Не даром в Уральск приезжали учиться молодёжь и из ближайших городов России: Самара, Саратов, Оренбург, Астрахань и даже из Казани. Здесь были воспитаны и получили прекрасное образование Габдулла Тукай, КамильТухватуллин,ГабдуллаКариев, Назиб Жиганов, ГалияКайбицкая, принесшие славу не только Уральску.

Родились в городе Уральск:

КайбицкаяГалияМутыгулловна - актриса и певица (колоратурное сопрано).
Колесникова Елена Рафиковна - председатель исполкома Конгресса татар Челябинской области.
Нафигов Рафик Измаилович - академик, профессор Казанского университета.

В начале ХХ века в городе выходят газеты и журналы на татарском языке, которые распространяются по всей России, работает татарский театр в готором начинали свою театральную карьеру Адгам и ГалияКайбицкие (Тухватуллины), Сара Зарова.

В свое время Татарская слобода составляла значимую часть Уральска, но до настоящего времени «дожили» немногие здания. Два из них – музей Габдуллы Тукая и Красную мечеть – уральцы почти забыли, но после реставрации к этим возрожденным страницам истории вновь потянулись и дети, и взрослые. Два упомянутых здания связывает имя Габдуллы Тукая. Личность этого литературного гения интересует узких специалистов многих стран.

История жизни.  Историю жизни Габдуллы Тукая рассказал директор музея Марат Багаутдинов.
     Габдулла Тукай рано осиротел. Ему было всего четыре месяца, когда отец умер, в неполные пять лет он потерял и любящую мать. Нищие родственники, не имевшие возможности прокормить маленького мальчика, вывезли ребенка на телеге на Сенную площадь и предлагали всем проходящим как живой товар: «Возьмите на воспитание!». Будущий просветитель тогда мог запросто попасть в рабство. Новые родители взяли его в семью прямо с площади в Казани.
     Несколько лет ребенок скитался по разным семьям. Когда ему исполнилось девять лет, о Габдулле в Уральске вспомнила родная тетка Газиза. У нее и мужа купца Галиаскара Усманова не было сына. Нужен был наследник, и за малолетним родственником новые родители выехали в Казань. После 18 суток путешествия в кибитке Габдулла Тукай прибыл в Уральск.
     Поначалу новые приемные родители хорошо относились к Тукаю, отдали его учиться в медресе, а параллельно и в русский класс. Но через некоторое время Галиаскар охладел к приемному сыну: Габдулла не имел склонности к купеческому делу. Через пять лет проживания в доме Галиаскара после смерти хозяина Габдулла ушел жить в медресе «Мутыйгия».
     Он проучился там 11 лет. Наставником медресе был второй имам Красной мечети МутыгуллаТухватуллин, с семьей которого Габдулла был очень близок.
     Духовная родина поэта.      Хотя самый знаменитый татарский поэт родился и умер в Татарстане, некоторые ученые считают Уральск духовной родиной Габдуллы Тукая. Здесь совсем еще молодой Габдулла получил образование, здесь же впервые прочел Пушкина и под влиянием творчества великого русского поэта начал создавать такие же простые для понимания, но с глубинным смыслом произведения на татарском языке. Огромное значение для становления поэта сыграло его знакомство с имамом татарской мечети в Уральске МутыгуллойТухватуллиным.
     В доме, где сейчас располагается музей Габдуллы Тукая, жил его учитель. Здесь же в подвале располагалась типография, в которой издавались газета и журнал на татарском языке.
     О том, где и как жил самый известный татарский поэт, наглядно рассказывает экспозиция комнаты дома Тухватуллиных. Здесь воссоздана обстановка XIX века, самый большой предмет мебели – письменный стол. В углу комнаты – потрепанный стул, чудом сохранившийся в одной из семей западноказахстанцев. Другие предметы быта также собраны по домам уральцев. Одни из них обрели этот дом как свидетели жизни XIX века, другие «пришли» непосредственно из дома Тухватуллиных. Что примечательно, на фотографии многодетной семьи Тухватуллиных нет главы семьи – имамам тогда было строжайше запрещено фотографироваться.

Литературное начало.  Сын ТухватуллинаКамиль в начале XX века выкупил газету «Уральский дневник». К этой газете он дополнительно стал выпускать газету на татарском языке под названием «Фикер» (в переводе с арабского – «Мысль»). Это была одна из первых газет в мире на татарском языке. Она издавалась два года – с 1905 по 1907-й. Газета выходила солидным для тех лет тиражом в пять тысяч экземпляров. Она распространялась не только в Уральске, но и в Российской империи, в том числе в Санкт-Петербурге. В эти же годы в типографии Тухватуллиных выпустили первый в мире журнал на татарском языке под названием «Стрелы». Образцы изданий имеются в музее. В этих изданиях и печатал свои первые произведения Габдулла Тукай.
     В 1907 году газету закрыли. А ставший к тому времени самостоятельным Габдулла переехал в гостиницу «Казань» (сейчас по стечению обстоятельств в этом здании располагается управление образования Западно-Казахстанской области). Здесь татарский поэт написал знаменитые стихотворения «Шурале» и «Пар ат» («Пара лошадей»).
     В казахстанскомПриуралье поэт написал 50 стихотворений, вошедших в фонд классической литературы, и опубликовал 40 статей в газетах и журналах.
     Умер Тукай на исторической родине – в Казани в 27 лет. Обо всем этом посетителям музея рассказывают экскурсоводы.
     Казахстанско-татарский тандем.     Уральский профессор РазакАбузяров называет себя тукаеведом. Он много лет доказывал на самых разных мыслимых и немыслимых уровнях, что музей Габдуллы Тукая необходим Уральску. Его многочисленные выступления в газетах, а также активная деятельность местного татарского культурного национального центра сделали свое благое дело. Сторонников Тукая услышали краеведы, предприниматели и местная власть. В 2002 году был открыт зал Тукая в музее «Старый Уральск», в городе установили бюст поэту. Подняли вопрос реставрации дома Тухватуллиных, в котором прочно обосновались новые владельцы разных комнат. За счет местного бюджета шестерым владельцам исторических углов предоставили квартиры. Часть денег на реставрацию и строительство новых зданий во дворе музея пришла из Казани.
     Музей Габдуллы Тукая был создан на общественных началах, новый проект здания нарисовал потомок последнего имама Красной мечети – РанильТимергалиев.

Красная мечеть. Один из самых интереснейших исторических объектов Уральска – татарская Красная мечеть (1871), она тоже связана с именем Габдуллы Тукая. Красной ее называют из-за цвета кирпича, которым выложены стены мечети. Здесь работал МутыгуллаТухватуллин. Дату основания Красной мечети специалисты называют разную. Но доподлинно известно, что мечеть была закрыта в конце 20-х годов прошлого столетия, а в начале 30-х годов с нее сняли минарет.

     Несмотря на полное и долгое отсутствие внимания к зданию, оно кое-как сохранялось даже без проводимого ремонта. В разные годы здесь располагались дом инвалидов, ремесленное училище, СПТУ и даже общежитие этого училища. Лишь в 1980 году здание бывшей мечети было признано памятником культовой архитектуры XIX века, а в 90-е годы прошлого столетия было передано на баланс действующей областной мечети.
     К этому времени в здании разобрали внутренние стены, свод, перекрытие второго этажа и все прочее. Жители близстоящих домов в те годы даже не предполагали, что полуразрушенные стены, заваленные мусором, – исторический памятник XIX века. В 2000 году предприниматель Ришат Хайруллин взял здание на баланс своего предприятия, чем предотвратил его окончательное разрушение.
     – Для каждого человека приходит время, когда он обращается к своей нации, истокам своего народа, – поясняет РишатУвалиевич. – Мы же почти все забыли, я даже не знаю толком родной язык: учился в школе и институте на русском языке. А это место – святыня всех татар. Что примечательно, поднимали Красную мечеть всем миром, то есть всем Уральском и не только. Предпринимателю и общественному деятелю Ришату Хайруллину, взявшемуся за великое дело восстановления исторического памятника, помогали чем могли. С одного из уральских предприятий пригнали кран, другие добровольцы сделали добротный забор мечети и даже высадили особую газонную траву, помогали и прочим. После открытия отреставрированной мечети здесь читают молитвы, проводят обряды бракосочетания. Историческая справедливость восстановлена.
В Уральске создан центр Габдуллы Тукая, который является научно-методическим центром изучения и пропаганды творчества поэта. При поддержке Республики Татарстан в Уральске создается музей Г.Тукая.
Большое внимание сохранению музыкальных традиций и наследия татарского народа уделяется татарскими обществами Алматы. Здесь вышли книги по истории и быту казахстанских татар, издан сборник их песен.

P.S. Татарская слобода в Уральске еще не восстановлена, как и множество иных исторических объектов. Впрочем, возродить все невозможно, вложения только в реставрацию одного здания выльются в миллионы, а то и в миллиарды тенге. Пока краеведам остается только мечтать о полном возрождении привлекательного для туристов исторического города.

Самое крупное национальное объединений татар Казахстана — Ассоциация татарских общественных и культурных центров Казахстана «Идел». Она объединяет 18 национально-культурных центров в 15 областях РК и является одним из соучредителей и полноправным членом Ассамблеи народов Казахстана, председателем которой является Президент РК Нурсултан
"Татар биі"орындайтын 2аКШМ топ студенттері Ибраева Ақкүн, Алибеков Ерасыл

Жүргізуші:

Біздің елдегі бірлік пен қоғамдық келісімнің бастауы - Қазақстан халқының ортақ тарихы. Ғасырлар бойы тағдыр талайына ұшыраған халықтарды құшағына сыйдыра білген қасиетті Ұлы Дала көптеген ұлыс пен ұлттың құтты қонысына айнала білді. «Бақ та, тақ та таласқанға бұйырмайды, халықтық істе жарасқанға бұйырады», деген дана бабаларымыз. Сондықтан да атқаратын игілікті істеріміз халқымыздың болашағын бірлігіміз бен берік етсін.
Хореографиялық композиция "Қазақстан Алашы алға!" орындайтын "жауқазын" би ансамблі, жетекшісі Г.А.Куанышева

«Батыс Қазақстан облысын мекендейтін түрлі ұлт өкілдерінің Тәуелсіздік жылдарындағы мәдениетінің дамуы» тақырыбында студенттердің танымдық-ізденіс жұмысын жзүргізген студенттерге алғысымызды білдіреміз.
Тәуелсіздігіміздің мәртебесі асқақтап, Көк Туымыз аспанда қалықтай берсін!

жүктеу 101,5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: