148
Мысалы, MS Access үшін мына негізгі жұмыс режімдері
өзгешеленеді:
«Таблица» – кестемен жұмыс жасау режімі;
«Запрос» – сұраныстармен жұмыс жасау режімі;
«Отчет» – есептемелермен жұмыс жасау режімі;
«Форма» – формалармен жұмыс жасау режімі.
Өз кезегінде аталған режімдердің әрқайсысында ішкі:
«Просмотр», «Конструктор» және «Создать» режімдері бар.
Мысалы, «Таблица» режімінде отырып пайдаланушы кестенің
мазмұнын көре алады және оның кейбір өрістерін өзгертуге болады.
«Таблица – Создать» создать режімінде жаңа кестенің құрылымы
жасалады.
Оқушылардың ең бірінші игеретін ұғымы: ДҚ файлда
сақталады; онымен жұмыс жасау үшін сол файлды ашу керек. Одан
соң кестенің жазбаларын экранда қалай қарауға болатынын мұғалім
көрсетуі керек. Ол үшін мұғалім алдын ала демонстрациялық
деректер қорын дайындап алуы қажет.
Оқушыларға
демонстрациялық
ДҚ
көрсету
кезінде,
оқушылардың назарын аударатын нәрсе: компьютердің жадында
кестенің өзімен қатар оның құрылымының сипаттамасы сақталып
тұрады, одан пайдаланушы өрістің параметрлерін: атын, типін,
пішімін және басқаны біле алады. Access ДҚБЖ-де бұл «Таблица –
Конструктор» режімінде жасалады.
Деректерді іздеуге сұраныс. Кез келген ақпараттық жүйенің
негізгі міндеті – деректер қорында ақпаратты іздеу. Іздеу
пайдаланушының сұранысы бойынша жасалады. ДҚБЖ тілінде,
сұраныс бұйрығының құрылымы мынадай болады:
.анықтама <шығарылатын өрістердің тізімі> үшін <іздеу
шарты>
Сұраныстардың орындалу нәтижесінде бұйрықта нұсқалған
өрістерден тұратын кесте пайда болады. Бұл кестеге іздеу шартын
қанағаттандырған, жазбалардан алынған ақпарат кіреді. Іздеу шарты
логикалық өрнек болып табылады.
Мұнда біз курстың осы тақырыбының тағы бір іргелі құрамасы –
математикалық логика негізімен кезігеміз. Бұл тақырыптың,
информатикада қолданбалы пайдалануынан басқа, оқушылар үшін
жалпыбілімдік ұлкен мәні бар.
Деректер қорына ыңғайластырып, логикалық өрнектің мынадай
анықтамасын айтуға болады:
Логикалық өрнек – деректер қоры өрістерінің мәндері
жайында кейбір пікір; ол пікір әртірлі жазбаларға қатысты, ақиқат
149
немесе жалған болуы мүмкін.
Негізгі проблема – оқушыларды іздеу шартын, логикалық өрнек
түрінде формалды ұсынуға үйрету. Мысалы, «бесінші сөреден
жоғары тұрған барлық кітаптарды табу» фразасынан логикалық –
ПОЛКА > 5 өрнегіне келтіру; немесе «физикадан барлық
үлгермеушілерді таңдау» – ФИЗИКА < 3; немесе «жауын жауған
барлық күндерді таңдау» – ОСАДКИ = дождь түрінде ұсыну.
Күрделі логикалық өрнектерде логикалық амалдар болады.
Математикалық логиканың үш негізгі амалдары: конъюнкция ЖӘНЕ
(И), дизъюнкция НЕМЕСЕ (ИЛИ), терістеу ЕМЕС (НЕ)
қарастырылады
1
.
Оқушылармен күрделі іздеу шартын өңдейтін, бірнеше
формалды тапсырмаларды орындаған пайдалы. Мысалы, тақтада
мына кестені сызыңыз:
Жазбалар
Өрістер
A
B
C
R1
1
2
3
R2
1
3
1
R3
2
2
2
R4
3
3
3
R5
3
2
3
Мына тапсырмалар сериясын ұсыныңыз: іздеу шарты
логикалық
өрнек
түрінде
берілген;
оны
қандай
жазба
қанағаттандырады.
Шарт:
Жауабы:
1) А=1 және В = 2
R1
2) А= 1 немесе А = 3
R1, R2, R4, R5
3) А = 1 немесе В = 2
R1, R2, R3, R5
4) А = 1 немесе В = 2 немесе С = 3
R1, R2, R3, R4, R5
5) А= 1 және В = 2 және С = 3
R1
емес А= 1
R3, R4, R5
Осы формалды кестенің негізінде амалдардың үстемділігі және
оларды орындау реті қарастырылады.
Оқушыларға, логикалық амалдардың үлкендігі кему бойынша:
ЕМЕС, ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ орналасатынын хабарлаған соң, әртүрлі
амалдардан тұратын логикалық өрнектердің мысалдарын келтіріңіз.
1
2.4-бөлімін қараңыз.
Шарт:
Жауабы:
150
Осындай формалды есептерді шығарған соң, мазмұнды
есептерді шешуге көшуге болады. Мысалы, 2-сөреден 5-сөреге дейін
орналасқан Құнанбаев Абайдың және Мұхтар Әуезовтың кітаптарын
таңдау керек. Логикалық өрнек (орысша
1
) былай жазылады:
(АВТОР = «Қунанбаев А.» или АВТОР = «Ауезов М.О.») и
ПОЛКА >= 2 и ПОЛКА <= 5
Access ДҚБЖ-де сұраныстарды жасау үшін «Конструктор за-
просов» қолданылады. Конструктормен жұмыс жасау жаттығулармен
қалыптасқан белгілі бір дағдыны қажет етеді. Мұнда іздеу шартын
ұсынудың өзіндік ерекше кестелік әдісі қолданылады.
Конструктордың ұяшықтарында, өрістердің мәндеріне сәйкес,
сұраныс шарттары жазылады. Бір жолда тұрған шарт, қатар
орындалуға тиіс, яғни өзара ЖӘНЕ (И) амалымен қосылуы керек; ал
әртүрлі жолда тұрған шарт, НЕМЕСЕ (ИЛИ) амалымен қосылуы
керек.
ДҚ-нан жазбалар іріктелгенде кесте сүзгіш (фильр) рөлін
атқарады: алдымен бірінші жолдың шартын қанағаттандыратын
жазбалар
іріктеледі,
одан
соң
екіші
жолдың
шартын
қанағаттандыратын жазбалар қосылады және т.с.с.
Деректерді жоюға сұраныс. Іріктеу шарты логикалық пікірлер
түрінде кестеден жазбаларды жою бұйрықтарында қолданылады.
Бұйрықтың құрылымы жалпы түрде келесідей болады:
.жою үшін <логикалық өрнек>
Access-те
конструктордың
көмегімен
кестелік
түрде,
жойылатын жазбаларды таңдау шарттары және оны жоюға сұраныс
қалыптастырылады.
Деректерді іріктеуге сұраныс. Деректер қорында ақпаратпен
жасалатын тағы бір маңызды айланың бірі – жазбаларды іріктеу.
Мұнда, оқушылардың игеретін ұғымдары – «іріктеу кілті» және
«іріктеу реті» болып табылады.
Іріктеу кілті – өріс, соның мәні бойынша кестедегі жазбалар
реттеледі. Іріктеу реттінің екі нұсқасы бар: кілт мәндерінің өсуі және
мәндерінің кемуі бойынша.
Егер бірнеше кілт болса, онда олардың арасында иерархия
қойылады: бастапқы кілт, екінші кілт және с.с. Жазбалар бірінші ретте
1
ДҚБЖ қазақ шрифттерін қолдамайды
7) А = 1 және В = 2 немесе С = 3
R1, R4, R5
8) А = 1 немесе В = 2 және С = 3
R1, R2, R5
9) емес А = 1 немесе В = 2 және С = 3
R1, R3, R4, R5
10) (А = 1 немесе В = 2) және С = 3
R1, R5
Достарыңызбен бөлісу: |
