Т.Қ. Қойбағарова, Р. А. Ельтинова

 
7 
2-БӨЛІМ. 
ИНФОРМАТИКАНЫ 
НАҚТЫ 
ОҚЫТУ 
ӘДІСТЕМЕСІ 
1-тарау. Ақпарат және ақпараттық процестер сызығы 
1.1. Жалпы әдістемелік нұсқаулар  
Информатика  пәні  мұғалімінің  әдістемелік  шеберлігі  сабақтағы 
күнделікті  әбігерлікпен,  ұйымдастырушылық  және  техникалық 
мәселелерді шешумен жалпыға бірдей білім беретін, дамытатын және 
прагматикалық  сынды  пәнді  оқытудың  басты  мақсаттарын  жоғалтып 
алмауға  бағытталуы  тиіс.  Бұл  міндеттерді  шешуге  төмендегі 
ұсынымдар көмектесуі керек. 
1. Ақпарат  –  курстың  орталық  түсінігі.  Ақпарат  түсінігі  – 
бүкіл  курстың  негізі.  Мұны  мұғалім  кез  келген  тақырыпты 
баяндағанда  ойынан  шығармауы  тиіс.  Әрбір  бөлім  –  ақпарат  пен 
ақпараттық  үрдістер  (ЭЕМ  –  ақпаратпен  жұмыс  істейтін  әмбебап 
құрал, алгоритм – басқарушы ақпарат) туралы әңгіме. 
2. Жүйелілік  ұстанымы  (принципі).  Пәнді  оқу  барысында 
оқушылардың  санасында  өзара  тығыз  байланысқан  білім  жүйесі 
қалыптасады.  Курстың  логикасы  оның  құрылымында  да,  жеке 
бөлімдердің  мазмұнында  да  байқалуы  тиіс.  Оқушылар  әр  бөлімнің 
қажеттілігі  мен  курстың  жалпы  құрылымында  алатын  оның  орнын 
түсіну керек, жеке тақырыптар «ағаштарынан» пәннің білім жүйесінің 
«орманын» көру керек. 
3. Курстың  іргелі  және  прагматикалық  құрамдастарын 
игерудегі параллельдік принципі. Курстың іргелі (жалпы білім беретін) 
және  прагматикалық  (технологиялық)  құрамдас  бөліктері  қатар 
(параллельді)  жүруі  тиіс.  Әртүрлі  бөлімдерде  олардың  арақатынасы 
әртүрлі.  АТ-мен  байланысты  бөлімдерде  де  міндетті  түрде  іргелі 
құрамдас бөлігі болады. Базалық курс үшін ол бірінші ретте. 
4. Орындаушы  принципі. ЭЕМ қосымшаларына қатысты барлық 
тақырыптарда: 
«ЭЕМ 
+ 
қолданбалы 
БҚ 
(бағдарламалық 
қамсыздандыру)  =  ақпаратпен  белгілі  бір  жұмысты  орындаушы» 
әдістемелік  тұжырымдамасы  жүзеге  асады.  Мұнда  орта,  жұмыс 
режімі,  бұйрықтар  жүйесі,  деректер  (өңделетін  ақпарат)  сияқты 
құрамдастармен сипатталатын орындаушының архитектурасы туралы 
сөз етуге болады. 
5. Өзін-өзі  оқыту  әдістемесін  меңгеру  принципі.  Информатика 
мен  компьютерлік  технологиялар  –  жылдам  дамып  келе  жатқан 
салалар.  Сондықтан  қызметі  компьютермен  байланысты  адамға 
әрдайым өзбетімен білімін көтеріп отыруға  тура келеді. Материалды 
баяндаудың  әдістемелік  реттілігі  (әсіресе  АТ  арналған  бөлімдерде) 

 
8 
осы  пәнде  оқушыларға  өзін-өзі  оқытуды  ұйымдастыру  жүйесін 
беретіндей 
болу 
керек. 
Қосымша 
анықтама 
әдебиеттерін 
оқушылардың өз бетімен қолдана білуіне үйрету керек. 
6. Тарихилық 
принципі. 
Оқушылар 
міндетті 
түрде 
информатиканың  тарихымен  танысу  керек,  онымен  байланысты 
негізгі  атауларды  білуі  тиіс.  Тарихи  арқауды  білу  оқушының 
санасында  оқылатын  пән  туралы  біртұтас  көзқарас  қалыптастыруға, 
оны  қоғамның  даму  тарихы  мәнмәтінінде  қарастыруға  көмектеседі. 
Мектептің бір де бір пәні «тұлғалар мен оқиғаларсыз» болмауы тиіс.   
Базалық  курсты  оқыту  әдістемесін  қарастыра  отырып,  білім 
стандартының  құрылымына  көңіл  бөлуіміз  керек.  Сондықтан  жалпы 
білім 
беру 
стандартының 
құрылымына 
сәйкестіріп 
және   
М.П.  Лапчиктің  еңбегіне  [26]  сүйене  отырып  баяндайтын  боламыз. 
Информатиканы  оқыту  әдістемесінің  мазмұндық  сызықтарын  
1.1-суретте анықталған ретпен қарастырамыз. 
1.1-сурет. Базалық курстың мазмұндық сызықтары  
Мазмұндық «Ақпарат  және ақпараттық процестер» бағытының 
білім  жүйесі  –  граф  түрінде  1-схемада  анықталған  (1-қосымшаны 
қараңыз)  [26,589-бет].  Бұл  схемада  «Ақпарат    және  ақпараттық 
процестер»  және  «Ақпаратты  ұсыну»  бағыттарының  құрылымдары 
біріктірген.  Екеуін  «Ақпарат»  атты  кіріктірілген  мазмұндық  сызық 
ретінде  қарастыру  қажет.  Ақпарат  бағыты  базалық  курстың  бүкіл 
мазмұнын  қамтиды,  себебі  ол  курстың  орталық  ұғымы  болып 
табылады.  Базалық  курстың  кез  келген  тақырыбында  ақпараттық 
Информатиканың 
базалық 
курсының 
мазмұндық сызықтары 
Ақпарат 
және 
ақпараттық 
процесстер 
мазмұндық сызығы 
Ақпаратты ұсыну мазмұндық сызығы 
 
Компьютер  мазмұндық сызығы 
 
Формализациялау және  модельдеу мазмұндық 
сызығы 
 
Алгоритмдеу  және  бағдарламалау  мазмұндық 
сызығы 
 
Ақпараттық 
 
технологиялар 
мазмұндық 
сызығы 
 

 
9 
процестерді  және  ақпаратты  түрлі  әдістермен  ұсыну  жөнінде 
айтылады.  Сондықтан  1-схемада  пәннің  жалпы  ұғымдарының 
құрылымдары ұсынылған. 
Бұл мазмұндық бағыттың қарастыратын басты сұрақтары: 
 
ақпаратты анықтау; 
 
ақпаратты өлшеу;  
 
ақпаратты сақтау; 
 
ақпаратты тасымалдау; 
 
ақпаратты өңдеу. 
Бұл бағыт бойынша қойылатын негізгі мақсаттар: 
- 
«ақпарат»  ұғымынының  мәнін  –  адам  өмірі  және 
әрекеттерінің негізінде анықтау; 
- 
«ақпараттық  үрдістер»  ұғымын  енгізу  және  олардың  үш 
түрін: сақтау, тасымалдау және өңдеу үрдістерін көрсету; 
- 
ақпараттық үрдістерде тілдердің атқарушы рөлін ашу. 
1.2. Ақпарат ұғымын анықтау мәселелері  
Тақырыпты оқыту бойынша әдістемелік нұсқаулар 
Қарастырылатын сұрақтар: 
 
ақпарат адам үшін не болып табылады; 
 
білімді  саралау  мәселесі,  декларативті  және  процедуралық 
білім (ақпарат); 
 
ақпаратқа кибернетикалық  тұрғыдан қарау; 
 
ақпаратты қабылдау кезінде адамның сезім мүшелерінің рөлі. 
1.  Ақпарат ұғымын субъективті тұрғыдан анықтау 
Ақпарат – ғылымның іргелі ұғымы, сондықтан оны қандайда бір  
қарапайым ұғымдар арқылы жеткілікті анықтау мүмкін емес. Базалық 
курста ақпарат ұғымын– субьективті және кибернетикалық тұрғыдан 
анықтау әдісі қарастырылады.  
Субъективті  тұрғыдан  қарау  –  ақпарат  ұғымын  адамның 
өмірінде  және  іс  әрекетінде  атқаратын  рөліне  байланысты  анықтау. 
Әдетте  «ақпарат»  сөзін  бір  хабардың  мағынасы,  маңыздылығымен 
байланыстырамыз.  Осы  жағынан  алғанда,  телеграмма  берушінің 
келетін  күні  бізге  белгілі  болса,  онда  оны  хабарлайтын  телеграмма 
ешқандай  да  ақпарат  бермейді.  Алайда,  мағына  мен  маңыздылық 
адамға байланысты, субьективті ұғымдар.  
Субъективті  тұрғыдан  ақпарат  ұғымын  ашқанда,  балалардың 
ақпарат  жөніндегі  интуитивті  ішкі  ойларына  сүйену  қажет.  Әңгімені 
негізінен  балалар  жауап  бере  алатын  сұрақ  қоя  отырып,  диалог 
түрінде жүргізген дұрыс.