160
желілік эсперанто) тілін ойлап табу қажет болды. Сондай жалпы
желілік тіл болып – ТСР/1Р протоколы қалыптасты. ТСР/1Р термині
деректерді жіберудің екі портоколының атынан құралады:
- TCP (Transmission Control Protocol) – тасу протоколы;
- IP (Internet Protocol – маршруттау протоколы.
ТСР/1Р протоколының негізінде, желінің сервис негізін
құрайтын, Интернеттің басқа қолданбалы протоколдары жүзеге
асырылды. Бұл протоколды желінің бағдарламалық және аппараттық
құралдары қолдайды. Ол мына тәртіптерді стандарттайды:
▪ жіберілетін деректерді пакеттерге (бөліктерге) бөлу;
▪ пакеттерді адрестеу және оларды анықталған маршруттары
бойынша тағайындалған пунктіне жеткізу;
▪ пакеттерді деректердің бастапқы түріне келтіріп жинау.
Бұл ретте пакетті қабылдау-жіберу дұрыстығы, қажетті орында
жіберілген барлық пакеттердің жиналу дұрыстығы тексеріледі.
Деректерді маршруттау. Деректерді маршруттаудың және
тасудың бірыңғай принципі арқасында, желілердің желісінен
тұратын, алып Интернет желісі дамып жұмыс жасауда.
Деректерді маршруттау компьютерлік желілер арасында
ақпаратты беруді қамтамасыз етеді. Деректерді маршруттау
принципін жай поштадағы ақпаратты беру ұқсастығы бойынша
қарастырайық. Хатты тағайындалған жерге жеткізу үшін конвертте
алушының (кімге) адресі және жіберушінің (кімнен) адресі жазылады.
Сол сияқты, желімен жіберілетін ақпарат «конвертке буылады»,
онда алушының және жіберуші компьютерлерінің Интернет-адрестері
жазылады, мысалы: «Кімге:
198.78.213.185»,
«Кімнен: : 193.124.5.33».
Компьютерлік тілде конверттің ішіндегісі Интернет-пакет деп
аталады, ол байтар жиыны болып табылады.
Жай хаттарды жіберу үрдісінде олар алдымен ең жақын пошта
бөліміне жеткізіледі, одан соң аралық пошта бөлімдері арқылы
алушыға жақын пошта бөлімшесіне жіберіледі. Аралық пошта
бөлімдерінде хаттар сұрыпталады, яғни адресі бойынша қай хатты
қандай пошта бөліміне жіберу қажеттігі анықталады.
Интернет-пакеттерде, сол сияқты жіберушінің компьютеріне
жету жолында, Интернеттегі көптеген аралық серверлер арқылы өтеді,
оларда маршруттау амалдары орындалады. Соның нәтижесінде
Интернет-пакеттер бір серверден екіншіге жіберіліп, бірте-бірте
алушының компьютеріне жақындайды.
Интернет-пакеттерді
маршруттау – жіберушінің компьютерінен алушының компьютеріне
ақпаратты жеткізуді қамтамасыз етеді.
161
Интернет-пакеттерді жеткізу маршруттары әртүрлі болуы
мүмкін, сондықтан бірінші Интернет-пакет алушының компьютеріне
ең соңғы ретте жетуі мүмкін.
Мысалы, Кімнен серверінен Кімге серверіне файлды жіберу
үрдісінде бірінші Интернет-пакеттің маршруты Кімнен
1
2
Кімге, екіншісі – Кімнен
Кімге және үшіншісі – Кімнен
3
4
5
Кімге болуы мүмкін (6.7-сурет).
6.7-сурет. Деректерді маршруттау және тасу
Ақпаратты алу жылдамдығы ақпараттың өту маршрутына
(яғни, аралық серверлердің санына және байланыс желісінің
өткізгіштік қабілетіне) байланысты болады.
Деректерді тасу. Көлемі үлкен файлдарды жібергенде,
байланыс арнасын басқа хабарларды жіберуге жол бермей, ұзақ
уақытқа «тығындап» тастауы мүмкін. Мұндай жағдай болмас үшін
жіберуші-компьютерде үлкен файлды кішкентай бөліктерге бөліп,
әр-қайсысын нөмірлеп, жеке Интернет-пакеттер түрінде алушы-
компьютерге дейін тасу қажет.
Алушы-компьютерде жеке бөліктерден дұрыс реттілігімен
бастапқы файлды жинау қажет. Сондықтан барлық Интернет-пакеттер
келмейінше бастапқы файл жиналмайды.
Деректерді тасу реті – жіберуші-компьютерде файлдарды
Интернет-пакеттерге бөлу, әр пакетті жеке маршруттау және
алушы-компьютерде алғашқы ретпен пакеттерден файлды қайта
жинау арқылы жүзеге асады.
Деректерді маршруттау және тасу, жоғарыда аталған TCP/IP
протоколы негізінде орындалады. Ол Интернеттің негізгі «заңы»
болып табылады.
Электрондық пошта. Ғаламдық желілердің тарихында
ақпараттық қызмет ету үшін ең алғаш пайда болған технология –
электрондық пошта (e-mail) болды. Бұл қызметтің түрі қазір
Кімнен
Кімге
1
2
5
4
3
162
компьютерлік телекоммуникацияларда басты және маңызды орнын
сақтауда.
Электрондық поштаның хабарды жеткізу жылдамдығы өте
жоғары болғандықтан, дәстүрлі қағаз поштаны ығыстыру үрдісі
қалыптасуда. Егер жай пошта арқылы жіберілген хат күндер немесе
апталап жүретін болса, электрондық поштамен жіберілген хаттың,
тағайындалған жеріне жетуіне ондаған секунд немесе минуттар ғана
(сирек жағдайда – сағаттар) кетеді.
Электрондық поштаның басқа артықшылығы: онда мәтіндік
хабардан басқа, графикалық бейнелерді (image), аудио-ақпаратты,
бейне фильмдерді, кез келген қолданбаларды орналастыруға болады.
Сонымен қатар, хабарды бірден бірнеше абонеттерге, хатты басқа
адрестерге жіберуге мүмкіндік береді.
Қазір іскерлік және жеке хат алмасудың қисапсыз көлемі e-mail
арқылы жүреді.
Электрондық поштаның қызметімен пайдалану үшін абонентте
мыналар болуы қажет:
▪ оның дербес компьютері компьютерлік желінің торабына
(аппаратурасына) қосулы керек;
▪ сол серверде оның өзінің пошталық жәшігі және паролі
болуға тиіс;
▪ жеке электрондық адресі болуы керек;
▪ өзінің компьютерінде электрондық поштаның клиент-
бағдарламасы (мэйлері) болуы қажет.
Компьютерлік желінің торабына қосылу көбінесе телефон
желісі бойынша жүзеге асырылады, сондықтан абоненттің өз
телефоны болуы қажет.
Желілік қызмет көретуді ұсынатын мекемелерді – ғаламдық
желі торобының иесін – провайдер деп атайды.
Провайдер – (ағылш. – Internet Service Provider) сөзбе-сөз
"Интернеттің-қызмет көрсетуін жеткізуші" – Интернетке кіруге
рұқсат беретін және Интернетке байланысты қызметтерді көрсетуді
ұсынатын ұжым. Мысалы: Nursat, Казтелеком (Қазахстан) немесе
Ростелеком (Ресей). Соңғы кездері олардың саны өсіп келеді,
қолданушы адам өзін қанағаттандыратын провайдерді тандауға
мүмкіндігі бар. Провайдер пайдаланушы үшін пароль, электрондық
адрес тағайындайды, оған пошталық серверден пошталық жәшік
ашады.
Электрондық поштаның адресі. Жолданушыға электрондық
хат жетуі үшін, онда хабардан басқа міндетті түрде хат алаушының
электрондық адресі болуы қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
