137
ашады. Мұндай материалдар адамдардың қоршаған орта туралы білімін
толықтырады, қауіпсіздікті жақсартып, тұлғаның дербес аясын тарылтады.
Болашақта ақпараттық технологиялар индустрия дамуының да
қозғаушы күші болып қала береді. Қаржылық қызмет көрсету мен
транзакцияның әрбір буыны заманауи ақпараттық технологияларды қолдану
жағынан алдыңғы қатарда.
Жаңа коммуникациялық технологияларды жасап шығару бойынша
үлкен жетістіктер күтіледі. Осы орайда дыбыс пен көріністі жеткізу
технологияларына иісті, әсерді, тіпті адамның эмоциялық ахуалын беру
технологиялары қосылады. Интернет-технологиялар сапалық тұрғыдан гөрі
сандық тұрғыда дамитын болады; дербес компьютерлер мен мобильді
телефондар, дыбыс пен суретті көшіріп көрсететін құралдар, сондай-ақ
кеңістікте бағдар алуға арналған құрылғылар қолдануға мейлінше қолайлы
әрі әлемнің кез келген нүктесінде қол жетімді біртұтас жүйеден орын алатын
болады. Ақпаратты өткізу мен сақтаудың құны ХХ ғасыр соңындағы жедел
қарқынмен төмендей бермек.
Энергияны үнемдеу технологиялары едәуір дамиды. Батыс елдерінің,
әсіресе американдықтардың өмір салты дербес көлікті пайдалану
саласындағы ауқымды энергия шығындарынан бас тартуға мүмкіндік
бермейді. Ал экономикалық саясат ұстанымдары дамушы елдерде
өндірілетін биоотынның кеңінен қолданыс табуына жол бермейді. Осындай
шектеулермен құрсалған постиндустриалды мемлекеттер экономиканың
энергия мен материалға негізделуін төмендетуге мүмкіндік беретін
технологияларды жасап шығаруға барынша күш жұмсайтын болады.
Жақын болашақта аса маңызды пайдалы қазбаларды ештеңе
алмастырмайды. Оның үстіне, өткен жылдар тәжірибесінен шикізат
бағасының өсуі дамыған елдердің экономикасына қауіп төндіре
алмайтындығы айқындалып, бұл жайындағы бұрынғы көзқарас едәуір
өзгерді. 1973-1975 жылдары американдық экономикада пайдаланылған
энергоресурстардың сомалық құны 16% ЖІӨ-ге дейін жететін; қазір ол 8-
8,5%-дан аспайды.
Еуропа елдерінде бұл көрсеткіш шамамен екі есе төмен. Сондықтан
дамыған елдер шикізат бағасын көтеруге дайын. Себебі бұл жағдай олардың
экономикасына қауіп төндіре алмайды, керісінше жаңа технологиялық
шешімдерді іздестіруге ынталандырады, сондай-ақ жаңа технологияларға
салынған салымдардың тиімділігін арттыра түседі.
Web of Science (Thomson Reuters) бойынша қазақстандық
ғалымдардың зерттеу жұмыстарының белсенділігі
Әдетте сілтемелік көрсеткіш ғылыми мақаланың ғылымға қосқан үлесін
айқындайтын басты көрсеткіші болып саналады. Кей жағдайда осы
сілтемелер арқылы кез келген елдегі ғылымның даму деңгейін бағамдауға
болады. Қалыптасқан дәстүр бойынша халықаралық басылымдарға
жарияланған ғылыми мақаланың орта деңгейлі сілтемелік көрсеткіш қол
138
жеткізгенін белгілі бір уақыт аралығында (әдетте 3-5 жыл) анықталды.
Өйткені ғалыми мақала жарық көрген сәтте өзінің тиімділігін көрсете
алмайды. Халықаралық мәліметтер базасынан орын алған ғылыми мақала
арада біраз уақыт өткеннен кейін ғана ғалымдар тарапынан бағаланып,
сілтемелік көрсеткішке ие болады [5, 81].
2009-2013 жылдары Web of Science (Thomson Reuters, АҚШ) мәліметтер
базасында қазақстандық ғалымдар мен білікті мамандардың 2529 ғылыми
жұмыстары жарияланып, олар орташа есеппен 4735 сілтемеге ие болды. Бұл
көрсеткішті пайызға шақсақ, қазақстандық жарияланымдар 1,87 сілтемелік
көрсеткішке ие болғанын байқаймыз (2014 жылдың 18 мамырына дейінгі
жағдай).
Қазақстандық халықаралық ғылыми кеңістікте физика саласы бойынша
жарияланған ғылыми мақалаларымен танымал болуда, ғалымдарымыздың
бұл бағытта жариялаған мақалалары 1238 жетіп, оның сілтемелік көрсеткіш
деңгейі 2 жеткен. Жалпы ғылымның барлық саласы бойынша қазақстандық
ғалымдардың көрсетілген 5 жылдық уақыт аралығындағы ғылыми
мақалаларының сілтемелік көрсеткішінің орташа деңгейі 1,06-ға тең болған
(7.1-кесте).
7.1- кесте. Web of Science бойынша 2009-2013 жылдардағы Қазақстан ғылымының
орташа сілтемелік көрсеткіші
Ғылым саласы
Орташа сілтемелік
көрсеткіш
Жарияланымдар
саны
Физика ғылымы
2,68
1238
Өмір туралы ғылым және биомедицина
1,51
708
Техникалық және қолданбалы ғылым
1,49
547
Әлеуметтік ғылымдар
0,35
334
Өнертану және гуманитарлық ғылымдар
0,00
19
Бәрі
1,87
2529
Белгіленген мерзім аралығында отандық ғалымдар негізінен өмір
туралы ғылым және биомедицна саласы бойынша кең көлемде ғылыми
мақалалар жариялаған. Бұдан басқа техника және қолданбалы ғылым
салаларында да ауыз толтырып айтатындай жетістіктерге қол жеткізген.
Аталған салалардың орташа сілтемелік көрсеткіштері бірден біршама
жоғары болған.
Маңыздылығы төмен ғылымның салалары саналатын әлеуметтік
ғылымдар бойынша жарияланған мақалалардың сілтемелік көрсеткіші
әдеттегідей төмен болғанын кестеден байқауға болады. Ал өнертану және
гуманитарлық ғылымдар бойынша жарияланған ғылыми мақалалардың
сілтемелік көрсеткіші нөлге тең болғаны.
Қазақстандық ізденушілердің әлемдік ғылыми қауымдастықпен
ынтамықтастық орнату деңгейін отандық ғалымдардың шетелдік
әріптестерімен бірлесіп ғылыми мақала жазу ісі айқындайды. Ал бірлесіп
Достарыңызбен бөлісу: |
