5 9
3. Милиция.
4. Џлт Кеѓесi.
5. Оћу мќселесi.
6. Џлт ћазынасы.
7. Мљфтилiк мќселесi.
8. Народный суд.
9. Аульный управление.
10. Азыћ-тљлiк мќселесi.
Съезде ћазаћ автономиясы туралы баяндама тыѓдалады.
Кљн тќртiбi бойынша жарыс сздер:
— Милиция ћџру жаѕдайы айтылады;
— Џлт Кеѓесiнiѓ ћџрамы туралы пiкiр, т.б.
Осы мќселелер бойынша съезд ћаулы ћабылдайды:
«1. Бкей елi, Орал, Торѕай, Аћмола, Семей, Жетiсу,
Сырдария облыстары, Ферѕана, Самарћан облыстарындаѕы
жќне Ќмудария блiмiндегi ћазаћ уездерi, Закаспий облы-
сындаѕы жќне Алтай губерниясындаѕы iргелес болыс-
тардыѓ жерi бiрыѓѕай, iргелi-халћы ћазаћ-ћырѕыз, халi,
тџрмысы, тiлi бiр болѕандыћтан з алдына џлттыћ, жерлi
Автономия ћџруѕа;
2. Ћазаћ-ћырѕыз автономиясы «Алаш» деп аталсын;
3. Алаш автономиясыныѓ жер љстiндегi тљгi — суы,
астындаѕы кенi — Алаш мљлкi болсын;
4. ...
5. Ћазаћ-ћырѕыз арасында тџрѕан аз халыћтыѓ ћџћыћ-
тары теѓгерiледi. Алаш автономиясына кiрген џлттардыѓ
бќрi бљкiл мекемеде санына ћарай орын алады…
6. Алаш облыстарын ћазiргi бљлiншiлiктен ћорѕау
маћсатымен Уаћытша Џлттыћ Кеѓес ћџрылсын. Мџныѓ аты
«Алашорда» болсын. Алашорданыѓ аѕзасы 25 болып,
10 орын ћазаћ-ћырѕыз арасындаѕы басћа халыћтарѕа ћал-
дырылады. Алашорданыѓ уаћытша тџратын орны — Семей
ћаласы.
Алашорда бљгiннен бастап ћазаћ-ћырѕыз халћыныѓ
билiгiн з ћолына алады».
Делегаттар Алаш автономиясыныѓ Алашорда атанѕан
Џлт Кеѓесiнiѓ ћџрамына 15 адамды сайлайды:
Уќлихан Танашев (Бкей ордасы), Халел Досмџхамедов
(Орал облысы), Айдархан Тџрлыбаев (Аћмола облысы),
Ахмет Бiрiмжанов (Торѕай облысы), Халел Ѕаббасов (Семей
облысы), Садыћ Аманжолов (Жетiсу облысы), Мџстафа
6 0
Шоћай (Сырдария). Облыстардан тыс Алашорда ћџрамына
Ќлихан Бкейханов, Жањанша Досмџхамедов, Ќлiмхан
Ермеков, Мџхаметжан Тынышбаев, Баћтыкерей Ћџлманов,
Жаћып (Якуб) Аћбаев, Базарбай Мамытов, Отыншы Ќл-
жанов сайланды. Љкiметтiѓ осы 15 мљшесiне орынбасарлар
болып ћазаћ лкесiнiѓ ќртљрлi ѓiрiнен таѕы да 15 кiсi-
нiѓ кандидатуралары бекiтiлдi.
Ендiгi мќселе Алашорданыѓ (Алаштыѓ ордасы жќне
кiметiнiѓ) траѕасын балама негiзде сайлау басталады:
Љкiмет траѕасына љш ћайраткердiѓ — Ќлихан Бкей-
хановтыѓ, Баћтыкерей Ћџлмановтыѓ жќне Айдархан Тџр-
лыбаевтыѓ кандидатуралары џсынылды. Жасырын дауыс
нќтижесiнде Ќ.Бкейханов — 40 дауыс, А.Тџрлыбаев — 20,
Б.Ћџлманов — 19 дауыс алды. Кп дауыс алѕан Ќлихан
Бкейханов Алаш автономиясыныѓ кiметi — Алашорда-
ныѓ траѕасы болып сайланды. (Бџл ћџжаттар К. Нџрпейi-
совтыѓ “Алаш њќм Алашорда” кiтабынан алынды).
Мџѕалiм таћырыпћа ћорытынды жасап, толыћтырады.
Алашорданыѓ Кеѓес кiметiне кзћарасы туралы мќсе-
ленi оћушыларды ћатыстыра отырып, талдаѕан тиiмдi.
Сџраћтар
1. Ћазаћ зиялылары большевиктердiѓ тап кљресi туралы теория-
сын ћолдамады. Ресейдегiдей Ћазаћстанда тап кљресi болды ма?
2. Большевиктер есептегендей, Алаш ћозѕалысыныѓ кiлдерi џлт-
тыћ буржуазия мен феодалдыћ таптардыѓ мљддесiн ћорѕады ма?
3. Ћазаћстанѕа џлттардыѓ зiн-зi билеуi немесе еѓбекшiлердiѓ зiн-
зi билеуi тџжырымыныѓ ћайсысы дџрыс келедi? Нелiктен?
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма.
Љйге тапсырма. Оћулыћ соѓындаѕы сџраћтар бойынша
дайындалу.
Ћоћан автономиясыныѓ ћџрылу себептерi таћырыпшасы
ќѓгiме ќдiсiмен тљсiндiрiледi. Мына мќселелерге назар
аударылады:
— Тљркiстан генерал-губернаторлыѕы ћџрамындаѕы
ћазаћ халћыныѓ жаѕдайы.
— Тљркiстандыћ ћазаћтар љшiн ћандай саяси мемлекеттiк
ћџрылым ћажет едi? Зиялылар пiкiрi.
— Тљркiстан автономиясыныѓ жариялануы.
Алаш жќне Тљркiстан автономиясы туралы таћырыпты
мџѕалiм оћушыларѕа оћулыћтан оћып, сол кезеѓдегi ћазаћ
халћыныѓ саяси баѕытыныѓ нќтижелерiн аныћтау тап-
сырылады:
6 1
1. Алашорда кiметiнiѓ џлттыћ бiрлiкке жету баѕыты.
2. М.Шоћайдыѓ тџтас Тљркiстан идеясы.
Немесе бџл тапсырманы мынадай кесте тљрiнде орын-
дауѕа болады.
Алашорда жќне Тљркiстан автономияларыныѓ мемле-
кеттiк ћџрылымы мен џлттыћ тџтастыћ идеяларын жќне
џлттыћ автономия мен жџмысшы-шаруа автономиясы
туралы џстанѕан баѕыттарын салыстыру. Алаш автоно-
миясы жќне Тљркiстан (Ћоћан) автономиясына салыстыру.
ТЕСТ СЏРАЋТАРЫМЕН ЖЏМЫС
1. Ћазаћ автономиясы идеясын ћай партия џсынды?
а) «Алаш» џлттыћ-демократиялыћ партиясы;
ќ) Социал-демократтар;
б) Большевиктер партиясы;
в) Кадеттер.
2. Алашорда љкiметi ћай съезде жарияланды?
а) I Жалпыћазаћ съезi;
ќ) II Жалпыћазаћ съезi;
б) Бљкiлтљркiстандыћ IV ттенше съезi;
в) Бљкiлресейлiк мџсылмандар Ћџрылтайы.
3. IV тHтенше Hлкелiк мџсылмандар шешiмiмен ћџрылѕан мемле-
кеттiк ћџрылым ћалай аталады?
а) Алашорда автономиясы;
ќ) Тљркiстан автономиясы;
Алаш
Ћоћан
автономиясы
автономиясы
Ћџрылѕан уаћыты
Мемлекеттiк билiк жљйесi
Аумаѕы
Автономия ћџрудаѕы маћсаты
Кеѓес кiметiне ћатысты кзћарасы
Љкiметтiѓ таратылу себебi
Тџжырым
6 2
б) Тљркiстан Халыћ Комиссарлар Кеѓесi;
в) Уаћытша буржуазиялыћ кiмет.
4. Ћай ћайраткер Алаш партиясына мљше болмады?
а) Бкейханов;
ќ) Байтџрсынџлы;
б) Дулатџлы;
в) Рысћџлов.
5. Ћазаћстанда Алаш ћозѕалысына ћарсы болѕан партия?
а) Кадеттер;
ќ) Большевиктер;
б) «Љш жљз» партиясы;
в) Эсерлер партиясы.
III тарау. 1920—1930 ЖЫЛДАРДАЅЫ
ЋАЗАЋСТАННЫЃ САЯСИ ЖЌНЕ ЭКОНОМИКАЛЫЋ
ЖАЅДАЙЫ
§ 15. ЋАЗАЋСТАНДАЅЫ ЏЖЫМДАСТЫРУ
Сабаћтыѓ маћсаты.
Сабаћтыѓ маћсаты.
Сабаћтыѓ маћсаты.
Сабаћтыѓ маћсаты.
Сабаћтыѓ маћсаты. Республиканыѓ ауыл шаруашы-
лыѕын ћайта ћџру негiзiнде 1929—1931 жылдарда жљргi-
зiлген џжымдастыру саясатыныѓ зардаптары мен нќти-
желерiн тљсiндiру. Орыстыћ ктемдiктiѓ ћазаћ халћы љшiн
бџрынѕыдан да ћатыгез сипат алѕан Кеѓес кiметi жљйесiне
тоћталу. Бџл жаѕдайларды кзiмен крiп, басынан кешiрген
озыћ ойлы ћазаћ зиялылары жаппай экономикалыћ жќне
рухани тоћырау жаѕдайында, болып жатћан згерiстердi
талдап тљсiнуге, саяси жљйенi з мљмкiндiктерiнше халыћ
љшiн тиiмдi баѕытћа бџруѕа тырысћанына тоћтала отырып,
осы тџлѕалардыѓ iс-ќрекетi негiзiнде оћушыны џлттыћ
патриоттыћ тќрбиеге баулу.
Ѕасырлар бойы ћалыптасћан џлттыћ шаруашылыћ
дамуыныѓ кенеттен тоћтауы, оныѓ љлкен даѕдарысћа
џшырауы себептерiн ашу.
Сабаћ ткiзудiѓ ќдiсi.
Сабаћ ткiзудiѓ ќдiсi.
Сабаћ ткiзудiѓ ќдiсi.
Сабаћ ткiзудiѓ ќдiсi.
Сабаћ ткiзудiѓ ќдiсi. «Пiкiрсайыс».
Сабаћтыѓ нќтижесi.
Сабаћтыѓ нќтижесi.
Сабаћтыѓ нќтижесi.
Сабаћтыѓ нќтижесi.
Сабаћтыѓ нќтижесi. Оћушы ћазаћ халћыныѓ тарихын-
да џлы нќубет жылдары аталѕан зџлматтыѓ негiзгi себептерi
мен салдарларынан толыћ маѕлџмат алады.
Тiрек џѕымдар.
Тiрек џѕымдар.
Тiрек џѕымдар.
Тiрек џѕымдар.
Тiрек џѕымдар. Ауыл шаруашылыѕын џжымдасты-
рудыѓ басталуы; халыћ шаруашылыѕыныѓ кљйзелiске
џшырауы, «Кiшi Ћазан» наућаны.
Достарыңызбен бөлісу: |
