1
Коммерциялық емес
акционерлік
қоғам
АЛМАТЫ
ЭНЕРГЕТИКА
ЖӘНЕ
БАЙЛАНЫС
УНИВЕРСИТЕТІ
Ӛнеркәсіптік
кәсіпорындарды
электрмен жабдықтау
кафедрасы
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ЭЛЕКТР ТЕХНОЛОГИЯСЫ
5В081200 – Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету мамандығының
студенттері үшiн зертханалық жұмыстарды орындау бойынша әдiстемелiк
нұсқаулықтар
Алматы 2015
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Бисекен А.Б., Мустагулова Б.Ж. Ауыл
шаруашылығындағы электр технологиясы. 5В081200 – Ауыл шаруашылығын
энергиямен қамтамасыз ету мамандығының студенттері үшiн зертханалық
жұмыстарды орындау бойынша әдiстемелiк нұсқаулықтар – Алматы: АЭжБУ,
2015. – 46 б.
Әдiстемелiк нұсқаулықтарда «Ауыл шаруашылығындағы электр
технологиясы» курсына сәйкес, зертханалық жұмыстарды орындау бойынша
тапсырма, бастапқы мәліметтер, нұсқаулықтар және ұсынылған әдебиеттер
тізімі келтірілген.
Ил. 29, әдебиет кӛрсеткіші – 8 атау.
Пікір беруші: аға оқытушы Б.К.Курпенов
«Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес
акционерлік қоғамының 2015 жылғы жоспары бойынша басылады.
©
«
Алматы энергетика және байланыс университеті» КЕАҚ, 2015 ж.
Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................
4
1
Зертханалық жұмыс №1. Кедергілі қыздыру қондырғылары............ 5
2
Зертханалық жұмыс №2. Эрозиялық ӛңдеу......................................
10
3
Зертханалық жұмыс №3. Электр доғаларының сипаттамаларын
зерттеу................................................................................................
17
4
Зертханалық жұмыс №4. СДТ типті доғаны қоректендіру
кӛздерінің сипаттамаларын зерттеу.......................................................
29
5
Зертханалық жұмыс №5. ВДУ типті тиристорлық қоректендіру
кӛздерінің сипаттамаларын зерттеу......................................................
35
Әдебиеттер тізімі.................................................................................
46
Кіріспе
5В081200 – Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету
мамандығының студенттері «Ауыл шаруашылығындағы электр технологиясы»
курсының оқу жоспарына сәйкес зертханалық жұмыстарды орындауға
арналған әдiстемелiк нұсқаулықтар бойынша бес жұмысты зерттейді.
Әдiстемелiк нұсқаулықтарда «Ауыл шаруашылығындағы электр
технологиясы» курсына сәйкес кедергілі қыздыру қондырғылары, эрозиялық
ӛңдеу, электр доғаларының сипаттамаларын зерттеу, импульстер генераторы,
ВСС типті доғаны қоректендіру кӛздерінің сипаттамаларын зерттеу,
ВДУ
типті тиристорлық қоректендіру кӛздерінің сипаттамаларын зерттеу
тақырыптарына
жұмыстар зерттеледі.
1 Зертханалық жұмыс №1. Кедергілі қыздыру қондырғылары
Жұмыстың мақсаты: кедергілі қыздыру қондырғыларының жұмыс
принциптерін оқып үйрену. Кедергілі қыздыру қондырғыларының реттеу
сипаттамаларын зерттеу; қызу процесін оқу және зерттелетін үлгінің
тапсырылған
параметрлері
және
реттеу
тәртібі
бойынша
жылу
сыйымдылығын анықтау.
1.1 Қысқаша теориялық мағлұматтар
Қыздыру процестерінде ӛткізгіштің екі түрі де қолданылады, олардың
жылулық тиімділігі ағатын токтың электрондық құрамына тура пропорционал
болады.
Токтың тығыздығы j, электр ӛрісінің кернеулілігі Е және заттың электр
ӛткізгіштігінің
Е
арақатынасы Ом заңымен анықталады. Осы заңның жалпы
түрі:
j =
Е,
мұндағы
– заряд тасымалдаушылардың концентрациясына n
k
, заттың
түріне және оның күйіне
k
тәуелді заттың электр ӛткізгіштігі.
Ӛткізгіштікке кері шаманы меншікті электрлік кедергі
1/
=
деп атайды.
Ол ӛткізгіштік факторларына тәуелді болады және барлық металдар үшін
температура жоғарылаған сайын кӛбейеді. Берілген температура t үшін
меншікті электрлік кедергі:
i
=
20
[1 +
(t – 20)],
мұндағы
20
- температурасы 293 К болғандағы ӛткізгіштің меншікті
кедергісі;
– электрлік кедергінің температуралық коэффициенті, Ом/К.
Температура кӛтерілген сайын, екінші қатардағы ӛткізгіштердің электр
ӛткізгіштігі жоғарылайды.
Ӛткізгіштен электр тогы ӛткен кездегі одан шығарылған жылу шамасы,
ӛткізгіштің кедергісіне, тізбектегі электр тогына, оның ӛту уақытына тәуелді
болады және Ленц-Джоуль заңымен анықталады:
Q = kI
2
R
c
,
мұндағы I – ток, А;
R – кедергі, Ом;
– уақыт, с.
