Студенттердіѕ кјсіптік ќўзырлыќтарын ќалыптастырудыѕ
Сурет 6. Қазіргі заманғы мұғалім құзырларының қолданыстағы нұсқасы
жүктеу 0,5 Mb.
|
- Навигация по данной странице:
- Кесте 3. Мұғалім құзырлары мазмұны (6-суретте бейнеленген құзырлардың қолданыстағы жүйесі бойынша)
- Құзыр Құзырлар мазмұны
- 2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы бақылау әдістері
- Қолданылған әдебиеттер тізімі
Сурет 6. Қазіргі заманғы мұғалім құзырларының қолданыстағы нұсқасы Біздің 6-шы сурет пен 3 кестеде жасап, ұсынған мұғалім құзырлары жүйесі моделінің нұсқасы құзырлардың мазмұндық жағын ғана емес, мұғалім құзырлығы моделіндегі байланыстардың да мағынасын анықтайды: Барлық құзырлар барлық үш құрушының біртұтастығын бейнелейді: білім, дағдылар, мұғалімнің көзқарастары мен ұстанымы. - кәсіпқойлықтың өсу бағыты орталықтан сыртқа қарай. Ал танымдық басқару – жаңа білімдерден сырттан ішке қарай; - әрбір құзыр әрбір басқасымен білімдер жүйесі, жалпы технологиялар, біртұтас парадигма, идея, тұжырымдар арқылы бірігуі мүмкін. Бұл жүйдегі барлық байланыстар талданса бұл сүлбе болжамдық функцияны іске асырады – зерттеудің жаңа бағыттарын және интеграцияланған жаңа технологияларды болжайды. Біздің көзқарасымызда бұл қажет жағдайда құзырлар мазмұны мен тобын эволюциялық жолмен кеңейтіп, нақтылауға мүмкіндік беретін парадигманы инварианттық негізде бейнелейтін ашық жүйе.
Қоғамның ақпараттық сипат алуы, ақпараттар көлемінің ұлғаюы жоғары оқу орындарындағы оқыту мазмұнына тың өзгерістер енгізу қажеттігін айқындап, студенттердің кәсіптік құзырлылықтарын қалыптастыруды ақпараттық- коммуникациялық технологиялар негізінде қарастыруға бағытталған ғылыми реттеу жұмыстарын қажет етеді. Біздің ойымызша, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылықтарының қалыптасуының сапалық өлшемі әртүрлі педагогикалық міндеттерді шешуде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану қабілеттілігі болуы тиіс. Біздің еліміздегі білім деңгейі білім беру үдерісіне ақпараттық-коммуникациялық технологиядарды ендірумен тікелей байланысты, ал білім беруді ақпараттандыру Қазақстанды ақпараттандырудың маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Оқу пәндерінің мазмұнына қойылатын негізгі талаптарды жоғары оқу орынында оқыту принциптері құрайды. С.И.Архангельский: “Жоғары мектептегі оқу үдерісі, оның күйі, тарихи және қазіргі дамуы оқытудың аксиоматикалық прициптері мазмұнында оқыту теориясы үшін маңызды және қажетті мазмұндық қасиеттер бейнеленеді: практиканың, баға мен талдау критерийлерінің жалпылануы, оқыту жүйесінің даму жолдары. Оқыту принциптері оқыту үдерісі мен оның компоненттерін ұйымдастыруда, басқаруда, құру мен қалыптастыруда қажетті орталар болып табылады” деп қорытынды жасайды. Ақпараттың-коммуникациялық технологияларға “оқыту мен практиканың басқа түрлерінде таралатын ішкі мазмұндық және қолданбалы болатын оқу пәннің екі жақты мәнге иелігі жоғары оқу орынындағы, яғни, ғылыми және оқу деп аталатын екі бастаманы біріктіретіндігі” туралы С.И.Архангельскийдің қорытындылары толықтай сәйкес келеді. Қазіргі кезде оқыту мазмұнына келесі талаптар қойылады. оқытудың ғылымилығы, оқытудың қазіргі заманғы ғылым дамуының алдыңғы сапасына сәйкес болуы; Ақпараттық-коммуникациялық технологияларға оқыту әдістемесі аймағындағы зерттеулерді талдау оқыту әдістемесі мен оқыту мазмұнын қалыптастыру көптеген зерттеулерде үздіксіз байланысты және мақсат пен міндеттің тұтастығында қарастырылады. Бірінші және екінші бағыттағы зерттеу жұмыстарының көпшілігі келесі мәселелерге бағдарланған: мектеп оқушыларын ақпараттық технологиялар аймағында дайындау (Е.А.Васенина, А.Г.Гейн, В.Г.Житомирский, А.П. Ершов В.А.Извозчиков, Е.А.Кашина, Т.А.Кувалдина, С.Лесневский, Н.В.Матеева, Е.А.Ракитана, Н.В.Ходякова, Г.И.Шукина және т.б.), кейде салалық (И. И.Данилина), немесе педагогикалық жоғары оқу орындарындағы мұғалімдерге (М.М.Абдуразаков, Ю.С.Брановский, С.А.Зайцева, Л.Л.Каймина, В.А.Контун, Д.А.Колесов, Л.Ю.Кравченко, Г.Н.Некрасова, А.А.Патокин, К.А.Раджанов, Ю.М. Сеничева, Г.П.Шишкин және т.б.) Ақпараттықкоммуникациялық технологияларға оқытудың алдыңғы қатарлы идеялары мен әдістері анықталған шамада мамандарды жоғары мектепте дайындауда пайдалы болуы мүмкін, бірақ, түрлі салада мамандар дайындайтын жоғары оқу орынының алдында тұрған міндетті іске асыру және жоғары оқу орнында оқытуды ұйымдастыру ерекшелігі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде кәсіптік құзырлылықты қалыптастырудың тәсілдерін және осы мазмұнды іске асырудың формалары мен әдістерін іздеуді талап етеді. "Информатика",. «Кәсіптік технологиясы бойынша компьютерлік сауаттылық» пәндерінің мазмұнын мамандық бағытында анықтау, маманның дайындалу саласының (А.А. Матееваның, Л.Ю.Монахованың, Л. В. Певзнердің, А. В.Смирновтың, С.B-Суматохиннің, И.В.Шевченконың зерттеулерінде) пәндік аймағына қатысты міндеттерді шешуде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдануына қатысты келтіріледі. Білім берудің жалпы тәсілін қалыптастыруда мамандыққа бағдарлау қолданыстағы: білім беру стандарттарының идеологиясынан байқалатын мамандардың көптеген кәсіби сипаттарын жасауда өз бейнесін тапты. Қазіргі кезде ақпаратық-коммуникациялық технологияларға оқыту әдістемесінде оқыту мақсаттары мен міндеттеріне тәуелді көптеген тәсілдер іске асырылуда. Бұл тәсілдердің негізгі бағыты - осы тәсілдердің біртұтас мәнін анықтайтын, әртүрлі атауларға (жүйелік, модулдік және т.с.с.) ие жүйелілік. Модулдік тәсілдің сйпаттамалық белгілері және оны информатика курсында іске асыру мүмкіндіктері педагогикалық ортада кеңінен талқылануда. М.Б.Лебедева мен Е.И.Соколова, информатика курсында құрылу технологиясы модулдік тәсілге негізделген оқу элементтерін қолдану әдістемесімен байланысты мәселелерді қарастырып, оқу әлементтерін пайдаланудың артықшылықтары сапасында келесі принциптерді ықпалды іске асыру мүмкіндіктерін атап көрсетеді: студенттердің жұмысын жекелендіру; иілгіш оқу үдерісін ұйымдастыру; оқыту барысындағы тұрақты кері байланыс; оқу қызметін интенсификациялау. Авторлар студенттердің білім алу дайындығын оқу элеметтерімен (блоктармен) табысты жұмыс істеуге оңтайлы (оқушылардың басқа категорияларымен салыстырғанда) деп қорытындылайды. Л.Л. Каймина информатика курсын құруда модульдік тәсілді пайдалануды ұсынады. Мазмұндық және құрылымдық аспектілер минимальды көлемде нормативтік құжаттармен анықталғандығының негізінде, зерттеушіге информатика аймағында білім берудің минимальды компоненттерінің және мазмұнының міндетті минимумының кестесін құруға мүмкіндік беретін білімдер мен біліктіліктер талаптарын және осының негізінде оқу мазмұнының ірі блоктарын бөле отырып, информатика курсында модулдік интегративті әдістемелік жүйе құруды анықтайды Барлық білім беру жүйесі оқыту тәсілдерінің алмасуының негізіндегі түбегейлі өзгерістерді бастан кешіріп, информатика пәнін танымның нақты ықпалды әдістері орналасқан, қоршаған әлемді талдаудың жүйелік – ақпараттық тәсілін қалыптастыратын жүйе құрушы рөлге жатқызады. Информатиканы және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды
Мамандыққа байланысты қызметтегі жүйелік тәсілдің мәні келесі түрде берілуі мүмкін: “өзің жұмыс істеп отырған объектінің барлық жүйелік байланыстарын ескеру қажет”. Нақты объектінің біршама қарапайымдандырылған ұқсасын бейнелейтін, жұмыстың ыңғайлылығын (көрнекілік, ену мүмкіндігі және сүйену жеңілдігі, бағасының арзандығы) қамтамасыз ететін және түпнұсқаның бізді қызықтыратын қасиеттері мен сипаттамаларын көрсете алатын модель жасанды жүйенің мысалы болады. Адамдардың табиғат пен қоғам табиғат туралы білімдерінің толық жүйесін бейнелейтін барлық ғылымның міндеті - ол қарастыратын объектілер мен үдерістерде жүйені табу. Нақты әлем туралы біздің білімдеріміз – бұл ақпараттық моделдер жүйесі. Білім көрнекілігі оны бейнелеудің барлық мүмкін нұсқаларын ұсынады: графиктер, кестелер, сүлбелер, желілер және т.б. "Белгілік жүйелерді кұру, нақты объектілерді сүлбелеу олардың қасиеттерін, атрибуттарын және қатынастарын бөлу, моделдерін құру, дедукция, редукция және рекурсивті ойлау абстракция деңгейлерін бөлу, жағдайды болжау, заңдылықтарды, орнатуларды және ережелерді талдау, ең соңында алгоритмдердің жеке санын құрастыру және оларды бағалау - мұның барлығы қазіргі заманның интеллектуалдық қаруы, ақпараттық мәдениеттің қалыптастырушылары болып табылады" Пәндердің және жалпы информатика курсының мазмұнын қалыптастырудағы жүйелік тәсілді Ю.С. Брановский, М.М. Буняев, Л.Л.Каймина, Н.Д. Коваленко, А. Кувалдина, Л.Ю. Монахова, А.М. Сохор, И.Г. Фомичева және т.б. пайдаланды. "Ақпараттық ғылымдар" үдерісінің қалыптасу үдерісін бейнелеу қазіргі заманғы зерттеушілердің информатика мен ақпараттықкоммуникациялық гехнологияларда пайдаланатын түсініктері мен терминдерінің тізімін кұру, түсініктер арасында қатынастар құру болып табылады және осы зерттеулерде жүйелік тәсіл пән тезаурусын қалыптастыруға, информатика курсы мазмұнында моделдеудің тезаурустық әдістемесінің пайда болуына мүмкіндік береді. ; Т.А. Кувалдина информатика мазмұнының (мектеп информатикасы мысалында) моделін құруды тезаурустық - әдіс және желілік модельдеу негізінде қарастырады. Бұл, модел жалпы білім беретін мектепті бітірушінің информатика пәні бойынша білімін бейнелейді. Автор мазмұнды сұрыптау мәселесінің оқыту теориясы мен практикасының негізгі мәселесі ретінде болғандығын және болып қала беретіндігін ескерте отырып оқу бағдарламаларының жалпы білім берудің қазіргі заманғы тұжырымдамаларына жауап бере алатын, әсіресе бұл мәселенің информатиканы оқытудағы өзектілігін баса айтып, біртұтас ғылыми - әдістемелік негізде құрылуы тиіс екендігін көрсетеді. Информатика мен ақпараттықкоммуникациялық технологияларды оқытудың көпнұсқалылығы қазіргі кезде информатика тілі жасалатын, курстың негізгі түсініктері айқындалатын, оқыту мазмұны мен құрылымы анықталатын курстарды жобалау және іске асыру үдерісіне мүмкіндік береді. Информатиканы оқыту нәтижесіне қойылатын талаптардың өсуі мен оқу және оқу әдістемелік құралдардың жетімсіздігіне байланысты оқыту мазмұнын сұрыптау информатика пәні оқытушылары үшін айтарлықтай өзекті де күрделі мәселе болуда. Аталған мәселенің шешілгіштігінің кілттік жауаптарының бірі информатиканы оқыту курсының мазмұнын моделдеудегі негізгі түсініктерді жүйелеу болып табылады. Оқу курстарының мазмұнын моделдеудегі жүйелік тәсіл әртүрлі әдістерді қолдануда бейнеленеді. Т.А.Кувалдина Петри желісінің негізінде желілік модельдеу әдістемесін тезаурустық әдіспен үйлестіріп оқу пәнінің білім қорының тұжырымдамалық моделін ықпалды құрады және тезаурустық әдісті қолданудың ізінде түсініктер жиынын жүйе түрінде, яғни, түсініктер арасындағы қатынастың өзара байланысының сипаты түрінде бейнелеуге болатындығын, түсінікті анықтау толықтығын немесе білім моделінің "тереңдігін" талдаудың ізі болып табылатындығын атап көрсетеді. Желілік моделдеу түсініктер жүйесін мақсаттарды бөлу принципін іске кіру моделі, яғни, білімнің тұжырымдамалық моделдері түрінде бейнелеуді қамтамассыз етеді. Білім моделін құру үшін түсініктерді сүрыптау әдісі түсініктер құрамы мен құрылымын ықпалды анықтауға, олардың арасындағы өзара байланысты айқындауға мүмкіндік береді. Жасалған әдістемеде пайдаланылған формалды – логикалық сүлбелер немесе түсініктердің модельдік құрылымдары түсініктер құрылымын талдаудың ықпалды әдістемелік ортасын, және түсініктерді жүйелеуді бейнелейді. Мазмұн көлемін бейнелеу үшін тезаурустық әдісті (мәні жүйелік болып табылатын) педагогикалық ақпаратгықкоммуникаицялық ортада студенттерде тұлғалық тезаурус қалыптастыруда ақпараттық технологиялардың қолданылу мүмкіндіктерін зерттеуде Л.Ю. Монахова да қолданады. Зерттеуші тезаумент түсінігін енгізеуді: "Тезаумент - жеке адамның танымында нақ осы мезетте пәндік аймаққа сәйкес ықпалды пайдаланылатын білімдердің, біліктіліктердің және дағдылардың артық қорын құрайтын оған белгіленген тұлғалық тезаурустың бейнеленуі" танылады... Л.Ю. Монахова; білім берудің негізгі міндеті студенттің сәйкес гылыми тезаурусқа барабар тезаументін қадыптастыруда дец санап, келесі анықтаманы ұсынады: "Ғылыми тезаурус - ғылыми пәндік аймақтың қазіргі кездегі арнайы қатынастарға сәйкес семантикалық құрылымданып, синтаксистік детерминделген ашық ақпараттық негізі деген анықтаманы ұсынады. Тұлғалық тезаурус - қарастырылатын пәндік аймақты функциялау және тиімді бағдарлау мақсатында жеке тұлғаның меңгеруіне белгіленген, ғыными тезаурусқа сәйкес келетін логикалық тұйық ішкі жиындар . Таным модельдердің дәстүрлі әдістерінің қазіргі заманғы жаңаруында толығырақ іске асырылады деп қорытында жасайтын Е.А. Кашина, жүйелік тәсілді информатиканы оқыту үдерісінің мазмұны мен құрылымына қолданады. Модельдер әдісі келесі міндеттерді бөліп көрсетіп, информатиканың интеграцияланған міндеттерінін графигін құруға мүмкіндік береді: дүниетанымдық; әдіснамалық; - қолданбалы. Әрбір міндет түрлерінің мазмұнын бөліп, олардың жалпы құрылымындағы модель мазмұны мен дидактикалық принциптерді іске асыратын өзара байланысын көрсетуге болады. жүйелілік принципі; белсенділік (өз бетінділік) принципі; - қиындықты сатылық бөлу принципі; - теория мен практиканың байланысы принципі. Аталған тәсіл ойлау қызметтерінің төмендегідей тәсілдерін үйренуді қарастырады: заңдылықтарды іздеу; аналогтық ойлау; -объектілер мен түсініктер арасындағы иеархиялық тәуелділіктерді іздеу классификация); салыстыру; жалпыны табу; дербесті бөлу; логикалық ойлау қорытындыларын кұру. Аталған сапаларға ие болу, әcіресе ақпараттықкоммуникациялық технологияларды қолдануда маңызды, "... дамыған ақыл-ой барлық кезде ешқандай оқыту жағдайы мүмкін емес уақытта да өмір сүруге қажетті мәліметтерді табуға ие болады. Талқылай білетін адам барлық уақытта пайдалы, ұмытуға болмайтын және ескіруі мүмкін емес мәліметтерді табу қаруына ие болады" Маманның дайындық сапасы тікелей оқыту мазмұнының оңтайлылығына, оқыту үдерісін ұйымдастыруға, оқу сабақтарын өткізу формалары мен әдістеріне тәуелді. "Оқыту мазмұны" термині көптеген гылыми көздер арқылы жаңарып отыратын "оқыту" мен "мазмұн" түсініктерінің арасындағы үздіксіз байланысты біріктіреді. Жүйелік тәсіл оқыту мазмұны арқылы оқу сабақтарын, оқыту үдерісін, оқу сабақтарын жүргізудің формалары мен әдістерін жобалап, барлық қажетті және принципиальды мәнді компоненттерді оңтайлы есепке алуға мүмкіндік береді. З.Ф. Мазур жүйелік тәсілді морфологиялық талдау және жалпылау мақсатында пайдаланып, оқу сабақтарын жобалаудың автоматтандырылған жүйесін ұсынады. Автор ұсынысының негізгі идеясы педагогикалық ғылым оқу сабақтарын ұйымдастыру мен жүргізудің көптеген әдістері мен тәсілдеріне ие, бірақ нақты педагогтың мүмкіндіктері шектеулі, оқу сабақтарын жобалаудың автоматтандырынған жүйесін құруды негіздеуге саяды. "Жобалауды оңтайландыру математикальік моделі келееі табысты оқыту формуласымен өрнектелуі мүмкін көпфакторлы мәселе болын табылады: U=f(С, О,М,Ғ,S,UO,UU,PU,MS, LU, PF). мұндағы С - оқыту мақсаты; О - білім беру мазмұны; М - оқыту әдістері; Ғ -оқытудың ұйымдастырылған формалары; S - оқыту ортасы; UO - оқыту шарты; UU- меңгеру деңгейі; РU- оқытушының кәсіпқойлығы; МS - оқушылардың моивациялық ортасы; LU - мұғалімнің жеке сапалары; РҒ - оқушылардың психологиялық - физиологиялық ерекшеліктері" Қазіргі заманғы зерттеулерде модельдеу (оқыту мазмұны, оқыту формалары және т.с.с.) негізгі орындардың бірін иемденеді. Көптеген ғалымдар таным модельдердің дәcтүрлі әдістерінің уақытқа байланысты жаңаруында және модельдеудің жаңа формаларында жүйелік талдау элементтерін қолдануда толығырақ іске асырылады деп санайды. Кәсіптік технологиясы бойынша «компьютерлік сауаттылық» арнайы курсының мазмұнын педагогикалық бағыттылық тұрғысында талдай келе оның стандартты олданбалы бағдарламалық орталарға (МS Word, МS Ехсеl, МS Ассеss және тс.с.) негізделетіндігін және педагогикалық қызметке байланысты кейбір мәcелелерді шешуге оқытуға бағдарланғандығын атап өту қажет. Арнайы курстың міндеттері мен мазмұны педагогикалық қызметті ұйымдастыру түрлеріне тәуелді қалыптастырылады. Кәсіптік технологиясы бойынша «компьютерлік сауаттылық» арнайы курсының әдістемелік негіздерін жасауды зерттеу және оны жүргізу арнайы курстың 050111 - информатика мамандығы студенттерінің ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде кәсіптік құзырлылықтарын қалыптастыру дайындығы жүйесіндегі мақсаттарын, міндеттерін, мазмұнын және құрылымын анықтайды.Арнайы курс әдістемесі қазіргі заманғы ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланушының міндеттеріне бағдарланған: қазіргі заманғы ақпараттықкоммуникациялық технологиялармен танысу; студенттерді жаңа технологиялық мәдениетке қатыстыру; болашақ қызметке қызығушылық пен шеберлікті арттыру; студенттің ақпараттық мәдениетінің деңгейін арттыру; -техникалық және бағдарламалық қамсыздандыру кешенін қолданудың әдістемесін меңгеру. Информатиканы оқытуды дифференциациалау мәcелеріне арналған И.И.Данилинаның зерттеулері, ғалымға кез-келген оқу пәнінің мазмұнын құрастыруда үш аспектіні бөлуге болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді, олар: ғылыми аймақтың оқу пәніне барабар бейнеленуі; оқушылар әрекеті арқылы материалды меңгеруді қамтамасыз ету; оқытылатын материалды игеру сапасы мен деңгейінің құрастырылымдылық тексерілгіштігі. Аспектілердің мазмұнын аша отырып, И.И.Данилина; олардың біріншісі пән мазмұнын "бастапқы жуықтауда" береді және оқу пәнінде бейнеленген білім жүйесінің аталған аймақтағы ғылыми білімдермен қандай өлшемде сәйкес келетіндігін бағалауға мүмкіндік береді. Басқа екі аспектіні өз кезектерінде мазмұнды сұрыптау үдерісін бағыттайтын, шектеулер жүйесін құрудың теориялық негізі ретінде қарастыру қажет. Мазмұн моделі "бастапқы жуықтауда" нақты тұрғыда негізгі түсініктер жүйесінде және олардың мазмұндық бағыттардағы ядросы болып анықталады". Информатика курсының негізгі түсініктерінің қалыптасуы мен дамуы тізбегін ашатын мазмұндық бағыттарын алғаш рет 1988 жылы А.А.Кузнецов бөліп көрсетті және ары қарай А.Г.Гейн, А.И.Сенокосова, және В.Ф.Шолохович еңбектерінде дамытылды. Информатиканың салалық курсын оқытуды құрастыру оқыту салаларына, мазмұндық бағыттарға қатысты инварианттарға негізделуі тиіс. Салалық курс мазмұнын модельдеуді зерттеушілер информатиканың мектеп курсы қорында жүргізеді. Сала сапасында келесі бағыттар бөлінеді: экологиялық (табиғатты пайдалану міндеттерінде), гуманитарлық, жаратылыстану ғылыми, физика-математикалық және бағдарламалық бағыттар. Курс негізіне кез-келген информатика курсында болатын, бірақ қандай да біреуі орталық түсінік болып табылатын негізгі түсініктер тобы қабылданады («ақпарат», "модель", "алгоритм", "тіл", "классификация" және т.б.). Сондықтан, курс мазмұны информатика пәнінің келесі түсініктерін тудыратын түсініктердің өзара әcері арқылы толығады. Демек, информатиканың салалық қурсын құрудың негізгі сапасында салалық бағдарлау міндетін пайдалану әдісі қабылданады. Мұндай тәсіл, біздің көзқарасымызша, курс мазмұнын ықпалды іске асыруды қамтамасыз ететін орталарға (техникалық және бағдарламалық) талдау жүргізу арқылы сапалырақ болар еді. В.А. Ковтун өз зерттеулерінде информатика курсының (дене шынықтыру мұғалімдерін дайындау мысалында) кәсіби бағдарланған мазмұнын қалыптастырудағы аналогтық тәсілді қолданады. Автор қазіргі кезде информатиканың оқу пәні ретіндегі даму сатысының ерекшелігі ретінде пән мазмұнын практикалық тапсырмаларды орындау шарттарын ағымдық өзгертуді талап ететін қолданбалы бағыттылығы, яғни, ЭЕМ-нің бағдарламалық қамсыздандырылуының дамуы оқу жоспарын түзетуді, дидактикалық тапсырмалар жасауды талап етеді деп атап көрсетеді. Қолданбалы бағдарламалық - әдістемелік қамсыздандырудың даму шегінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды ендіру пәнді оқыту мақсаты мен мазмұнының қатынастарын өзгертеді және В.А. Ковтун даярлаудың екі деңгейін бөледі: компьютерлік сауаттылық; ақпараттық мәдениет. Зерттеуші кәсіби бағдарланған курсты мәліметтер қорын басқару жүйесін (МҚБЖ) пайдаланудың негізінде, келесі оқу міндеттерін анықтай отырын құрады: МҚ құру технологиясын меңгеру; МҚ пайдалану технологиясын меңгеру. МҚБЖ пайдаланудың қосымшасы ретінде дене шынықтыру бойынша кітапханалық ақпараттарды бейнелеудің каталогтық жүйесін бейнелейтін (кәсіби компонент) көпдеңгейлі ақпараттық жүйелер құруды ұсынады. Жоғары білім берудегі оқу материалының толық көлемін студент тек жүйелік тұтастықта, яғни, естің, танымның, шығармашылықтың көмегіне қарағанда логикалық ойлау көмегімен және бөліктей емес жалпыланған түрде көбірек меңгеруі мүмкін. Бір аймақтағы білімді меңгеру білімдердің, біліктіліктерді және дағдылардың жиынын анықтайтын түсініктердің толық жүйесіне негізделетін басқа аймақтың мәліметтерін пайдалануды талап етеді. 050111- Информатика мамандығы студенттерін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруға бағытталған оқыту курсын құру білімдердің логикалық байланыстағы жүйесін қабылдау үшін және кәсіби бағдарланған курста терең әрі төзімді білімдерді қалыптастыру басқа әртүрлі оқу пәндерінен меңгерілген теорияның, түсініктердің байланыстарының тізбесін құру қажеттігін қамтамасыз ететін білімдер мен біліктіліктерді меңгеру тәсіліне қойылатын талаптарды қарастыруы тиіс. Түрлі ғылыми - әдістемелік әдебиеттерді талдау жүйелік тәсіл XX ғасырдың ортасында, соның ішінде 70-ші жылдардан (Ф.Ф.Королев, М.А.Данилов және Ш.Малинин) бастап педагогикалық зерттеулерде, әcіресе педагогикалық сүйелерді құру және талдау, мазмұнын қалыптастыруда теориялық және практикалық мәселелерді шешудің жалпы ғылыми әдісі болды деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді Оқу курсының мазмұнын қалыптастырудың негізі оның мақсаттары мен міндеттерін бейнелеу болып табылады. Егер курсты оқыту мақсаты оқушының дайын бағдарламамен жұмысты меңгеруі болса мазмұн бір басқа, ал, егер оқыту мақсаты ретінде бағдарламалау немесе оқушының информатиканың іргелі теориясын меңгеруі таңдалса басқаша болады. Біздің зерттеуіміз ақпараттықкоммуникациялық технологриялар негізінде информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастырудың келесі мақсатын қолдануға әкелді: ақпараттықкоммуникациялық технологиялар аймағында оқыту мазмұнын анықтаудың маңызды факторларының, бағыттылығы; оқыту мазмұны информатика мамандығы студенттерден ақпараттарды ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде өңдеуді талап етіп, студентер өз бетінше педагогикалық мәcелелерді шешуге жеткілікті білімдер мен оларды қолдану дағдыларын меңгеруді қамтамасыз етуі тиіс; пән мазмұны педагогикалық мәселелерді шешуде пән аралық байланыстың негізінде өзінің педагогикалық қызметіндегі білімдерді комбинациялауда пайдаланылатын білімдер жүйесін тұтас қабылдауын қалыптастыруы тиіс. Педагогикалық практиканың дамуының жаңа жетістіктері информатика мамандығы студенттерін оқытуда ақпараттықкоммуникациялық технология-ларының қолданылуына әкелуде. Ақпараттық төңкеріс, қоғамның, білім берудің ақпараттандырылуы өмірлік маңызды мәселелерді өздігінен шешуді, білімдегі бос кеңістіктерді жылдам жою қабілеттілігін белсендіруді талап етеді. "Информатика" пәнін оқыту шеңберінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды қолдануды қамтамасыз ету үшін бағдарламалық орталардың толық кешенін сатып алудағы қаржылық қиындықтар; ақпараттықкоммуникациялық технологиялар мен педагогикалық тәсілдердің аймағындағы сұрақтардың үдере дамуы көптеген бағдарлы бағдарламалық жабдықтар заманауи талаптарға орай алмастыруды талап етеді; - аудиториялардың заман талабына сай жабдықталмауынан туындайтын акпараттықкоммуникациялық лабораторияларды сәйкес деңгейде пайдалана алмау салдарынан оқу үдерісін ұйымдастырудың қиындықтары. 2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы бақылау әдістері Информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттық - коммуникациялық технологияларды тиімді пайдалану деңгейін практикалық зерттеу келесі бағыттарда жүргізіледі: мотивтік, эмоционалдық және ұйымдастырушылық факторларды ескере отырып, ақпараттық - коммуникациялық технологиялар орталарының құралдық және бағдарламалық құрылымын анықтау; оқыту әдістерін сұрыптау; - бақылау және эксперименттік топтарда оқу және бақылау сабақтарының кешендерін дайындау және жобалау; - студенттерді оқыту үдерісіне ақпараттық - коммуникациялық технологияларды ендіру технологиясын жасау; - алынған нәтижелерді статистикалық және педагогикалық талдау. Оқытудың түрлі параметрлерін болжау үшін келесі әдістер қолданылады: әңгімелесу, сауалнамалар, бақылау, тесттер, дербес және топтық бағалаулар, оқу және бақылау жұмыстарының орындалуын талдау. Студенттердің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыру мақстында жасалған әдістемелер, жүйені оқу үдерісіне ендіру бойынша жүргізілген тәжірибелік - экспериметтік жұмыстардың бағыттары төмендегідей белгіленеді, педагогикалық мамандықтар студенттерін оқытуға арналып жасалған оқу - әдістемелік, бағдарламалық құралдарды пайдаланып эксперименттік топтарда кәсіптік - технологиясы бойынша «компьютерлік сауаттылық» арнайы курсын оқыту; студент білімі деңгейін бағалау үшін және көтеруге бағытталған компьютерлік тест жүйесін жасап, оны оқу үдерісінде пайдалану; - Кәсіптік технологиясы бойынша «компьютерлік сауаттылық» курсы бойынша болашақ мамандар білім деңгейін бағалаудың қорытынды сатысы ретінде бақылау түрлерін белгілеу және оны пайдалану. Төменде осы жұмыстардың нәтижелері баяндалады. Кез-келген педагогикалық зерттеудің маңызды кезеңі педагогикалық эксперимент болып табылады. Біздің педагогикалық эксперименттік жұмысымыз жоғары оқу орындарының информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын ақпараттықкоммуникациялық технологиялар негізінде қалыптастыруды анықтау мақсатында жүргізілді. Педагогикалық эксперименттің таңдап алынған әдісі мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығы ақпараттықкоммуникациялық технологиялар негізінде қалыптасса және болашақ педагогтардың кәсіптік құзырлылығын қалыптастырудың ортасы ретінде оқу және арнайы курстардың мазмұны мен құрылымын ғылыми-әдістемелік қамсыздандыру іске асырылса онда болашақ информатика мұғалімдерінің кәсіптік құзырлылығын ақпараттық - коммуникациялық технологиялар негізінде қалыптастыруды көрсететін зерттеу болжамымен анықталады. Педагогикалық зерттеудің табысы - зерттеп отырған мәcеленің практикада қалай қабылдануымен, сондай-ақ эксперименттің іске асқан мүмкіндіктері туралы айқын нақты материалдарды алуды қамтамасыз ететін әртүрлі педагогикалық зерттеу тәсілдерін қолданумен анықталады. Сондықтан зерттеуіміздің әдісін анықтауда біз жалпы педагогикалық әдістерді, атап айтсақ, әңгімелесу, мұғалімдердің ақпараттық -коммуникациялық технологияларды пайдалану деңгейлерін талдау, экспериментке қатысатын студенттер мен оқытушылар арасында сауалнама, сұрау жүргізу әдісі, іздену және қалыптастырушы эксперименттің барысын бақылауды кеңінен пайдаландық. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру міндеттері: -Информатика мамандығы студенттерінің кәcіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланудың негізгі идеялары мен бағыттары мәcелесінің жағдайын зерттеу; - ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланып кәсіптік
- экспериментке қатысушы информатика пәнінің оқытушылары ұсынылған бағдарламаның мазмұны мен оқу материалдарын меңгеруі және студенттерге түсінікті баяндау дәрежесін қадағалау; - ұсынылып отырған бағдарламаның тиімділігін анықтау. - Информатика мамандығы студенттерін оқытуда ақпараттық - коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы кәсіптік құзырлылығын арттыру мақсатында оқытушылар мен студенттер арасында сауалнама өткізу; - эксперименттік және бақылау топтарындағы студенттерінің ақпараттық-
технологияларды пайдаланып информатика мамандығы студенттерінің кәcіптік құзырлылығының қалыптастырылуын практикалық тұрғыда тексеру, орнықтыру; педагог мамандардың сабақ беру сапасы мен ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану шеберліктерін жетілдіру; эксперименттің қорытындысын шығару тәрізді жұмыстар кірді. Қойылған міндеттерге сәйкес педагогикалық эксперимент анықтау, қалыптастыру, бақылау атты үш кезеңде іске асырылды. Бұлардың бәрі қисындылық жағынан бір-бірімен байланысты, бірақ, олардың әрқайсысы өздерінің мақсаттары мен міндеттері, құралдары мен оған қол жеткізетін әдістері, айқындалған нәтижелері бойынша ерекшеленеді. Жоғары оқу орындарының информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланудың қандай деңгейде екендігі сарапталады. Анықтау кезеңін екіге бөлуге болады. Эксперименттің бірінші бөлігінде: зерттеу мәселесіне қатысты әдебиеттерге теориялық тұрғыда талдау жасалып, материалдар жинақталып өңделеді; Информатика мамандығы студенттерін ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланып оқытуда қолданылып жүрген ТМД және өзіміздің республикамызда жасалған ғылыми зерттеу жұмыстарының нәтижелері мен бағдарламалар сараланды; информатика мамандығының ерекшеліктері, студенттердің танымдық қызығушылықтары, қабылдау мүмкіндіктері ескеріледі. Жоғары оқу орындарының информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланудың қандай деңгейде екендігі сарапталады. Анықтау экспериментінің екінші кезеңінде, жоғары оқу орнын бітіруші студенттердің ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдалану деңгейі қандай дәрежеде екенін тексеру үшін сауалнама өткізілді (Қосымша А). Сауалнамада қойылған сұрақтарға жазбаша жауап қайтаруды көздеген сүрау және жеке әңгімелесу әдістері қолданылды. Бұл сауалнаманы өткізудегі мақсат информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдалануды іске асырудың олардың білім деңгейлеріне әcерін айқындау болатын. Тест қабылдауда қолданылатын бағдарламаларға қойылатын талаптар:
бағдарламаларда тест тапсырушы үшін тапсырмаларды кездейсоқ гаңдау арқылы және қайталанбайтындай жағдай ескерілуі керек; бағдарламада тест тапсырушының берген жауабын тесте берілген тапсырманың жауабының эталонымен салыстырылатындай жағдайлар ескерілуі керек және осы жағдайда меңгеру коэффициенті есептелуі қажет; бағдарламада әр сұраққа уақыт берілуі тиіс, сол уақыт ішінде тест тапсырушы жауап беріп үлгермесе, келесі сұрақ автоматты түрде экран бетіне шығатындай жағдайлар ескерілуі тиіс. Оқытуда ақпараттық құрал - жабдықтарды пайдалануға байланысты жүргізілген эксперименттік - тәжірибелік жұмыстар төмендегідей жағдайды көрсетті. Егер ақпараттықкоммуникациялық технологияларды ойланбай, мағынасыз пайдаланса, оқытуды тиімді өткізуге кері әcерін тигізеді. Дербес компьютер оқытушының оқыту іс - әрекеті мен студенттің оқу іс-әрекетінің арасындағы дәнекерлік жұмысты атқаруы тиіс. Бұл жүйелердің бір-бірінің байланысының әдістемесін сипаттау өте күрделі теориялық және практикалык мәcеле. "Оқытушы-студенттер тобы'' дидактикалық жүйені басқару үшін ұйымдастырылатын жасанды жүйе. Бұл жүйе студенттермен жұмысты біртұтас ретінде - қарастырады, дәріс жағдайында керекті күнделікті іс - әрекетті қамтиды. Оқытудың тиімділігі көптеген жағдайларда төмендегідей іс әрекеттерге байланысты. Мысалы, оқыту мен оқу психологиялық және педагогикалық тұрғыда өзгеретін жағдайларға өзара бейімделеді және дағдыланады. Эксперименттік - тәжірибелік жұмыстарда белгілі болғандай, егер студент оқуға арналған компьютерлік бағдарламада компьютермен жұмыс істеу барысында бір орында тұрып қалса, ал оқытушы оқыту үдерісінде салғырттық, әлсіздік көрсетсе, онда жоғарыда айтылған басқару жүйесінің мәні жойылады. Бұл жағдайда "оқытушы-студенттер тобы" дидактикалық жүйесі өзіндік күйінен "бағдарлама-студент" жүйесіне ауысады. "Бағдарлама - студент" жүйесі арқылы оқу аумағын кеңейтуде, оқытушының анықталған әдістемесін қолдануда компьютерді пайдалану және кері байланысты ұйымдастыру жүзеге асырылады. Бұл студенттер топтарын басқару мәcелесіндегі толық сәйкестікке жету жолындағы біртұтас жүйе екендігін көрсетеді. Тест әдісінің бақылау тәсілдерінен артықшылығы мынада: студенттің белгілі бір пәннен бағдарлама көлеміндегі білімін жүйелі, толық бақылауға мүмкіндік туады, негізгі ұғымдар мен тұжырымдар туралы қандай біліктілігінің бар екендігін анықтауға болады. Студенттің ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік туады. Студент тестегі әрбір жауапты бір - бірімен салыстыра отырып талдау жасайды, ұқсастығын анықтайды, яғни белсенді ойлау үдерісі жүреді. Ең бастысы бүгінгі таңдағы педагогиканың алдындағы үлкен міндеттерінің бірі студент дербес, логикалық жүйелі ойлай білуге баулып, жеке тұлға ретінде дамуына жол ашылады. Дайын ұғымдарды қайтаталдау, тұжырымдау үдерісінің белсенді жүруі студенттің жан-жақты дамуының негізі болып шығады. Тест жүргізу барысында автоматтандырылған диалогтар жүйесін қолдану ең тиімді әдіс. Білімді компьютердің көмегімен тестілеудің бір ерекешелігі, бақылаудың әртүрлі сценарийін өзгертіп қолдану және әрбір студентке өз бетінше дербес жұмыс істеуіне мүмкіндік беруде, уақыттың үнемделуінде. Тестінің сапалылығы оны құру жүйесіне тәуелді және оған енетін тапсырмалардың күрделілігі мен қиындығына байланысты. Дәлірек айтқанда тестік тәсілді қолданғанда студенттердің білімінің дәрежесі мен сапасын анықтаудың дәлдігі тестіде ұсынылатын тапсырмалардың саны мен орындауға берілетін уақытқа байланысты. Ал, тесттер тапсырмаларды күрделілігі мен қиындығына қарай бірнеше деңгейге бөлінеді. Әрбір деңгейдегі тестілер өздері берілу сипатына байланысты бірнеше түрге бөлінеді. Бірінші деңгейдегі тестілерге танып анықтау, айырып тану, арақатынасын анықтау және іріктеп тексеру жатады. Кейде тестік тапсырмалар жауаптарының берілуі сипатына байланысты жабық, ашық, сәйкестікке арналған және дұрыс жауабын тізбектей қоюға арналған тапсырмалар ретінде төртке бөлінеді. Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогика Университетінде студенттердің білімін тексеруде автоматтандырылған тестілеу жүйесі қолданылады. Осы тест арқылы студенттердің семестр бойында алған білімдерітексеріледі. Қазіргі таңда білім беру технологияларында педагогикалық және психодиагностикалық тест жүргізу әдістерін кеңінен қолданатыны жалпыға мэлім. Осы ұғымдарға қысқаша тоқталып өтелік. Психологиялық тест дегеніміз - жеке адамның белгілі бір психологиялық құндылығының даму деңгейін өлшеуге мүмкіндік беретін тест тапсырмаларының жүйесі. Психологиялық тест жүргізу - белгілі бір межелігі (шкаласы) бар бір үлгідегі тестерді псилогиялық диагностика әдісі. Педагогикалық тест - бұл, қысқа мерзімді, салыстырмалы түрде техникалық озақ үлігідегі сынақ. Мұнда барлык сыналушылар (тестке қатысушылар) тең жағдайға ұқсас тапсырмаларды орындау барысында сандық есептеулермен беттесіп, сол сынға қатысушының белгілі бір дәрежеде даму сатысын белгілеу қызметін атқарады. Тест тапсырмасы сұрақ-жауап түрінде емес, сынға қатысушының берген жауабының дұрыс-бұрыстығына орай ақиқат немесе жалған пікір мақұлдатады. Педагогикалық тест жүргізу - бұл, арнайы жетілдірілген ғылыми ұтымды аттестациялық рәcім. Ол, адамның қол жеткізген жетістік деңгейлерін анағұрлым әділ бағалауға және оларды сандық тұрғыда көрсетуге мүмкіндік береді.
Теориялық зерттеулер мен педагогикалық тәжірбиелік – эксперименттік жұмыстар нәтижелері бізге мынандай тұжырымдар мен ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді: 1. Зерттеу жұмысы өз мақсатына жетті, жобалаған болжам оң нәтиже көрсетті: ұсынылған оқыту курсы бойынша студенттер дәстүрлі оқытуға қосымша ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану бойынша жоғарғы деңгейлі білім, білік және дағдыларды меңгереді. 2. Жоғарғы оқу орындарындағы оқу үдерісінде студенттердің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдаланудың мүмкіндіктері айқындалды. . 3. Студенттер оқу үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды табысты пайдалана білу білімдерін, біліктіліктерін және дағдыларын қалыптастыру үшін ақпараттықкоммуникациялық технологиялардың оқу үдерісіндегі рөлі мен мүмкіндіктері, оларды оқу үдерісінде пайдалану тәсілдері туралы білімдерді және ақпараттық – коммуникациялық технологиялармен жұмыс істеуге қажетті біліктіліктер мен дағдылар жүйесін игерулері тиіс. 4. Информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастыруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды кеңінен қолдану бағыттарын пайдалану қажет. Өйткені, ол студенттердің кәсіби педагогикалық білімін тереңдетеді, практикалық іскерліктер мен дағдыларды қалыптастырады, ғылыми – зерттеу жұмысына бейімдеп, ақпараттықкоммуникациялық технологияны пайдалану дайындығын белсенділендіреді, педагогикалық ойлау қабілетін дамытады. Қарастырылып отырған мәселе күрделі, әрі тың болғандықтан, толығымен шешімін тапты деуге болмайды. Келешекте ақпараттықкоммуникациялық технологиялар негізінде информатика мамандығы студенттерінің кәсіптік құзырлылығын қалыптастырудың әдіс – тәсілдерін, педагогикалық мәселелерді математикалық – компьютерлік моделдеу және т.б. проблемалар дербес зерттеуді қажет етеді. Диплом жұмысым кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттен тұрады. Қолданылған әдебиеттер тізімі 1.З.Қ.Дүйсекенова Бәсекеге қабілетті, білімді және құзыретті тұлғаны қалыптастыру мен даму жолдары. // Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары «Бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастырудағы инновациялық технологиялардың ролі менмаңызы». Атырау қ. 2008ж. б. 28-30. 2.Сағымбаева А.Е. Білімді тексерудің тестілік әдістемесі, // Информатика негіздері. №2. 2002. Б. 15-17. 3.Сағымбаева А.Е. Тестілеудің программасының көмегімен оқушылардың білі мін бақылау. // Хабаршы. №2(6). 2002. – Б. 189 –191 4.Хуторской А.В., Ключевые компетенции. Технология конструирования, Народное образование №5, 2003г. 5. Равен Джон. Компетентность в современном обществе. Выявление, развитие и реализация. – М., 2002. (англ. 1984). 6.С.Құдайбергенова. Құзырлылық нәтижеге бғытталған білім беру жүйесінің әдіснамалық негізі. // Білім технологиялары. Ғылыми-әдістемелік, педагогикалық журнал. Алматы қ., №2, 2006ж. 7.Г.Марданова. Құзыретті тұлға – қоғам талабы. // Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары «Бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастырудағы инновациялық технологиялардың ролі менмаңызы». Атырау қ. 2008ж. б. 76-78 жүктеу 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау