Әлеуметтік теңсіздіктің түрлері
Әлеуметтік теңсіздіктің формалары әр түрлі, сондықтан бірнеше классификация бар. Физиологиялық сипаттамаларға негізделген әлеуметтік теңсіздіктің түрлері:
Жасқа байланысты - белгілі бір жас аралығындағы барлық адамдарға қатысты, бұл жұмысқа қабылдау кезінде байқалуы мүмкін, жастар тәжірибесінің аздығынан жұмысқа қабылданбайды, егде жастағы адамдар өздерінің үлкен тәжірибелерімен алмастырылады бастықтарының көрінісі.
Әлеуметтік жыныстық теңсіздік - мұнда әйелдердің кемсітушілігі сияқты құбылысты қарастыруға болады, мұнда елдің экономикалық өміріне қатысатын, жауапты қызметтерді алатын бірнеше әйелдің, әйелге «күйеуінің артында» рөл берілгендігі.
Әлеуметтік этникалық теңсіздік - «ақ нәсіл» ұғымына кірмейтін ұсақ этникалық топтар ксенофобия және нәсілшілдік сияқты құбылыстарға байланысты едәуір қысымға ұшырайды.Қоғамдағы мәртебеге байланысты әлеуметтік теңсіздік:
Байлықтың болмауы / болуы.
Қуатқа жақындығы.
Әлеуметтік теңсіздіктің көрінісі
Әлеуметтік теңсіздіктің негізгі белгілері еңбек бөлінісі сияқты құбылыста байқалады. Адамның іс-әрекеті әр түрлі және әр адамға қандай да бір таланттар мен дағдылар, өсу қабілеттері берілген. Сонымен қатар, әлеуметтік теңсіздік қоғам үшін неғұрлым дарынды және перспективалы адамдарға артықшылықтардың қайтарылуынан көрінеді. Қоғамның стратификациясы немесе стратификациясы («страталар» - геологиялық қабат сөзінен) иерархиялық масштаб құрудан, өзін сыныптарға бөлуден тұрады, ал егер ол бұрын құлдар мен құл иелері болса, лордтар мен феодалдық қызметшілер, онда қазіргі кезеңде бұл бөліну:
Жоғарғы тап.
Орта тап.
Табысы төмен (әлеуметтік тұрғыдан осал).
Кедейлік шегінде.
. Қоғамның түрліше әлеуметтік топтарға, қауымдастықтарға т.б. жіктелуі батыстық социологияда көбінесе әлеуметтік стратификация деген терминмен (география мен геологияда страттар деп жер қыртысының қабаттарын айтады) белгіленеді. Ол термин қоғам мүшелерінің әлеуметтік кұйінің бірдей еместігін, олардың әлеуметтік теңсіздігін білдіреді.
Бұл әлеуметтік теңсіздіктің себептерін түрлі социологтар түрліше түсіндіреді. Мәселен, функционалдық теориялар ол себепті түрліше қоғамдық қызметтердің маңыздылығы әр түрлі болатындығынан іздейді.
Әлеуметтік стратификация дегеніміз адамдар арасындағы табиғи және әлеуметтік теңсіздік; бұл теңсіздік олардың жоғарыдан төмен қарай болатын теңсіздігінен көрінеді; бұл теңсіздікті түрліше саяси мекемелер берік сақтап, реттеп отырады. Мұның бұлай екенін адамзат қоғамының тарихи дамуы дәлелдейді. Адамдар арасындағы теңсіздікті ұш топпен классификациялауға болады (1.Байлық, 2.Билік ,2.Бедел.)
П.Сорокиннің теориясына сәйкес қоғам түрлі страт — қабаттарға бөлінеді, олар табыс деңгейі, қызмет түрі, саяси көзқарасы, мәдени дәстүрі сияқты болып келеді. Әлеуметтік стратификаттау мен әлеуметтік теңсіздік қоғамдағы табиғи қалыпты жағдай болып табылады. П.Сорокин өзінің жалпы адамдық стратификация картасын жасау әрекетінде бір өлшемді және көп өлшемді стратификациалау әдістерін ұштастырып қолданды. Сорокиннің пікірінше, дұниеде миллиондаған әлеуметтік система мен топтасқан жиынтықтар бар. Бұл сансыз көп әлеуметтік топтарды, классификациялаудың мақсатына қарай, түрліше классификациялауға болады. Мұндай әлеуметтік топтарға мыналар жатады:
Достарыңызбен бөлісу: |