Лекция жинағЫ Ұсынылған ОӘК «1сбухгалтерия»

Курсты меңгеру нәтижесінде студентке қойылатын талаптар:

• 
  ақпараттарды компьютерлік өңдеу, қазіргі ақпараттық технологиялардың, бухгалтерлік есептің автоматтандырылған программалық құралдар позициялары жағынан тіркеу есептерінің маңыздылығын білу;
  
• 
  тіркеу жұмысының сапасына әсер ететін ақпараттардың толықтығын және дәлдігін бағалауды игеру;
  
• 
  оларды оптимальды таңдау үшін бухгалтерлік есептің техникалық және программалық құралдарын бағалаудың негізгі критерийлерін білу;
  
• 
  автоматтандырылған бухесептің қазіргі программалық құралдарындағы жұмысының негізгі әдістерін үйрену.
  

Барлығы 3 кр.

Қазіргі уақытта ақпарттық жүйе көп көлемде немесе түрлі арнада қолданылады. Олардың бір-бірімен келесі факторлармен айырмашылығы бар: өзгеше басқару объектісі, бухгалтерлік ақпараттық жүйе жинақталған тәжірибе бойынша тудыру және функциялау, басқару және басқарушылық жүйе құрылымы, қолданылатын жинақтау құралдары, мәліметтерді беру және өңдеу, БАЖ басқару объектісінің басшылық позициясы және т.б.

Олардың ортақ, әрі өзгеше белгілері бар екенін БАЖ-ді жобалау кезінде ескерген жөн. Ортақ құрылу принциптеріне БАЖ функциялауына келесілер жатады: бірінші тұлғаның қағидасы, жүйелік тәсіл, сенімділік, үздіксіз даму, үнемділік және үйлесімділік.

Басқарудың әртүрлі деңгейлердегі жауапкершілік тәртібін және қорытынды қою құқығын бірінші тұлғаның қағидасы анықтайды.

БАЖ жобалау барысында объекті талдауын түгел басқарумен оны басқару жүйесін және объект функциялаудың критерийлері мен жалпы тізбектің автоматизация жағдайында анықтау. Берілген қағида мәліметтерді жүйеге бірретті енгізуді және оның көпретті қолдануын, мәліметтер базасының бірлігі, кешенді бағдарламалық қамтамасыз етуді көрсетеді.

Сенімділік қағидасы БАЖ жұмысының сенімділігін әртүрлі амалдар көмегімен қамтамасыз етеді, мысалы: жүйе құрылымын дубляждау немесе олардың шығындылығы.

Жүйенің үздіксіз даму қағидасы ұйымдастырушылық өзгерістерсіз оның кеңеюін талап етеді.

Үнемдеу қағидасы жаңа БАЖ пайдасы оның шығындарынан аспауын қамтамасыз етеді.

Жобаланған БАЖ кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымын есепке алады, және қызықтары мен бухгалтерлік есепте жұмысқа дайындығын шартты түрде дайындайтын квалификацияланған адамдар жұмысын сәйкестік қағидасы жүзеге асырады.

БАЖ-ға спецификалық ерекшеліктер тән. Осылай, біріншілік ақпарат негізінде БАЖ-да есептің әртүрлі түрлерінің (жеделдік, бухгалрелік және статистикалық) интеграциясын жүзеге асырады. Бірақ, осы түрлердің бірігуі жүзеге аспайды, өйткені олардың әрқайсысы өзіндік функцияларды жүзеге асырады және өз өз есептерін шығарады.

Кері байланыс қағидасы басқарушылық жүйесінің негізгі қағидаларының бірі болып табылады. Бірақ бухгалтерлік есептің есептерін шығарып кері байланысты жүзеге асыруға болады. Ақпараттық жүйе (АЖ) – кері байланыс үшін жалғыз ақпарат көзі болып табылады.

Шешім қабылдау үшін кәсіпорын басқарушылары осы ақпаратты қолданады.

Есептің барлық бөліктеріндегі есептік ақпаратты автоматты түрде өңдеу мүмкіндігі БАЖ-ға тән үрдіс жинаудан және ақпаратты тіркеуден басталады.

Бухгалтерлік ақпараттық жүйе екі бөліктен тұрады: функционалдық және қамтамасыз етуші. БАЖ-дың функционалдық бөлігі – жүйелер, кешендер есептері немесе мазмұнды бөлігін құрайтын пәндік аймақтық жиынтық. Бұл бухгалтерлік есептің нақты есептері.

Қамтамасыз етуші бөлігі – бұл автоматты режимдегі жүйені функционалдау үшін қажетті шарттар жиынтығы.

Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету – БАЖ-ды функционалдау және жобалау бойынша құралдар мен әдістер, іс-шаралар кешені. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету БАЖ-ды құрумен және қолдануымен байланысты үлкен оқыс жағдайлар шеңберін құрайды; элементтер құрамын, олардың байланысын, өзара әсерін, ұйымдастырылған құрылымын анықтайды; жүйенің қызметін реттейтін құқықтық актілерінен тұрады.

БАЖ-ды жобалау – жүйе элементтер жұмысының кіруін анықтау, жоба құжаттамасын және жобалық шешімдерді өндіру, ақпараттың үрдістерін зерттеу құрамына кіретін күрделі үрдіс болып табылады.

Бухгалтерлік ақпарат – кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық жұмысы жайлы мәліметтер жиынтығы болып табылады. Бухгалтерлік ақпарат қорытындыны талдауға ғана емес, әртүрлі шешімдер қабылдағанда кәсіпорын қызметінің қорытындыларын болжауда қолданылады. Кәсіпорын басшылары, яғни ішкі тұтынушылардан басқа бухгалтерлік ақпараттың сыртқы тұтынушылары болады. Оларға акционерлер, кредиторлар-инвесторлар, клиенттер, аудиторлар және салықтық ұйымдардың инспекторлары жатады.

Бухгелтерлік ақпараттың классификациясы.

Бухгелтерлік ақпарат әр түрлі классификацияларына қарамастан келесі түрлерге бөліне алады:

• 
  ол ақпараттық жүйе қатынасына байланысты кіретін (ішкі, сыртқы), шығатын (ішкі, сыртқы) болып бөлінеді;
  
• 
  өңдеу үрдісіне байланысты өңделмейтін және өңделетін (аралық, қорытынды);
  
• 
  қалыптасу және өңделу сатыларына байланысты біріншілік және екіншілік;
  
• 
  объективтілік дәрежесіне байланысты сенімділік және сенімділік емес;
  
• 
  қаныққан дәрежесіне байланысты жеткілікті және жеткілікті емес;
  
• 
  мәнділігіне байланысты пайдалы және пайдалы емес;
  
• 
  тұрақтылық дәрежесіне байланысты ауыспалы және тұрақты (абсолютті тұрақты, шартты тұрақты);
  
• 
  қалыптасу көзінің әсер етуіне байланысты активті және пассивті;
  
• 
  идентификация қалыпына байланысты сандық, алфавитті және символдық;
  
• 
  егер бухгалтерлік ақпарат сенімді және мәнді болса ғана ол пайдалы болады;
  
• 
  қандай да бір нақты тұлғаның қызығушылығын тудырмайтын және жеңіл тексерілетін кәсіпорындағы шаруашылық процестердің толықтығын сенімділік көрсетеді;
  
• 
  бухгалтерлік ақпараттың мәнділігі кері байланысқа сүйенетін қажеттілігі мен уақыттылығынан тұрады.
  

Құжат – мәнділігі бойынша әртүрлі, бірақ құрылымы бойынша бірдей көрсеткіштерден тұратын ақпараттар жиынтығы. Хабарлама – белгілер-реквизиттерден ғана тұратын ақпараттар жиынтығы.

Файл (массив) – мәнділігі әртүрлі анық құрылымды хабарламалар немесе реквизиттердің бірнеше көрсеткіштерін қосатын ақпараттар жиынтығы.

Ақпараттық ағын – бухгалтерлік есептің қандайда нақты бөлігіне байланысты массивтер жиынтығы.

Ақпаратық жүйе – тікелей және кері байланыстары бар ақпараттық ағындардан тұратын ақпараттың ең биік бірлік дәрежесі болып табылады.

Кодтау және классификация жүйесі.

Классификация - әртүрлі белгілер бойынша көпшілікке берілген объектілердің ойдағыдай бөлінуі. Объектілер классификациялары бойынша топтық белгілер: класс, классасты, топ, топасты, түрасты, тип болып аталады.

Классификатор – кодталған объектілер атауларының жүйеленген бірлігі, олардың классификацияланған топтар мен кодтық байланыстары болып табылады.

Классификация жүйесі – бұл объектілердің жиынның жиынастыға бөлінуінің ережелер жиынтығы. Практикада көбінесе классификацияның екі жүйесін: иерархиялық және фасеттік қолданады.

Классификацияның иерархиялық жүйесі болып классификациялық топтар арасындағы иерархиялық қатынас орнайтын классификация табылады. Иерархиялық жүйенің классификациясында әрбір топтың бөлінуі бір негізге байланысты өндіріледі. Әрбір деңгейде алынатын топтардың классификациялары жоғарғы тұрғанға бағынышты және қайталанбайды.

Классификацияның фасеттік жүйесі көпаспектілі жүйе классификациясына жатады.классификацияның фасет-аспектісі классификациялық тәуелсіз топтарын құрылуы барысында қолданылады.классификациялық фасеттік жүйесіндегі топтар тән фасеттерден алынған белгілер комбинациялар арқылы құрылады. Классификацияның фасеттік жүйесін құрғанда фасеттердің біріккен шығаруды және тек қана мәнді белгілерді сорттауды талап етеді.

Кодтау – объектіге кодтық белгінің қойылу процесі. Қайта кодтау – ертерек кодталғанобъектіге жаңа кодтық белгінің қойылуы.

Декодтау – кодтауға кері процесс.

Келесідегідей кодтау жүйесі қолданылады: реттік, сериялық, ұстанымды, шахматтық, қайталану кодтау жүйесі, біріккен.

Кодтау жүйесі – бұл объектілерге кодтарды беруіне байланысты ережелер жиынтығы.

Кодтарға қойылатын талаптар келесідегідей болады:

1. 
   мәнділігі бойынша минималды;
   
2. 
   объект туралы қажетті ақпараттан тұратын құрылуына байланысты логикалық;
   
3. 
   бір белгіні белгілейтін болса, бірмәнділік;
   
4. 
   жалпы қабылданған сандық белгілерге үйренген;
   
5. 
   қабылдауға және есте сақтауға қолайлы.
   

Артықшылықтары:құрылудың қарапайымдылығы, аз мәнділігі, жазудың тығыздылығы.

Кемшіліктері: белгілеріне байланысты объектілер топтарын қарастырмайды (бір белгіні ғана кодтауға болады), берілген номенклатураның жаңа объектілерінің пайда болуына байланысты келісілген классификацияның бұзылуы болады. Бұл реттік кодтау жүйесінің қолданылуын шектейді.Сериялық кодтау жүйесі (реттік жүйенің модификациясы) қарапайым баламалы номенклатураны кодтау үшін арналған және қандайда бір белгі бойынша жеке топқа белгіленген объектілерге нөмірлер сериясын меншіктеуді болжайды.

Артықтшылықтары: сериялық жүйе разрядтар саны бойынша үнемді, сонымен қатар құрамында қажетті қор бар. Бұл номенклатураны кеңейтумен классификацияның бұзылуынан қашуға мүмкіндік береді.

Кемшіліктері: тек бір белгі бойынша кодтауға болады. Мысалы, негізгі жұмыскерлердің мамандықтарына мамандықтар кодтау кезінде 01-30 дейін нөмірлер сериясы меншіктеледі, көмекші 31-40 дейін, қызмет ету 41-70 дейін және т.б.

Ұстанымды (разрядтық, ондық) кодтау жүйесі қиын, көп белгілі номенклатураларды кодтау үшін қолданылады. Әр классификациялық белгіге белгіленген разряд саны беріледі, олар сәйкестендірілген топтамадағы объектілер санына байланысты: мұндай кодтау жүйесі иерархиялық классификацияға сәйкес келеді, яғни белгілері бойынша классификациялық топтамалар белгіленген одан да үлкен белгілері бойынша топтамалардың кодына байланысты кодталады.

Артықшылығы: ұстанымды жүйе кодтардың бірқалыптылығын, әр классификациялық белгінің нақты белгіленуін, БУИ машиналқы қалпына келтіру үшін қолайлығын қамтамасыз етеді, бір белгіден артық кодтауға болады.

Кемшіліктері: бұл жүйе кодтың разрядын үлкейтуді талап етеді, ұстанымды кодтар құрылымының қиындығымен және олардың құрылымдық өзгеруінің икемділігінің жоқ болуымен мінезделеді.

Шахматтық кодтау жүйесі екібелгілі номенклатураларды кодтауда қолданылады. Мысалы, ақау себептері мен кінәліларын, жабдықтарды құруда. Артықшылығы: қолайлы, құрудағы қарапайымдылығы. Кемшілігі: кодтау белгілерінің санының шектелуі (тек қана 2).

Қайталану кодтау жүйесі әріптік немесе сандық белгілеуді қолданады, (мысалы номиналдардың сандық мәнін, салмағын, объектінің өлшемін) немесе олармен байланысты кейбір мәліметтерді, мысалы орналасқан жері, мекен-жайы сияқты.

Біріккен кодтау жүйесі жоғарыда келтірілген кодтау жүйелерінің қосылыстарын көрсетеді.

Артықшылығы: бірқалыпты, логикалы. Біріккен жүйе бойынша құрылған кодтардың неғұрлым рационалды құрылымы бар, икемді, иерархиялықпен қатар фасеттік классификация қағидасы бойынша құрылған көпаспектілі номенклатураларда да қолданыла алады.

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» бухгалтерлік және салықтық есеп жүргізу үшін арналған, сонымен қатар коммерциялық қызметтің әртүрін: көтерме және бөлшек саудасы, қызмет көрсету, өндіріс және т.б. жүзеге асыратын ұйымдардағы міндетті есеп берудің қалыпын жасауға көмектесуге арналған. Бухгалтерлік және салықтық есеп ҚР-ның заңына сәкес жасалған конфигурацияда ҚМ №426 22.12.2005ж. бекітілген «ҚЕБХС сәйкес қаржылық есеп беруді құратын ұйымдар үшін бухгалтерлік есеп шоттар жұмыс жоспарын жасау бойынша қолдану тәсілін бекіту жөнінде» бұйрығына сәйкес жоспары жасалған.

Бірнеше ұйымдар қызметі есебін жүргізу

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» көмегімен бірнеше ұйымдардың шаруашылық қызметінің бухгалтерлік және салықтық есебін жүргізуге болады. Сонымен қатар «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» бірнеше ұйымдардың бухгалтерлік және салықтық есебін жалпы ақпараттық базада да жүргізуге мүмкіндік береді (мұнда жеке ұйымдар атынан жеке кәсіпкерлер де шыға алады). Бұл қолайлы, егер бұл ұйымдардың шаруашылық қызметі өзара тығыз байланысты болса: тауарлардың жалпы тізімін, контрагентерді (іскер серіктестерді), жұмыскерлерді, қоймалар (сақтау орындары) және т.с.с. қолдануға болады, ал міндетті есеп беруді жеке қалыптастыру қолайлы.

Тауарлы-материалдық қорлардың есебі

ТМҚ есебі үшін материалды-өндірістік қорлардың шығарылуын бағалауда келесі әдістер қолданылады:

• 
  орташа өзіндік құн бойынша;
  
• 
  уақыты бойынша алғашқы материалдық-өндірістік қорлардың өзіндік құны бойынша (ФИФО әдісі);
  
• 
  уақыты бойынша соңғы материалдық-өндірістік қорлардың өзіндік құны бойынша (ЛИФО әдісі).
  

Қоймалық есесп

Қойма бойынша сандық немесе сандық-сомалық есеп жүргізіледі. Бірінші жағдайда тауарлар мен материалдарды бағалау олардыңқай қоймадан алынғанына байланысты болмайды. Қоймалық есеп жабылуы мүмкін, егер оған қажеттілік болмаса.

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-да түгендеу мәліметтері тіркеледі, олар автоматты түрде берілген есеппен сәйкестендіріледі. Түгендеу негізінде артықшылықтар мен кемшіліктердің шығарылып тастауы көрсетіледі.

Сауда операцияларының есебі

Банктік және кассалық операциялар есебі

Кассалық құжаттар негізінде берілген үлгіде кассалық кітап нысандалады.

Контрагенттермен есеп айырысу есебі

Негізгі құралдар мен материалдық емес активтер есебі

Негізгі және көмекші өндіріс есебі

Жартылай дайын өнімнің есебі

Жанама шығындар есебі

• 
  шығару көлемі;
  
• 
  жоспарлы өзіндік құн;
  
• 
  еңбекақы;
  
• 
  материалдық шығындар.
  

Еңбекақы және кадрлық есеп

Автоматтандырылған:

• 
  есепте әр жинақтау түрі үшін жеке көрсету әдісін нұсқау мүмкіндігімен кәсіпорынның жұмыскерлеріне еңбекақы жинақтау;
  
• 
  жұмыскерлермен екіжақты есеп айырысуды, тіпті еңбекақы төлеуді жүргізуді енгізу;
  
• 
  еңбекақыны депониттеу операциялары;
  
• 
  атқарушы парақтар бойынша есеп;
  
• 
  регламентацияланған қажетті есеп беруді құру (салықтық есеп беруді және статистикалық есеп беруді)
  

ҚҚС есебі

307.00 «Салықтық кезең ішінде сатып алынған (есеп беру кварталы) тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша шот-фактуралар реестры» қалыпының толтырылуы автоматтандырылған.

Салықтық есеп (табыс салығы бойынша)

Айдың аяқтаушы операциялары

Типтік операциялар

Стандартты бухгалтерлік есеп берулер

Регламенттелген есеп беру

Эргономикалық тұтынушы интерфейсі

• 
  «жол бойынша енгізу» функциясы арқылы ақпаратты едәуір жылдам енгізу мүмкіндігі және перне тақтасын тиімді қолдану;
  
• 
  үлкен динамикалық тізімдермен ыңғайлы жұмыс құралдары, көріністі бақылау және бағналарды бақылау;
  
• 
  ақпаратты көрсету үшін экран кеңістігін қолайлы максималды қолдану;
  
• 
  мтильдерді безендіру механизмі.
  

Конфигурациялау

• 
  жүйені есептің түрлеріне баптау;
  
• 
  кез келген методологиясын орындау;
  
• 
  кез келген анықтамаларды және еркін құрылымды құжаттарды ұйымдастыру;
  
• 
  ақпаратты енгізу қалыпының сыртқы бейнесән баптау;
  
• 
  енгізілген тіл арқылы түрлі жағдайлардағы жүйенің жұмыс алгоритмін баптау;
  
• 
  кең рәсімдеу мүмкіндіктері, баспалы құжаттар қалыпы мен түрлі қаріптер, жиектеулер, түстер, суреттер қолдану арқылы есеп беру;
  
• 
  ақпаратты диаграмма түрінде көрсету мүмкіндігі;
  
• 
  конфигурацияның визуалды жетілдіру құралдары арқылы тең өзгеруі.
  

Масштабталуы

• 
  бірқолданушылық – кішігірім ұйымдар мен жеке қолданыс үшін;
  
• 
  файлдық – жеңіл орнатуды және пайдалануды қамтамасыз ететін көпшілікқолданатын жұмыс үшін;
  
• 
  клиент-сервер - көп қолданунылардың бір уақытта жұмыс істеу кезінде мәліметтерді тиімді пайдалану және кепілді сақтауды қамтамасыз ететін үшдеңгейлі архитектура негізінде жұмыс істеуі үшін.
  

Территоралды-тарату ақпараттық базасымен жұмыс

• 
  автономды жұмыс істейтін ақпараттық базаның шексіз саны;
  
• 
  мәліметтердің толық және жартылай синхронизациясы;
  
• 
  еркін тәртіп және өзгерістерді жеткізу тәсілдері.