Шаймерденова гүлсана залқызы

98 
 
(мәліметтерді  іздестіру  және  жинастыру,  өңдеу,  пайдалану),  коммуникативтік 
(жазбаша  қарым-қатынас,  сөйлеу,  топпен  жұмыс  жасау  т.б.  іс-әрекеттері), 
шешім  қабылдай  алу  (іс-әрекетті  жоспарлау,  талдау  жасау,  түзету,  бағалау), 
зерттеушілік  (айқындау,  мақсатты  анықтау,  оқу  тапсырмаларын  қоя  білу) 
компетенттіліктері (біліктері) қалыптасады. 
Оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыру алдымен экспериментке қатысушы білім 
алушылардың    «омыртқасыздар  зоологиясы»  элективті  курсы  бойынша  алған 
білімдерінің  деңгейлері        анықталды.  Ол  бізге  осы  нұсқаулық  арқылы 
биологиялық      білімдері  мен  соның  негізінде  біліктерін  қалыптастырудың 
тиімділігін анықтауда қорытынды жасауға мүмкіндік берді.   
«Кеміргіштердің  саркоспорлиялары»  тақырыбына  жасалған    виртуалды 
оқу танымдық  зертхана» нұсқаулығы «Омыртқасыздар зоологиясы» элективті 
курсы бағдарламасының  базалық оқу бағдарламаларының мақсат-міндеттеріне 
сәйкес  құрастырылды.  Тақырыптардың  кеміргіштердің  саркоспорлияларының  
биологиялық  тірішілігі  туралы  білімдерін    қалыптастыруға  жағдай  жасайтын 
виртуалдық зертханалық жұмыстар    модульдер, онымен қоса  білім алушының  
оқытушымен  өзіндік  (СОӨЖ)  жұмыстары  бөлініп  көрсетілді.  Мұнда  білім 
алушылар тапсырмаларды   жазбаша және ауызша 19-22 кестелерді толтырып 
орындауы қажет.  
 
Кесте 19 – Кокцидия тәрізділер отрядына сипаттама 
 
Систематикасы 
Құрылысының 
ерекшеліктері 
Экологиясы 
Практикалық 
маңызы 
 
 
 
 
 
Кокцидияның  паразиттік  тіршілік  етуіне  байланысты  құрылысында 
қандай ерекшеліктер болады? 
 
Кесте 20 – Споралылардың тіршілік циклінің сипаттамасы 
 
Систематикалық 
топтар 
Тіршілік циклінің 
кезеңдері 
Сипаттамасы 
Ұрпақтарын 
атаңыз 
 
 
 
 
 
1. Тіршілік циклі деген не? 
2. Күрделі тіршілік циклі қай экологиялық топтарда байқалады? 
 
Кесте  21 – Споралылар класының өкілдері 
 
Кластың систематикасы  Негізгі белгілері  Практикалық маңыздылығы 
 
 
 
 
Грегариналар  мен  кокцидиялардың  бір  класқа  біріктіретін  белгілерін 
атаңыз. 
 

99 
 
Кесте 22 
– 
Паразиттік тіршілік ететін споралылар 
 
Систематикалық 
топтар 
Құрылысының 
ерекшеліктері 
Қай организмде 
паразиттік тіршілік 
етеді 
Маңызы 
 
 
 
 
 
Паразиттік  тіршілік  етуіне  байланысты  құрылысында  қандай  өзгерістер 
пайда болады? 
 
«Омыртқасыздар зоология» элективті курсын оқыту үдерісінде зерделеніп 
отырған 
біліктерді 
қалыптастыру 
барысында 
білім 
алушылардың 
қызығушылығын  белсендіру,  оның  компоненттерін  меңгеруге  негіз  болады. 
Білім  алушылардың  теориялық  және  практикалық  әрекеттерін  ұйымдастыру 
мен  жүзеге  асыру  оқу  біліктерінің  когнитивтік  компонентін  құрайды.  Зерттеу 
жұмысында  біз    виртуалдық  зертханаларды    тиімді  пайдалану,  оның 
орындалуына    жауапкершілікпен  қарау  тәрізді    білім  алушылардың  
қызығушылықтарын зерделедік. 
Эксперименттік 
топта 
білім 
алушылардың 
«Кеміргіштердің 
саркоспоридиялары» 
тақырыбы 
бойынша 
білімдерін 
қалыптастыруға 
байланысты  алдын-ала  кіріспе  сабақтары  өткізілді,  ал  бақылау  тобында 
қалыпты  сабақ  жағдайында  өткізілді.  Оның  көрсеткіштері  23-кестеде 
келтірілген [118-121]. 
 
Кесте  23 
– 
«Кеміргіштердің  саркоспоридиялары»    тақырыбы  бойынша  
теориялық білімді меңгеру (тақырыптарды қайта қарау) 
 
Тақырыпты оқып-үйренуге қызығушылықтары 
ЭТ 
БТ 
Споралылар типі – Sporozoa 
32% 
27% 
Ғалымдардың ашқан жаңалықтары 
57% 
14% 
Саркоспордиялар - Sarcocystіs 
39% 
36% 
Тышқандарының  (Mus musculus) саркоцисталары 
50% 
45% 
Кеміргіштердің 
саркоспоридияларымен 
залалдану 
жолдарын  және  қоздырғыштарының  морфологиясын 
анықтау 
14% 
23% 
 Қосымша тапсырмалар бойынша сұрақтарға жауап беру 
4% 
18% 
Саркоспордиялар - Sarcocystіs 
39% 
36% 
 
Нәтижесінде  эксперимент  тобындағы  білім  алушылардың    виртуалды 
зертханаларды 
тиімді 
пайдалануды 
оқып-үйренуге 
деген 
қызығушылықтарының басымдылығы байқалды. 
Болашақ    биолог  мұғалімдерді    даярлауда  виртуалды  зертханалық 
жұмыстарды қолданудың  үшінші кезеңін  виртуалды зертхана оқу құралдарын 
әрекетке  қосу  құрайды.  Ол  білім  алушылардың    виртуалды  зертхана 
нұсқаулығын    тиімді  пайдалану  біліктерін  қалыптастыру  процесін  көрсетеді. 

100 
 
Эксперименттік топта бұл кезең біліктер компоненттерін меңгерудің бастапқы, 
продуктивті және шығармашылық  деңгейлері арқылы жүзеге асырылды. 
Эксперименттік  топтың  бастапқы  деңгейінде  зерделеніп  отырған 
біліктердің  негізіне  білім  алушылардың  зоологиялық    білімдері  мен  біліктері 
және  «Кеміргіштердің  саркоспоридиялары»  тақырыбында  кокцидиоздардың 
диагностикасының  зертханалық  әдістерін  меңгеру.  Фюллеборн  әдісі,  Дарлинг 
әдісімен  кокцидий  ооцисталарын    қарау.  Микроскопиялық  әдіс,  А.Козелкин 
әдісімен  цисталық  мерозоиттар  құрылымын  анықтау  тақырыбы  бойынша  
электрондық виртуалдық зертхана   модульдері алынды.  Ал бақылау тобында 
зоология  пәніндегі  лабораториялық  жұмыстар элементтері алынды. 
Алынған  үш  деңгейде  (бастапқы,  продуктивті,  шығармашылық) 
мотивациялық  өлшем  виртуалды  зертханалық  жұмыстарды    тиімді  пайдалану 
туралы зоологиялық білімдерімен сипатталды.  Когнитивтік өлшем  виртуалды 
зертхана  материалдарын    тиімді  пайдалану  біліктерін  нақтылы  жағдайда 
қолдана  алу  әрекеттерімен  сипатталады  да,  операциялық-әрекеттік  өлшем  
виртуалдық  зертханаларды  тиімді  пайдалануға  қажеттілік  тұрғысынан  
қараумен анықталды (кесте 24). 
Зоологиялық  білімдердің қалыптасуын бақылау, оған түзету енгізу кезеңі 
білім алушы мен  оқытушы  арасындағы қайтарымды байланыс арқылы жүзеге 
асырылады.    Зоологияны    оқыту  үрдісінде  білім  алушылардың    виртуалды 
зертханалық  жұмыстарды  тиімді  пайдалану    сапасына  бақылау  зерттеудің  1.3 
тармақшасында  берілген  талаптарға  сәйкес  мотивациялық,  когнитивтік, 
операциялық-әрекеттік  өлшем  көрсеткіштерін  диагностикалау  барысында 
алынды. 
Білім  алушылардың  виртуалды  зертханалық  жұмыстарды  тиімді 
пайдалануға  деген  қызығушылықтары  білім  алушылардың    құрал  – 
жабдықтарға  жауапкершікпен  қарауларына,  оны  сақтау,  жұмыс  істеу 
ережелерін  білуге    негіз  болады.  Эксперименттің  нәтижесінде  бақылау 
топтарына  қарағанда  білім  алушылардың  виртуалды  зертханалармен  жұмыс 
істеуге деген  қызығушылықтарының артқандығы байқалды.  
 
Кесте  24  –  Виртуалды  зертханалық    жұмыстарды  қолдану    тиімділінінің   
бастапқы, продуктивті, шығармашылық  деңгейлерде диагностикалау нәтижесі 
 
Бастапқы деңгей 
Өлшемдері 
ЭТ 
БТ 
И 
ЖИ 
ИМ 
И 
ЖИ 
ИМ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Мотивациялық 
0,85 
0,09 
0,06 
0,53 
0,21 
0,26 
Когнитивтік 
0,75 
0,19 
0,06 
0,25 
0,52 
0,23 
Операциялық  -
Әрекеттік 
0,84 
- 
0,16 
0,66 
- 
0,34 
Продуктивті  деңгей 
Мотивациялық 
0,71 
0,22 
0,07 
0,31 
0,43 
0,26