107
ӘДІСКЕР АНЫҚТАМАЛЫҒЫ
оқу материалдарын талдауға мыналар жатады: оқушылардың жасы
мен әлеуметтік мәдени ерекшеліктерін, олардың қызығушылықтарын,
тілді меңгеру деңгейін ескеру; мәтіндердің, жаттығулардың тиімділігі
мен сапасы, олардың түрлері мен типтерінің әр алуандығы, жаңа
материалдар мен тапсырмаларының нақтылығы; сөйлеу қызметінің
түрлерін өзара байланыстыра қалыптастыруды қамтамасыз ету;
мәтіндердің сәйкестік деңгейі, оқу және түпнұсқа мәтіндер арасындағы
арақатынас; курсты құрудағы логикалылық және жүйелілік, оқулықты
рәсімдеу ерекшелігі, оқулықта көрнекілік құралдарын пайдалану,
оқу кешенінің жиынтығын құрайтын қосымша оқулықтар мен
материалдардың болуы (Арутюнов, 1987; Brown, 1994).
ОҚУ ПӘНІ. Оқу-тәрбиелеу процесінің негізгі құрылымдық бір лігі,
білім беру мекемесінде оқытудың мазмұнын жүзеге асыру құрал-
дарының бірі. Оқу пәнінің тізімі мен өзара байланысы, оларды бөлу
білім беру стандарты, оқу жоспары және оқу бағдарламасы арқылы
анықталады. Әрбір оқу пәні бірқатар функцияларды атқарады. Бұл
оқушылардың ғылыми білімін, қызмет тәсілін қалыптастыруы, оқу
барысында дағдылар мен шеберліктерді қалыптастыруы мүмкін.
ОҚУ ПЕРИФРАЗЫ (грек. periphrasis, peri – айнала және phrasis –
сипаттама сөзі). Мәтіндегі жеке сөздердің орнына синонимдер мен
антонимдерді қолдану, күрделі синтаксистік құрылымдардың орнына
қарапайым құрылымдарды қолдану, сондай-ақ бастапқы мәтінді сығу
немесе керісінше, кеңейтумен байланысты ауызша және жазбаша
сөйлеуді оқыту тәсілі. Перифразға құрылған жаттығулар жеке сөз,
сөз тіркестері, сөйлемдер мен мәтіндер деңгейінде құрылады. Оқу
перифразы тыңдаған немесе оқыған мәтінді мазмұндау кезінде кеңінен
қолданылады. Оқу перифразын пайдаланудың негізгі ережелеріне
мыналар жатады: бір сөзді немесе сөз тіркесін механикалық тұрғыдан
басқаларына ауыстыруға болмайды; ұғымдарды, идеяларды, ойларды
басқа да тілдік құралдар арқылы беруге ұмтылған жөн; түпнұсқа
мәтінге жеке толықтыруларды, түсініктемелерді қоспаған жөн.
ОҚУ ПРАКТИКАСЫ. Теориялық алған білімдерін нақтылау үшін
тәжірибе жүзінде көз жеткізу.
108
ӘДІСКЕР АНЫҚТАМАЛЫҒЫ
ОҚУ ПРОЦЕСІН ПЕДАГОГИКАЛАНДЫРУ. Оқушылардың педа-
гог ретіндегі кәсіби қызметіне қажет білімді меңгеруіне және дағдылар
мен шеберліктерді қалыптастыруына баса назар ауда рылатын оқу
процесін ұйымдастыру. Оқытушы филологтарды оқыту кезінде оқу
процесін педагогикаландыру оқу жоспарындағы барлық пәндер
бойынша оқытудың кәсіби бағытынан көрініс табады. Тілді үйре ту
бойынша практикалық сабақтарды педагогикаландыруға әсер ететін
жұмыстың кейбір түрлері: сабақтың жоспарын және оны орын дау
тәсілдерін топ болып талқылау; студенттердің сабаққа және сабақ тың
мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған тиімді жұмыс істеу тәсілдерін
талдауы; сабақтағы өз қызметінің нәтижесін бағалауға студенттерді
қатыстыру, студенттердің сабақтың әдістемелік жобасын немесе оның
бір бөлігін дайындауы.
ОҚУ СӨЗДІГІ. Тіл үйренуге көмек көрсетуге арналған лекси-
кографиялық туынды. Оқу сөздігінің негізгі белгісі міндетті оқыту
бағдары болып табылады. Оқу сөздігі сабақта оқыту құралы ретін де
пайдаланылады. Оның оқу сипаты сөздіктің құрылымынан, орнала-
суынан, беру тәсілдері мен лингвистикалық ақпарат интерпре-
тациясынан, мазмұндау тәсілінен көрініс табады. Бір тілді оқу сөздігіне
мынадай сөздіктер жатады: түсіндірме, фразеологиялық, орфо г ра-
фиялық, синонимдер, антонимдер, сөзжасам сөздіктері жа тады. Екі
тілді сөздіктерге аударма және түсіндірме-аударма сөздіктері жатады.
ОҚУ ТАПСЫРМАСЫ. Өзіндік оқу жұмысының мазмұны мен
көлемі тұрғысындағы түрлері. Мұғалім нұсқауымен оқушылар
орындаған оқыту процесінің ажырамас бөлігі және оны белсендірудің
маңызды құралы. Олар оқытудың барлық кезеңдерінде қолданылады.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін, ақыл-ойын ынталандыруды
қажет ететін тапсырмалар өте құнды болады. Оқу тапсырмасы
оқушының оқу жұмысын ұйымдастыру дағдысын, өз күштерін
дұрыс бағалау және алға қойылған мақсатқа жетудің неғұрлым анық
құралдарын дұрыс таңдауын қалыптастырады.
ОҚУ ТЕХНИКАСЫ. Жазбаша мәтінді перцептивтік тұрғыдан өң-
деуді, көру сигналдарын мағыналық бірліктерге қайта кодтауды,
109
ӘДІСКЕР АНЫҚТАМАЛЫҒЫ
гра фикалық таңбаларды қабылдауды және оларды белгілі бір мән-
дермен сәйкестендіруді қамтамасыз ететін оқу дағдылары мен
шеберліктері. Оқу техникасының дағдылары мен шеберліктері оқу
немесе ішінен айту барысында дұрыс сөйлеумен байланысты, бұл
дағдылар мен шеберліктер кіріспе фонетикалық курста графемалар
мен фонемалардың арасындағы сәйкестікті меңгерумен және сөйлеу
қызметінің басқа да түрлеріндегі шеберліктерді меңгерумен қатар
қалыптасады. Бұл шеберліктерді қалыптастыруға бағытталған
жаттығулар: әріптер, әріптердің үйлесімділігі, сөздер, сөз тіркестері,
сөйлемдер, микромәтіндер сияқты күрделенген элементтерді
дыбыстауға негізделеді. Оқу жылдамдығы – оқу техникасының
маңызды көрсеткіші, оқудың бастапқы кезеңінде-ақ қатты дауыстап
оқуды азайтудың нәтижесінде жылдам оқуға қол жеткізуге болады.
ОҚУ ФИЛЬМІ. Оқу процесінде көрнекі құрал ретінде қолданылатын
фильмдер. Оқу фильмдерін қолдану елімізде соңғы 25-30 жыл
ішінде кең өріс алды. Мектептерде физика, география, биология, т.б.
пәндерден оқу орындарының бағдарламасына сәйкес оқу фильмдері
қолданылады. Оқу фильмдерін көрсетудегі мақсат – жай байқауға
немесе бақылауға болмайтын белгілі бір құбылысты оқушыға нақты
көрсету. Оқу орындарында көбінесе қысқаметражды және фрагментті
немесе белгілі бір тақырыпқа және үлкен тарауға байланысты
сол материал жөніндегі оқушылардың білімін толықтыратын оқу
фильмдері қолданылады. Оқу фильмі педагогтің түсініктеме беріп
тұруына лайықталып жасалғандықтан, кейде дыбыссыз болады. Оқу
фильмдерінің ұзақтығы 20-25 минуттан тұрады.
ОҚУ ШЕБЕРХАНАЛАРЫ. Жалпы білім беретін мектептерде оқу-
шы ларды қарапайым құралдармен (қашау, егеу, бұрғы, балға және т.б.)
немесе станокпен материалдарды өңдеуге және машина, механизмді
орналастырып құрастыруға немесе бөлшектеу жұмыстарына үйре туге
арналып жабдықталған бөлме. Оқу шеберханаларында еңбек сабақ-
тары, сыныптан тыс жұмыстар (техникалық үйірмелер, оқуға қажетті
көрнекі құралдар жасайтын үйірмелер, шебер қолдар үйірмелері)
өткізіледі. Мектепте оқу шеберханалары ағаш және металл өңдеу
Достарыңызбен бөлісу: |
