Сәулет, қала құрылысы және құрылыс



жүктеу 6,57 Mb.
бет30/58
Дата17.02.2018
өлшемі6,57 Mb.
#9993
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   58

Ч Қосымша     

     
Қол жетімділіктің түрлі аймақтарын техникалық жарақтандыру мен ұйымдастыру


     

Ч.1. Биік ғимараттардың кешендері мен блоктарының функционалдық міндеттеріне қарай олардың ішінде келесі аймақтар бөлінуі мүмкін:

-жалпы қол жетімділік;

-ғимараттың тұрғылықты бөлігіне қол жетімділік;

- МЕМСТ-ті кешенге қол жетімділік;

- кіруі өткізу парақтары бойынша жүзеге асырылатын ғимараттың биік бөліктерінде орналасқан қоғамдық мәні бар жайларға қол жетімділік;

- қалаға жұмыс істейтін ғимараттың биік бөліктерінде орналасқан қоғамдық мәні бар жайларына қол жетімділік;

- ғимараттың жер асты бөліктеріне қол жетімділік.

Ч.2. Жалпы қол жетімділік аймағы биік ғимараттың стилобадты бөлігінде орналасуы тиіс. Мұнда қалаға жұмыс істейтін қоғамдық мәні бар жайларды қарастыру мүмкін.

Ч.3. Ғимараттың тұрғылықты жайларына қол жетімділік. Тұрғындарға қызмет көрсетуге арналған қоғамдық мәні бар кәсіпорындарды орналастыруға рұқсат етіледі.

Ч.4. МЕМСТ-ті кешенге қол жетімділік аймағы. Қол жетімділіктің осы аймағындағы адамдарға қызмет көрсету үшін қоғамдық мәні бар кәсіпорындарды орналастыруға рұқсат етіледі.

Ч.5. Кіруі рұқсат қағаздары арқылы жүзеге асырылатын ғимараттың биік бөлігінде орналасқан қоғамдық мәні бар жайларға қол жетімділік аймағы, ғимараттың биік бөліктерінде әкімшілік-кеңсе, кеңсе элементтері орналасқан кезде бөлінеді. Бұл аймақта түрлі үйлесімдегі негізгі функционалдық элементтері орналаса алады. Оларға кіру өту тәртібініңталаптарын жүзеге асыру арқылы ұйымдастырылады (абонементтер, рұқсат қағазының алдын ала тапсырысы).

Ч.6. Қалаға жұмыс істейтін, ғимараттың биік бөлігінде орналасқан қоғамдық мәні бар жайларға қол жетімділік аймағы, ғимараттың биік бөліктеріне қоғамдық мәні бар қалаға жұмыс істейтін, көрме алаңдары, дүкендер, мейрамханалар, дәмханалар, буфеттер, залдар, жиналыстарға арналған, көрме залдары, қаржылық және бенктік мекемелер, түрлі кеңселер және т.б. орналастыру қажет болған кезде бөлінеді. Бұл аймақ жоспарлы түрде бөлінуі керек, ғимараттың биіктігі бойынша жинақы орналасып, оқшаулануы керек және өзіндік кірулер мен коммуникациялармен қамтамасыз етілуі керек. 1- ші көшеттелген қабаттың лифт холлына кіре берісте қауіпсіздік қызметінің тірегі орналастырылуы керек

  Жекелей алған жағдайларда, осы функционалдық элементтердің келушілеріне қызмет көрсету үшін жеке лифтілік торапты қолдану мүмкіндігі болмаған кезде, негізгі функционалдық элементтерге қызмет көрсетуге арналған лифтілік торапты қолдану мүмкін болады. Мұндай кезде, 1- ші көшеттелген қабаттың лифт холлына кіре берісте, бақылау-өту пункті орналастырылуы керек, ал негізгі функционалдық элементтердің жайлары орналасқан қабаттардағы осы лифтілік тораптың лифт холлы жағынан есіктері, қол жетімділікті басқару және бақылау жүйесінің техникалық құралдарымен жабдықталуы тиіс немесе    кіре берісте қауіпсіздік қызметінің тірегі орналастырылуы керек.

Ч.7. Ғимараттың жер асты бөліктеріне қол жетімділік аймағы. Бұл аймақ, ғимараттың жер асты бөлігінде ғимараттың тұрғындары мен жалгерлерінің жеңіл автомобильдеріне арналған автотұрақ орналастыру кезінде бөлінуі керек.

Ч.8. Қоғамдық мәні бар жайларды жүктеу аймағы- ғимаратта жүктеу жайлары болған кезде бөлінуі керек.

Ч.9. Ғимараттың тұрғылықты бөлігінің қол жетімділік аймағында жертөленің есіктері, қабаттардағы лифт холлдары жағынан есіктері, пәтерлер орналасқан жерлері, сондай-ақ пәтерлерге апаратын баспалдақтары жағынан есіктері, үй фондарымен жабдықталуы керек. Төменгі қабатта подъезде, келесі техникалық құралдарымен жарақталған қауіпсіздік қызметінің тірегі орнатылуы керек:

 - подъезд есігінің шақыру панелі және әр пәтермен екі жақты аудио байланыс;

- тыйым салынған заттарды ішке кіргізуді айқындау құралдары;

- шақырудың дабылнамасы құралдарымен;

- қауіпсіздік қызметін басқарудың орталық пунктінің операторы мен жауапты кезекшісімен тікелей байланысы;

- Пәтерлер орналасатын қабаттардағы дәліздерде лифт холлдары жағынан есіктердің артынан орналастыруы тиіс, теледидар камераларынан бейне суреттерді таңдап көруге арналған бейне монитор.

Ч.10. Ғимараттың биік бөліктерінде қабаттардағы лифт холлдары жағынан есікке, сондай-ақ сатылы қапастар жағынан есікке қол жетімділіктің бірнеше аймақтарын бөлу кезінде теледидар камералары, қол жетімділікті басқару және бақылау жүйелерінің техникалық құралдарымен жабдықталуы керек.
Ч кесте. Бақылау-өту пункттері және қол жетімділік зонасы қауіпсіздігінің қызмет тұғырларын техникалық жарақтандыруға талаптар.

   

























Техникалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету құралдары


Кіру аймақтары




жалпы кіретін


Ғимаратың тұрғын бөлігіне



қонақ үй кешеніне


Кіру өткізу бойынша жүзеге асырылатын қоғамдық мақсаттағы жайларға

Қалаға жұмыс істейтін қоғамдық мақсаттағы жайларға кіру аймағы


Ғимараттың жерасты бөліктеріне


қоғамдық мақсаттағы жайларды жүктеу аймақтары


Бақылау- өткізу пункті



-


-


-


+


+


+


+


Қауіпсіздік қызметі посты



+


+


+


-


-


-


+


Металлтапқыштар



+


-


+


+


+


+


-


Радиациялық мониторлар



*


-


*


+


*


*


+


Жарылатын заттарды тапқыштар



*


*


*


+


+


+


+


Рентген қондырғылары



-


-


*


+


+


+




Автокөлікті қараудың техникалық құралдары












+


+


Сақтау камерасы



+


-


-


+


+


-


-


     

     Ескерту: + міндетті; 

* сынылатын;

           - ұсынылмайтын.

     

     


Ш Қосымша
Адамдарды уақытында және кедергісіз

эвакуациялауды есептеудің негізгі ережелері

     

     Ш.1. Биік ғимараттар төтенше жағдай туындаған кезде (өрт қана емес) ғимараттан адамдарды толық немесе ішінара, бір уақытта немесе кезең- кезек эвакуациялау мүмкіндігін қарастыруға тиіс. Эвакуацияны ұйымдастыру пайда болатын адам ағындарының ғимараттың ішінде орналсқан қауіпсіздік аймақтарына немесе бұл ғимаратқа тиіп тұрған аумаққа қозғалысының аса қысқа уақытын және кедергісіздігін қамтамасыз етуге тиіс. Бұнымен қоса мәндерінің ықтималдылығын бөлу тығыздығын анықтап, эвакуацияланатын адамдардың мобильдігінің ықтимал көрсеткіштеріне әсер ететін, олардың мүмкін жастық құрамы мен физикалық күйін ескеру қажет (21.1, 21..2 кест.).



     

     


Ш.1 кесте. Эвакуацияны жариялау және басқару жүйелері кезіндегі әр түрлі функционалдық мақсаттағы жайлардың  және  мәндері (НПБ 104-03 сәйкес)

     






















Жайлардың функционалдық типі және халықтың сипаттамасы


IV-V типті


II-III типті



I типті


1

2

3

4

5

6

7



 мин



 мин


 мин


 мин


 мин


 мин


Ұзақ тұратын тұрғын жайлар (апартаменттер). Тұрғындар ұйықтау күйінде болып, бірақ эвакуациялық жолдар мен шығыстардың құрылымымен таныс болуы мүмкін



2,0



0,5



4,0



0,5



5,0



0,5



Қонақ үй нөмірлері. Тұрғындар ұйықтау күйінде болып, эвакуациялық жолдар мен шығыстардың құрылымымен жеткілікті таныс болмауы мүмкін


2,0



0,5



4,0



0,5



6,0



0,5



Дүкендер, көрмелер, бос уақыттық орталықтар және көпшілік баратын басқа жайлар. Келушілер сергек күйде болуы, бірақ ғимараттың жоспарлауымен және эвакуациялық жолдар мен шығыстардың құрылымымен жеткілікті таныс болмауы мүмкін


2,0



0,5



2,0



0,5



6,0



0,5



Әкімшілік, сауда және басқа жайлар. Келушілер сергек күйде және эвакуациялық жолдар мен шығыстардың құрылымымен таныс.



1,0



0,3



3,0



0,5



4,0



0,3



     

     


Ш.2 кесте. Адамдар ағынының қозғалыс жылдамдығын анықтау үшін параметрлердің мәндері

     



















Жол түрі,



 , м/мин



, м/мин


 , ад./м





Ғимаратта көлденең

100



5



0,51



0,295



1



Ғимараттан тыс көлденең

100



5



0,70



0,407



1



Ойық*



100



5



0,65



0,295



1,25-0,05, кезінде 5

Төменге баспалдақ

80



5



0,89



0,400



1



Жоғарыға баспалдақ

50



5



0,67



0,305



1



________________

     * =9 чел./м кезінде  мәндері мына формуламен анықталады

     

     , ад.м/мин.



     

     


Төтенше жағдайдың    болып кеткендігін ескерумен, қауіпті факторлардың әсер ету ықтималдылығы () мына формуламен анықталуға тиіс
,                                          (Ш 1)

     


мұндағы  - қарастырылған бағдарлармен эвакуациялау ықтималдылығы,

      - қауіпті факторлардан қорғаудың техникалық жүйелерінің тиімді жұмыс ықтималдылығы.

Биік ғимараттарда адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жоспарлары төтенше жағдайдың қауіпті факторларының таралу динамикасын, адамдарды қорғау жүйесінің жұмыс істеу сенімділігін және ұйымдастыру - техникалық шараларды ескерумен, есептік нұсқаларды талдау негізінде әзірленуге тиіс.

Ш.2. Эвакуациялық жолдар мен шығыстардың құрылымы мен көлемдері төтенше жағдайдың түріне байланысты, , адамдардың жасына және физикалық жағдайына байланыссыз биік ғимараттың кез келген бөлігінен кедергісіз және уақтылы, толық немесе ішінара, бір уақытта немесе кезең- кезең, жаяу жүрістік лифтілердің көмегімен эвакуациялауды қамтамасыз етуге тиіс.

Ш.3. Адамдарды эвакуациялаудың уақтылығы () эвакуациялық жолдың әрбір бөлігінде соңғы адамды (телімнен) () эвакуациялау уақытының максималды мәнінің () ықтималдығы бұл телімнен адамдарды эвакуациялаудың () қажетті уақытының минималды есептік мәнінің ықтималдылығынан жоғары деген шартпен қамтамасыз етілуге тиіс
     

,                                                (Ш.2)

     


мұндағы  - қорғау жүйелерінің жұмыс істеуінің әр түрлі нұсқалары кезіндегі таралу динамикасымен анықталатын, төтенше жағдайың қауіпті факторларының адамдарға әсерінің шекті мүмкін деңгейіне жеткенге дейін -ші телімнен адамдарды эвакуациялау үшін қажетті минималды уақыттың есептік мәні;

      - өтетін адамдардың -ші телімнен эвакуациялау уақытының есептік мәні;

      - ТЖ туындағаннан бастап адамдарды эвакуациялау басталғанға дейінгі уақыт аралығы Тж туралы ақпаратты алу кезінде адамдардың іс- қимылының психофизиологиясымен анықталады, оның есептік мәнін ғимараттың функционалдық мәніне және ТЖ адамдарға жариялау жүйесіне байланысты 16.2.1 кестесінің деректері бойынша анықтау қажет;
     

      - эвакуациялау басталған сәттен бастап   уақыттың ретік сәттерінде ағын бөліктерінің қайта қалыптасуын ескерумен адамдардың онда және алдындағы бөліктерде қозғалыс уақытының қосындысы ретінде анықталатын адамдар ағының пайда болған тұйықталатын бөлігінің -ші телімінен шығудың минималды уақытының есептік мәні.

     

Ш.4. Адамдарды эвакуациялау кедергісіздігі адамдар ағыны жол бөліктерінде қозғалысы кезінде механикалық кедергілерді кездестірмейтіндігі және оның мөлшері шеттес (-1) бөліктердің басқа ағындарымен шекараларда бір уақытта қосылуы кезінде жол бөліктерінің көлденең қималарының ад/мин өткізу ад/минуттан аспайтындығы шартымен қамтамасыз етілуге тиіс



     

.                                                    (Ш.3)

     


Мобильділік сапалары бойынша адамдар құрамының біріңғайлылық еместігін ескерумен адам ағындарының параметрлерінің мәндерін 21.2 кестенің деректері бойынша анықтау қажет.

       


Ш.5. Эвакуациялаудың басталу уақытын  сандық сипаттамалармен кездейсоқ шама деп санау қажет: математикалық күту (орташа мән)  және орташа квадраттық ауытқу . Кездейсоқ шаманң мүмкін мәндерінің өзгерісін  тең деп алу қажет.

Ш.6. Жолдың ортақ бөліктерімен бір бағытта бір уақытта жүретін адамдар жиынтығы адамдар ағынын құрайды. Жайларда адам ағындарын қалыптастыру бөліктері деп құрал- жабдықтың арасындағы өтетін жерлерді алу керек. Эвакуациялау жолдарының кейінгі бөліктері үшін олар адамдар ағынының бастапқы көздерін ұсынады.  ені мен ұзындығы бар қалыптастыру бөліктерінде адамды бөлу біркелі алынады. Сондықтан бастапқы сәтте ағын иеленетін әрбір

қарапайым бөлікте ағынның тығыздығы , ад/м

     


.                                                 (Ш.4)

     


Бастапқы көздерден жолдың ортақ бөліктерінде  адамдар ағынының қозғалысы кезінде олардың қосылуы болады. Жалпы ағын құралып, бөліктерінің әртүрлі тығыздығы болады. Адамдар ағынының әр түрлі бөліктерін теңестіру – оны қайта қалыптастыру жүреді. Алдында бос жол бар бас бөлігі ыдырайтындығын ескеру қажет – адамдар тығыздығы кезінде бос жүруге ұмтылады.  уақыт интервалы ішінде адамдардың бір бөлігі бұл қарапайым бөліктерден кейінгілеріне өтеді – адамдар ағынының өзгеруі, оның қозғалуы өтеді.

Ш.7. тығыздығы кезінде -ші түрлі жол бөлігінің -ші бөлігінде адамдар ағыны қозғалысының жылдамдығын сандық сипаттамалары бар кездейсоқ шама деп санау қажет:

     

     - математикалық күту (орташа мән)



     

 кезінде ,

       кезінде                                                   (Ш.5)


     - орташа квадраттық ауытқу

     


,                                                      (Ш.6)

     


мұндағы:  и  - төтенше жағдай кезіндегі (кезінде) ағындағы адамдар қозғалысының жылдамдығын математикалық күту және оның орташа квадраттық ауытқуы, м/мин;

     


      - адамдардың -ші жол түрі бойынша соған жеткенше еркін қозғалысы мүмкін адамдар ағыны тығыздығының шекті мәні (тығыздық адамдардың қозғалыс жылдамдығына әсер етпейді);

     


      - -ші жол түрі бойынша қозғалысы кезінде ағын тығыздығының өзгерістеріне адамдардың бейімделу коэффициенті;

     


      - ені бар телімнің () бөлігінің -ші кесігінде адамдар ағынының тығыздық мәні ад./м;

     


      - ойықтың әсер ету коэффициенті.

     


    Аталған параметрлердің мәндерін Ш.2. кесте бойынша алу қажет.

     


     Ш.8.  кез келген мүмкін мәні кезінде  сәтте на -ші қарапайым бөлікте орналасқан санды адамдар онда қозғалып, кейінгі бөлікке өте бастайды.  бөлікке өз кезегінде алдыңғы () қарапайым бөліктен және көзінен адамдардың бір бөлігі өтеді.

     


      уақыт өтісімен    сәтінде  бөліктен адамдардың бір бөлігі ғана жерге өтіп үлгереді. Бұл сәтке   сәтінде   бөлігінде болған адамдардан   адамдар қалады. Олардың саны бұл уақыты ішінде оған алдыңғы бөліктен   және көзінен өтіп үлгерген адамдардың саны есебінен толықтырылады. Сол кезде  сәтте бөліктің ағын тығыздығы тең болады

     


                        (Ш.7)

     


     сәтте бөлікте болған адамдар қозғалысының жылдамлығы мына формуламен анықталады

     


.                                   (Ш.8)

     


Ш.9. Әр түрлі уақыт сәттерінде әрбір бөліктегі ағын тығыздығының өзгеруі ағынның әр түрлі бөліктерінің қайта қалыптасу процесін, және жеке жағдай ретінде, ағынның жайылу процесін көрсетеді.

     


 Кейінгі уақыт сәттерінде қарапайым бөліктердің әрқайсысында ағын тығыздығының өзгеруі бөлік шекаралары арқылы өтетін адамдардың санына байланысты. Жалпы жағдайда уақыт интервалы ішінде бөліктен келесі бөлікке өтетін адамдардың саны құрайды
.

     


.                                      (Ш.9)

     


 Шеттес қарапайым бөліктердің шекаралары арқылы өту жылдамдығын   келесі арақатынастарды басшылыққа ала отырып, қабылдау қажет:

     


.          (Ш.10)

     


 Егер болса, онда  сәтте қарапайым бөліктегі барлық адамдардың келесі бөлікке () өтуі үшін қажетті уақыт мына формуламен анықталатын болады:

     


.                                                  (Ш.11)

     


      уақыт интервалы ішінде бөлігіне   адамдардың барплығы өтпейді,  олардың бір бөлігі ғана

     


.                                       (16.2.12)

     


уақыт интервалы ішінде бөліктен бөлікке өтіп үлгермеген адамдардың саны сәйкесінше құрайды:
     

.                            (Ш.13)

     


     Егер болса, онда  орнына қабылдайтын ұқсас арақатынастар дұрыс. Бұнымен қоса бөлігінде қалған адамдардың саны артады, ал оған алдыңғы  қарапайым бөліктен және көзден өтетін адамдардың саны кезіндегідей қалады. Сәйкесінше, бөлігінде ағынның тығыздығы   уақыттың келесі сәтінде қарағанда көбірек болады. Ол мәні қаншалықты азайған сайын, мәні қаншалықты артқан сайын, жылдамырақ артатын болады. кезінде бұл процесс адамдардың жинақталуын таратуды модельдейді.

  

     Ш.10. уақыт сәтінде, бөлігіндегі ағын тығыздығы максималды мәніне жеткен кезде, бұл бөлікке не алдыңғы бөліктен, не көзден бірде- бір адам келе алмайтындығын ескеру қажет. Нәтижесінде бөлігінің алдында сәйкесінше   және адамдар кідіреді. уақыттың келесі сәтінде бөлігінен адамдардың бір бөлігі бөлігіне өтеді, онда адамдар ағынының тығыздығы азаяды және оның шекарасының алдында жинақталған адамдардың бір бөлігі оған өте алады. сәтінде бөлігін адамдармен толтыруға олардың қатысу үлесі мына арақатынастармен анықталады:



     

.  (Ш.14)

     


     Ш.11. (14.2.7)(14.2.14) арақатынастары қарапайым бөліктердегі адамдар ағынының күйін және олардың уақыттың кейінгі сәттерінде өтулерін толықтай сипаттайды. әр түрлі мәндері кезінде алынған эвакуациялаудың есептік уақыты мәндерінің жиынтығы мәндерінің ықтималдарының эмпириялық таратуын қалыптастырады. Бұл тарату бойынша =0,999 ықтималдығына сәйкес келетін эвакуация аяқталу уақытының мәнін есептеу қажет.

     
     

Жайларды санкцияланбаған әсерлерден

қорғаудың минималды мүмкін деңгейі



     



























Жайлар мен құрылыстар



Функционалдық блоктар



 


 




Тұрғын үй



Қонақ үйлер


Әкімшілік, корпоративтік


Банк мекемелері


Мәдени- сауық және дене- сауықтыру



Сауда, тұрмыстық қызмет көрсету және қоғамдық тамақтану объектілері

Автотұрақтар



Жалпы білім беретін және мектепке дейінгі мекемелер


1


2

3


4


5


6


7


8


9



Технологиялық жайлар мен құрылыстар:

















Желдету камералары (Күзет сездіргілерін таңдау кезінде әр түрлі температуралы ауа массасының қозғалуын ескеру қажет. Пассивті инфрақызыл қозғалыс сездіргілерін пайдалану ұсынылмайды)



1


2


2


2


2


2


2


2


ИТП



1


2


2


2


2


2


2


2


Генераторлық



2


2


2


2


3


3


2


3


ГРЩ жайлары



2


2


2


2


2


2


2


2


Сораптық



1


2


2


2


2


2


2


2


Байланыс бөлмелері



1


2


2


2


2


2


2


2


Электр қалқандықтар



1


2


2


2


2


2


2


2


Лифтілердің машиналық бөлімдері



2


2


2


2


2


2


2


2


Қоқыскамералар



1


1


1


1


1


1


1


1


Кабельді тіреулердің есіктері мен қақпақтары


1


1


1


1


1


1


1


1


Қызмет жайлары:



















- күзет жайлары;



2


2


2


2


2


2


2


2


- қызмет көрсететін персоналдың жайлары (инженерлер, техниктер және т.б.);



*


*


2


2


2


2


*


2


- өрт сөндіру посты;



2


2


2


2


2


2


2


2


- диспетчерлік.



2


2


2


2


2


2


2


2


Басқа



















Пайдаланылмайтын баспалдақ торларына шығыстар



1


1


1


1


1


1


1


1


Жалпы холлдар



-


-


1


1


1


-


-


1


Тікұшақ алаңшаларына шығыстар

1


1


1


1


1


1


-


1


Желдету шахталары

1


1


1


1


1


1


1


1


Ауа жинағыштардың торлары (Ауа жинағыштың торын сындыру мүмкін болғанда)

1


1


1


1


1


1


1


1


Лифтілік шахталар

-


-


1


-


1


1


-


1


Лифтілік холлдар

-


-


-


-


1


1


-


1


Жабынға шығыстар

1


1


1


1


1


1


-


1


Жалпы пайдаланымдағы басқа жайлар

*


*


*


*


*


*


*


*


жүктеу 6,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   58



©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау