Семинар сабағы- 5 сағат осөж- 30 сағат Емтихан- семестрде Аудиторлық сағат саны 90 сағат Орал-2010

1. 
   Ас қорыту мүшелері және зерттеу әдістері
   
2. 
   Астың қорытылуы
   
3. 
   Астың реттелуі
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 242-274 , 275-291беттер

1. 
   Сілекейдің маңызы
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 242-274 , 275-291беттер

Дәріс мазмұны:1. Зат алмасу туралы жалпы түсініктеме

2.Белоктың, майдың, көмірсудың алмасуы, тұз бен судың алмасуы

3. Витаминдерге жалпы түсініктеме. Витаминдердің классификациясы

2. Жеке жұмыстарын тақырыптары бойынша қорғау (баяндама түрінде)

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 316-319беттер

1. 
   Тағамдардың каллорийлық құндылығы
   
2. 
   Дәрумендердің маңызы
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 316-319беттер

А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

ОСӨЖ 26 сағат:Дәрумендердің жіктелуі.

1. 
   Зиянды тамақ түрлері
   

Әдебиеттер:Дүйсембин Қ. Жасқа сай физ. және мектеп гигиенасы – 309-316беттер.

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 316-319беттер

А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

1. Шаршау туралы түсінік

2. Жұмыс істеу қабілеті туралы түсінік. Жұмыс істеу қабілетінің өзгеруі.

3. Мектеп сабақтарының құрылымы.

4. Сабақ кестесінің гигиеналық талғауы.

ОСӨЖ 27 сағат: Мектептің экологиялық паспорты

1. 
   Микроемтихан №2
   

1. 
   шаршау, қажуға сипаттама.
   
2. 
   сабақ құрылымы
   
3. 
   сабақтағы еңбек қабілеттіліктің сипаттамасы, оның өзгеріп отыру себебі.
   
4. 
   тәуліктік, апталық еңбек қабілетінің динамикасы
   
5. 
   қиындық өлшемі, сабақ гигиенасы.
   

2. Жұмыс істеу қабілеті туралы түсінік. Жұмыс істеу қабілетінің өзгеруі.

Әдебиеттер:Дүйсембин Қ. Жасқа сай физ. және мектеп гигиенасы – 309-316беттер.

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 316-319беттер

А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

СӨЖ мазмұны:Өздері таңдаған мектептің 1 апталық сабақ кестесіне анализ жасау.

15 Апта

Кредит сағат 29

Тақырыбы:Мектеп гигиенасы

1. Мектеп кешені мен жеріне қойылатын гигиеналық талаптар

2. Мектеп жабдықтарымен жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар

3. Мектептегі оқу-тәрбие жұмыстарына қойылатын гигиеналық талаптар

Советов Мектеп гигиенасы

Советов Мектеп гигиенасы

1. Мектеп жабдықтарымен жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар

2. Әрбір оқушыға сай парта таңдау

3. Компьютермен жабдықталған кабинетке қойылатын талаптар.

Әдебиеттер:А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

Панкина М.Н. «Молодому учителю биологии»

2. Мектеп жабдықтарымен жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар

1. 
   Қ. Сатпаева «Адам физиологиясы»
   
2. 
   Дүйсембин «Жасқа сай адам физиологиясы мен мектеп гигенасы» Алматы, 2004
   
3. 
   Советов Мектеп гигиенасы, Алматы
   

1. Хрипкова А.Г., Антропова М.В., Фарбер Д.А. Возрастная физиология и школьная гигиена М., Просвещение 1990

2. Леонтьева Н.Н., Маринова К.В. Анатомия и физиология детского организма, М., Просвещение 1986

3. Ермолаев Ю.А. Возрастная физиология М, Просвещение 1985

4. Хрипкова А.Г. Возрастная физиология М., 1978

5. Матюшонок М.Г., Гурик Г.Г., Крюкова А.А. Физиология и гигиена детей и подростков Минск, Высшая школа, 1975

6. Великанова Л.К. Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене

7. Дайырбекова Адам анатомиясы, Алматы

1. 
   Өсу мен даму заңдылықтары, олардың көрсеткіштері
   
2. 
   Адам жасының кезеңдері
   
3. 
   Денсаулық анықтамасы
   
4. 
   Денсаулық түрлері
   
5. 
   Зерттеу әдістері. Антропометриялық әдіс
   
6. 
   Қозғыш ұлпалардың қасиеттері
   
7. 
   Тітіркендіргіш түрлері
   
8. 
   Рефлекс және рефлекторлық доға бөлімдері
   
9. 
   Жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі
   
10. 
    Биоэлектрлік құбылыс
    
11. 
    Орталық жүйке жүйесінің жеке бөлімдерінің физиологиясы
    
12. 
    Ми бөлімдері. Мишықтың қызметі
    
13. 
    Шеткі жүйке жүйесінің ерекшеліктері
    
14. 
    Вегетативтік жүйке жүйесінің функциялық мәні
    
15. 
    Ухтомский ұсынған қозу мен тежелудің доминант туралы ілімі
    
16. 
    Үлкен ми сыңырларының қызметі мен бөлімдері
    
17. 
    ОЖЖ-дегі организм қызметінің үйлестірілуі, иррадиациясы, индукциясы
    
18. 
    Жоғарғы жүйке әрекеті туралы түсінік
    
19. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
20. 
    Ес, ес түрлері
    
21. 
    Эмоция туралы түсінік
    
22. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
23. 
    Ұйқының маңызы
    
24. 
    Темперамент типтері
    
25. 
    Талдағыштар, олардың ортақ қасиеттері, жіктелуі
    

1. 
   Қан жүйесінің атқаратын қызметтері
   
2. 
   Қан құрамы және оның физикалық, химиялық қасиеттері
   
3. 
   Қанның пішінді элементтері
   
4. 
   Иммунитет, иммунитет түрлері
   
5. 
   Қан топтары
   
6. 
   Тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі
   
7. 
   Өкпенің жалпы сыйымдылығы
   
8. 
   Тірек-қимыл жүйесі, оның маңызы, құрылысы
   
9. 
   Сүйектің құрылысы мен құрамы. Қаңқаның құрылысы
   
10. 
    Ас қорыту мүшелерінің орналасуы және қызметі
    
11. 
    Астың қорытылуы
    
12. 
    Зат алмасу туралы түсінік. Белок, май, көмірсу алмасуы
    
13. 
    Минерал тұз және судың алмасуы
    
14. 
    Витаминдер туралы түсінік
    
15. 
    Витаминдердің классификациясы
    
16. 
    Тамақтану ережесі
    
17. 
    Омыртқа жотасының патологиялық өзгерістері
    
18. 
    Апталық сабақ кестесіне анализ
    
19. 
    Мектеп жабдықтарымен жиҺаздарына қойылатын гигиеналық талаптар
    
20. 
    Оқу-тәрбие жұмысына қойылатын гигиеналық талаптар
    

1. Өсу мен даму заңдылықтары, олардың көрсеткіштері

2. Адам жасының кезеңдері

4. 
   Денсаулық анықтамасы
   
5. 
   Денсаулық түрлері
   
6. 
   Зерттеу әдістері. Антропометриялық әдіс
   
7. 
   Қозғыш ұлпалардың қасиеттері
   
8. 
   Тітіркендіргіш түрлері
   
9. 
   Рефлекс және рефлекторлық доға бөлімдері
   
10. 
    Жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі
    
11. 
    Биоэлектрлік құбылыс
    
12. 
    Орталық жүйке жүйесінің жеке бөлімдерінің физиологиясы
    
13. 
    Ми бөлімдері. Мишықтың қызметі
    
14. 
    Шеткі жүйке жүйесінің ерекшеліктері
    
15. 
    Вегетативтік жүйке жүйесінің функциялық мәні
    
16. 
    Ухтомский ұсынған қозу мен тежелудің доминант туралы ілімі
    
17. 
    Үлкен ми сыңырларының қызметі мен бөлімдері
    
18. 
    ОЖЖ-дегі организм қызметінің үйлестірілуі, иррадиациясы, индукциясы
    
19. 
    Жоғарғы жүйке әрекеті туралы түсінік
    
20. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
21. 
    Ес, ес түрлері
    
22. 
    Эмоция туралы түсінік
    
23. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
24. 
    Ұйқының маңызы
    
25. 
    Темперамент типтері
    
26. 
    Талдағыштар, олардың ортақ қасиеттері, жіктелуі
    
27. 
    Көру талдағышы
    
28. 
    Есту талдағышы, оның бөлімдері
    
29. 
    Дәм, иіс, тері рецепторларының қызметтері
    
30. 
    Секреция бездерінің жіктелуі. Гормондардың маңызы.
    
31. 
    Секреция бездерінің гипо-гиперфункциясы кезінде туындайтын аурулар.
    
32. 
    Қан жүйесінің атқаратын қызметтері
    
33. 
    Қан құрамы және оның физикалық, химиялық қасиеттері
    
34. 
    Қанның пішінді элементтері
    
35. 
    Иммунитет, иммунитет түрлері
    
36. 
    Қан топтары
    
37. 
    Тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі
    
38. 
    Өкпенің жалпы сыйымдылығы
    
39. 
    Тірек-қимыл жүйесі, оның маңызы, құрылысы
    
40. 
    Сүйектің құрылысы мен құрамы. Қаңқаның құрылысы
    

1. Жас ерекшелік физиолгиясы нені оқытады:

А) Тірі ағзаның қызметін.

В) Ағзаның өсу және даму барысындағы өмір сүру процесін.

С) Ағзаның құрылысын.

D) Ағзаның биохимиясын.

Е) Тұқым құалаушылықты.

2. Валеология ғылымы – бұл:

А) Ағзаның құрылысын.

В) Тірі ағзаның қызметін.

С) Денені шынықтыру мен денсаулықты сақтау заңдылықтарын

D) Ұлпалар туралы ғылым.

Е) Тұқым құалаушылықты

3. Денсаулықтың түрлері:

А) Онтогенездік.

В) Филогенездік.

С) Аннатомиялық және физиологиялық.

D) Психикалық, физикалық, социалдық денсаулық.

Е) Тәрбиелік.

4. Онтогенез мынандай этаптарға бөлінеді:

А) Эмбриональдық.

В) Пренотальдық және постнатальдық

С) Ұрықтық.

D) Онатальдық.

Е) Ювениатальдық.

5. Дамып келе жатқан ағзаға сыртқы ортаның және әлеуметтік ортаның әсерін бағалап, алдын ала болжау жасайтын ғылым саласы:

А) Жас ерекшелік физиологиясы.

В) Мектептік гигиена.

С) Анатомия.

D) Медицина.

Е) Экология.

6. Валеология мынандай түсінік береді:

А) Жасуша.

В) Нейрон.

С) Салауатты өмір салты.

D) Рефлекс.

Е) Денсаулық.

7. Биологиялық және әлеуметтік принцп негіздері:

А) Валеологияда.

В) Жас ерекшелік физиологияда.

С) Мектеп гигиенасында.

D) Салауатты өмір салтында.

Е) Гистологияда.

8. Валеология обьектісі:

А) Ауру адам.

В) Жас адам.

С) Сау адам және үшінші жағдайдағы адам.

D) Қарт адам.

Е) Нәресте.

9. Денсаулықты сақтау және даму жағдайлары қандай салада қарастырылады:

А) Валеологияда

В) Мектеп гигиенасында.

С) Жас ерекшелік физиолгиясында.

D) Гигиенада.

Е) Медицинада.

10. Адамның функциональдық жағдайының неше класы бар:

А) 1.

В) 2.

D) 4

11. Адамның қандай функциональды жағдайында гомеостаз механизмнің бұзылуы және адаптация резервінің азаюы байқалады:

А) Адамның дені сау жағдайда.

В) Донозологиялық жағдайда.

С) Қалыпты жағдайда.

D) Ауру жағдайда

Е( Аурудың асқынған жағдайында.

12. Гомеостаз- бұл:

А) Қозғалу ббелсенділігінің қарқындылығы.

В) Ағзаның ішкі сұйықтық ортасы тұрақтылығының сақталуы

С) Тіршілік ету үшін денсаулықтың шектік көрсеткіші.

D) Гемоглабиннің плазмадан шығуы.

Кафедра _____Биология және экология.___________________

Кредит саны_____2_________________________

Мақсаты: Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәнінің БОӘП студенттеріне болашақта не үшін қажет екендігін түсіндіру. Жалпы биологиялық ұғымдармен таныстырып, денсаулықтың маңызын ұғындыру.

Негізгі сұрақтары:

1. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы пәнінің мақсаты, міндеттері, басқа ғылымдармен байланысы.

1. 
   Жалпы биологиялық ұғымдар.
   
2. 
   Адам жасының кезеңдері.
   
3. 
   Денсаулық және оның түрлері, денсаулыққа баға беру.
   
4. 
   Денсаулыққа зиянды әсер ететін ішкі және сыртқы факторлар.
   

1. 
   Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы пәнінің мақсаты, міндеттері, басқа ғылымдармен байланысы. Адам ағзасының, жеке мүшелерінің және мүшелер жүйелерінің қызметтерінің жас ерекшеліктерінің заңдылықтарын, даму жолдарын қарастыратын жасқа сай физиология және адамның денсаулығын сақтауға қажетті жағдайларды қарастырып, анықтап, түрлі ұсыныстар жасайтын гигиена ғылымдары.
   
2. 
   Жалпы биологиялық ұғымдар. Онтогенез – ағзаның ұрық пайда болған кезеңнен бастап биологиядық өліміне дейінгі дамуы. Ол пренатальды (дүниеге келгенге дейін) және постнатальды (дүниеге келіп биологиялық өлімге ұшырағанға дейін) болып екіге бөлінеді. Филогенез – жалпы түрдің эволюциялық (тарихи дамуы). Ағзадағы жасушалардың саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене көрсеткіштерінің артуын өсу деп атайды. Ағзаның негізгі үш дене көрсеткіштері бар: бойы, салмағы және кеуде щеңбері. Даму – сапалық көрсеткіш. Ағзаның дамуы - сан көрсеткіштерінің сапалық көрсеткіштерге айналып, ұлпалардың жекешеленіп белгілі бір қызмет атқаруға бейімделуін, ағза мен оның жеке мүшелерінің қызметінің артуын, баланың ақыл-ой өрістерінің молаюын айтады. Өсу мен даму процестері гетерохронды (бір мезгілді емес, әр уақытта) өтеді. Тұқым қуалаушылық (жағымды, жығымсыз). Акселерация – қарқынды даму (1935ж. неміс ғалымы Кох). Ретардация- дамудың баяуларнуы.
   
3. 
   Адам жасының кезеңдері. Жас кезеңдері - өсу мен дамуы ұқсас, физиологиялық ерекшеліктері бірдей уақыт мөлшерінің шегін айтады.
   

4. 
   Денсаулық және оның түрлері, денсаулыққа баға беру. Денсаулық және оның түрлері, денсаулыққа баға беру. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша денсаулық дегеніміз ағзада аурудың не болмаса физикалық кемістіктің жоқтығы ғана емес, ол табиғи, рухани және әлеуметтік толық аман есендік. Қазіргі кезде денсаулықтың бірнеше түрі бар екені белгілі болды. Олар: 1.Физикалық денсаулық – ағза жүйесі мен ағза мүшелерінің өсу деңгейі. Оның негізін морфологиялық және функциялық кезектер қалайды. Олар ағзаның бейімделу реакциясын қамтамасыз етеді.
   

3. Психикалық денсаулық – ол адамның психикалық сферасының жағдайы. Ауруды болдырмау, адекватты реакцияларды жасау. Адам өмірінің мақсатын болжау, мұның бәрі биологиялық және әлеуметтік қажеттіліктен туындайды

4. Рухани денсаулық – ол адамдардың ақпаратты қабылдау қабәлеттәләгә мен мотивациялық әс-әрекетінің арасындағы қарым-қатынастардың сипаттамасын көрсетеді.Егер денсаулықты шартсыз түрде 100 пайыз етіп алсақ, оның 20% тектік факторларға, 20% айналаны қоршаған сыртқы орта жағдайларына, экологиялық факторлардың әсеріне, 10 % - денсаулық сақтау жүйелерінің әлсіздігіне байланысты болатыны анықтылып отыр. Денсаулық сақтау

5. 
   Денсаулыққа зиянды әсер ететін ішкі және сыртқы факторлар.
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» 15-17 беттер

2 Апта.

Дәріс №2

Тақырыбы: Қозғыш ұлпалар физиологиясы. Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі, дамуы.

Мақсаты: Қозғыш ұлпаларға тән қасиеттерге тоқталып, Жүйке жүйесінің маңызын ұғындыру

Негізгі сұрақтары:

1. 
   Қозғыш ұлпалардың жалпы қасиеттері
   
2. 
   Тітіркендіргіш түрлері.
   
3. 
   Рефлекс; рефлекторлық доға, рефлекторлық шеңбер
   
4. 
   Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі
   
5. 
   Синапстар және оның түрлері
   

организмде ұлпаларды қозғыш, қозбайтын деп екі топқа бөлуге болады. Қозғыш ұлпаларға жүйке ,қаңқа,жүрек,бірыңғай салалы еттер,сөл бөлетін бездер,ал қозбайтын ұлпалар қатарына дәнекер ұлпа, шеміршек,тері эпителийлері жатады.

Қозғыш ұлпалар тітіркендірілсе,оған жауап ретінде қозу процесі пайда болады,яғни ұлпа тыныштық қалпынан қызмет жағдайынакөшеді,оның белсенділігі жоғарлайды.

2.Тітіркендіргіш түрлері.

Сыртқы және ішкі орталардың әсерлерін тітіркендергіш деп атайды. Олардың әсерінен организм,оның жекеұлпалары физиологиялық тыныштықтан белсенділікке ауысады.Тітіркендіргіштерді тегіне қарай төртке бөледі:физикалық,химиялық,физико- имиялық және биологиялық тітіркендіргіштер.

Рефлекс – бұл нерв жүйесініңқатысуымен организмнің тітікеністерге жауап әсері.