ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ САБАҚТАРҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Зертханалық бөлім:

1. 
   Адамның тұрғандағы және отырғандағы бойын өлшеу, салмағын анықтау.
   
2. 
   Дененің ұзындығын анықтау: қолдың, аяқтың, тоқпан жіліктің, санның, балтырдың, білектен саусақ ұшына дейін, табанның, кеуденің, омыртқа жотасының ұзындығын.
   
3. 
   Арқа, көкірек қуысының пішінін анықтау
   
4. 
   Айналымдардың ұзындығын өлшеу: бас, мойын, иық, көкірек, тыныс алғанда, тыныс шығарғанда, бел, жамбас, балтыр айналасын өлшеу.
   

5. 
   Антропометриялық өлшемдер, оған қандай өлшемдер жатады?
   
6. 
   Соматометрия, физиометрия, самотоскопиялық өлшемдер деген не ?
   
7. 
   Жалпы биологиялық ұғымдар: бой, даму дегеніміз не?
   
8. 
   Денсаулық дегеніміз не? Абсолютті, практикалық денсаулық деген не?
   

Жұмыс барысы:

3. 
   Адамның сіңір рефлексі (сухожильные рефлексы человека)
   
4. 
   Шартты рефлексті сөз арқылы қалыптастыру.
   

6. 
   Жүйке жүйесінің маңызы және классификациясы
   
7. 
   Нейрон құрылысы, қызметі, құрылымы, классификациясы. Нейроглия, нейронның жасқа байланысты ерекшелігі
   
8. 
   Синапс құрылысы, классификациясы. Синапстық өткізудің механизмі.
   
9. 
   Жүйке талшығы, құрылысы, классификациясы. Бұлшықет және бұлшықет емес жүйке талшықтарының қозуды өткізу механизмі. Жүйке талшығы арқылы өтетін қозу заңдылықтары.
   
10. 
    Рефлекс. Рефлекс доғасы, рефлекторлық сақина, рефлекс классификациясы.
    
11. 
    Шартты рефлексті туғызатын жағдайлар.
    

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – беттер

Жұмыс барысы:

4. 
   Темперамент типтерін анықтау
   
5. 
   «Суреттемелер» арқылы темпераменттерін анықтау, тексеру.
   
6. 
   Павловтың ЖЖӘ типтері мен Гиппократтың темперамент типтерін салыстырма схемасын жасау.
   

1. 
   Темперамент типтері туралы Гиппократ ілімі.
   
2. 
   ЖЖҚ негізінде алынған негізгі принциптері. Жүйке процестерінің негізгі құрылымы (күш, тепе-теңдік, қозғалғыштық)
   
3. 
   ЖЖҚ типтері туралы Павловтың ілімі. Типтерге сипаттама, кесте
   
4. 
   Адамның ЖЖҚ қосымша типтері.
   
5. 
   Балалардың невроздары, оның профилактикасы.
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – беттер

Жұмыс барысы:

1. 
   Қаңқаның құрылысымен таблицалар және оқулықтар суреттері арқылы танысу
   
2. 
   Осы суреттерді макеттер мен сүйектермен салыстыру
   

5. 
   Қаңқаның қызметі: сүйектердің, бұлшықеттердің түрлері, классификациясы, гиподинамия.
   
6. 
   Сүйектердің құрылысы, құрамы.
   
7. 
   Қаңқаның құрылысы:
   
   • 
     Бас сүйек
     
   • 
     Тұлға
     
   • 
     Иық белдеуінің сүйегі
     
   • 
     Жамбас белдеуінің сүйектері
     
8. 
   Сүйектердің байланысы.
   

Даирбекова «Адам анатомиясы»

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – беттер
Практикалық сабақ №5

Тақырыбы: Талдағыштар

Мақсаты: Студенттердің көз өткірлігін және көру аумағын анықтау

Жұмыс барысы:

1. 
   Таблица (Д.А.Сивцева) арқылы көз өткірлігін тексеру
   
2. 
   Периметр көмегімен көздің көру аумағын анықтау.
   

4. 
   Талдағыштар туралы түсінік
   
5. 
   Көру талдағышы. Алыстан және жақыннан көргіштік. Көру гигиенасы.
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы –110-130 беттер.

А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

Практикалық сабақ № 6

Тақырыбы: Талдағыштар

Мақсаты: Тіл және тері талдағыштарының құрылысымен танысу

Жұмыс барысы:

1.Тәтті, тұзды, қышқыл, ащы дәм сезу аймақтарын анықтау.

2. Жанасу өлшемін анықтау.

3. 
   Тері қабатындағы ауырсыну, салқындықты ыстықты сезетін нүктелерді анықтау.
   

1.Есту талдағышы

2.Тері талдағышы, олардың таралуы.

Әдебиеттер:Дүйсембин Қ. Жасқа сай физ. және мектеп гигиенасы – 131-138беттер.

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы –354-362беттер.

А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене».

Жұмыс барысы:

1. Таблицалар мен муляждар арқылы ішкі секреция бездерінің сыртқы құрылысын қарау

2. Қалқанша бездің мысалында бездердің ішкі құрылысын қарау

Теориялық сұрақтар:

7. 
   Ішкі секреция бездері туралы түсінік.
   
8. 
   Гормондар құрамы. Эндокриндік, экзокриндік, аралас бездер.
   
9. 
   Ішкі секреция бездерін зертеу әдістері.
   
10. 
    Қалқанша, қалқан серік бездері.
    
11. 
    Ұйқы безі, бүйрек үсті безі.
    
12. 
    Эпифиз, гипофиз, жыныс бездері.
    

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы –86-104, 110-130 беттер.

Жұмыс барысы:

1.Таблицалар мен муляждар арқылы бездердің ұызметінің бұзылуынын пайда болған аурулардың түрлерімен танысу.

2. Сыртқы белгілер арқылы ауруларды айырып үйрену

Теориялық сұрақтар:

4. 
   Бездерді зерттеу әдістері.
   
5. 
   Бездердің гипо және гиперфункциясы деген не?
   
6. 
   Без ауруларының алдын алу
   

Жұмыс барысы:

1. Таблицалар мен муляждар арқылы жүректің сыртқы құрылысын қарау

2. Жүрек құрылысының суретін дәптерлеріне салу

3. Ұрықтың жүрек құрылысының ерекшкліктерімен танысу

Теориялық сұрақтар:

1. Жүрек құрылысы (орналасуы, пішіні, камералары, салмағы)

2. Жүрек қабырғасының құрылысы, ерекшеліктері (эпикард, миокард, эндокард)

2. Ұрықтың қан айналу ерекшкліктері

Әдебиеттер:Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – беттер

Жұмыс барысы:

2. 
   Оң, сол қол білезігінің фукнционалдық қозғалысын анықтау
   
3. 
   Функциональдық жағдайдың деңгейін анықтау
   

3. 
   Оқушының денсаулық жағдайының комплекстік бағасы. Денсаулық топтары.
   
4. 
   Физикалық даму, даму көрсеткіштері. (соматоскопиялық, физиометриялық, соматометриялық)
   

Жұмыс барысы:

3. 
   Респиратор қолданып ӨТС анықтау
   
4. 
   Болымдық өкпе сыйымдылығы санап өлеп тапқанмен салыстыру
   

1. 
   Өкпенің жалпы сыйымдылығы
   
2. 
   Газ алмасу. Тыныс алудың реттелуі
   
3. 
   Тыныс алу мүшелері қызметінің гигиенасы
   

Жұмыс барысы:

3. 
   Таблицалар және муляждар арқылы асқорту мүшелерінің орналасуымен құрысымен танысу.
   
4. 
   Асқазанның ішкі құрысын салып, оның бездерінің қызметімен танысу
   

1. 
   Ас қорыту мүшелері және зерттеу әдістері
   
2. 
   Астың қорытылуы
   
1. 
   Астың реттелуі
   

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 242-274 , 275-291беттер

Жұмыс барысы:

1. Түскі тамақтың менюін жасау

Теориялық сұрақтар:

3. 
   Тағамдардың каллорийлық құндылығы
   
4. 
   Дәрумендердің маңызы
   

Жұмыс барысы:

1. 
   Қиындық өлшемдерін пайдаланып, апталық сабақ кестесінің графигін сызу
   
2. 
   Таблица толтыру (А.К.Великанова практикум)
   
3. 
   Сабақ кестесіне талдау жасау
   

6. 
   шаршау, қажуға сипаттама.
   
7. 
   сабақ құрылымы
   
8. 
   сабақтағы еңбек қабілеттіліктің сипаттамасы, оның өзгеріп отыру себебі.
   
9. 
   тәуліктік, апталық еңбек қабілетінің динамикасы
   
10. 
    қиындық өлшемі, сабақ гигиенасы.
    

Жұмыс барысы:

4. 
   Оқу бөлменің көлемін анықтау (сиымдылығын)
   
5. 
   Оқу бөлменің жарықтығын анықтау
   
6. 
   Оқу бөлменің радиациялық көрсеткіштерін анықтау
   

1. Мектеп жабдықтарымен жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар

2. Әрбір оқушыға сай парта таңдау

3. Компьютермен жабдықталған кабинетке қойылатын талаптар.

Әдебиеттер:А.К.Великанова «Практические занятия по возрастной физиологии и школьной гигиене». Панкина М.Н. «Молодому учителю биологии»
7. ОЖСӨЖ жұмыстарына арналған әдістемелік нұсқаулар

ОЖСӨЖ 1

тақырыбы: Өсу мен даму заңдылықтары

Мақсаты: Жалпы өсу мен даму ұғымдарын түсіндіру

Өткізілу түрі: конспектілеп келіп, сұрақтарға ауызша жауап беру, талқылау.

Тапсырмалар:

1. Өсу мен даму заңдылықтары.

2. Антропометриялық көрсеткіштер.

3. Адам жасының кезеңдері

1. 
   Өсу дегеніміз не?
   
2. 
   Даму дегеніміз не?
   
3. 
   Өсу мен дамудың қандай заңдылықтары бар?
   
4. 
   Антропометриялық көрсеткіш деген қандай әдіс?
   
5. 
   Адам жасының кезеңдеріне тоқтал
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. Акселерация теориялары

1. 
   Акселерация дегеніміз не?
   
2. 
   Акселерация терминін ғылымға енгізген кім?
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. Тітіркендіргіштің түрлері.

3. Жүйке талшығының физиологиялық қасиеттері

4. Биоэлектрлік құбылыс.

1. 
   Қозғыш ұлпалардың қандай қасиеттері бар?
   
2. 
   Тітіркендіргіштердің түрлерін ата
   
3. 
   Жүйке талшығының құрылысына тоқтал
   
4. 
   Биоэлектрлік құбылыс деген не?
   
5. 
   Биоэлектрлік құбылысқа тәжірибе жасаған қандай ғалымдарды білесің және ол қандай тәжірибелер?
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. ОЖЖ-дегі организмнің қызметінің үйлестірілуі (координациялануы), иррадиациялану, индукциясы.

1. 
   ОЖЖ-дегі жүйке орталықтарының қызметтері координациясы дегеніміз не?
   
2. 
   ОЖЖ-дегі жүйке орталықтарының қызметтері иррадиациясы деген не?
   
3. 
   ОЖЖ-дегі жүйке орталықтарының қызметтері индукциясы деген не?
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. Ұйқы оның маңызы.

3. А.А.Ухтомский ұсынған қозу мен тежелудің доминантасы туралы ілімі.

Сұрақтар:

1. 
   Естің түрлері
   
2. 
   Эмоция деген не, эмоцияның түрлері
   
3. 
   Ұйқының маңызы
   
4. 
   А.А.Ухтомский ұсынған қозу мен тежелудің доминантасы туралы ілімі.
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

Балалардың невроздары, оның профилактикасы.

1. 
   Адамның ЖЖҚ қосымша типтеріне тоқтал
   
2. 
   Невроз дегеніміз не?
   
3. 
   Балалардың невроздары және оның алдын алу шаралары
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

1. 
   Қаңқа еттерінің физикалық қасиеттері
   

1. 
   Бұлшықеттің құрылымы?
   
2. 
   Қаңқа еттерінің физикалық қасиеттері
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

1. 
   Гиподинамия және оның алдын алу
   

1. 
   Баланың қимыл-қозғалыстарының даму ерекшеліктері қандай?
   
2. 
   Тірек-қимыл жүйесінің кемшіліктерінің алдын алу гигиенасы қандай?
   
3. 
   Гиподинамия деген не?
   
4. 
   Гиподинамияның алдын алу шаралары.
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. Көз ауруларының түрлері

1. 
   Барлық талдағыштарға ортақ қандай бөлімдер бар?
   
2. 
   Талдағыштардың қандай ортақ қасиеттері бар?
   
3. 
   Көру гигиенасының талаптары қандай?
   
4. 
   Көз ауруларының түрлері?
   

Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

2. Есту талдағышының жас ерекшелігі

1. 
   Құлақтың жалпы құрылысы мен оның баланың жасына байланысты өзгеруі
   
2. 
   Ішкі құлақтың құрылысы?
   
3. 
   Адам дыбысты қалай қабылдайды және оның бағытын қалай анықтады?
   

Әдебиеттер: 1. Дүйсембин Қ. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы -5-20, 32-34 беттер

2. Сәтбаева Х.Қ. Адам физиологиясы – 5-12 , 15-29 беттер.

3., Жатқанбаев «Валеология» - 15-17 беттер

1. 
   Зерттеу әдістері. Антропометриялық әдіс
   
2. 
   Қозғыш ұлпалардың қасиеттері
   
3. 
   Тітіркендіргіш түрлері
   
4. 
   Рефлекс және рефлекторлық доға бөлімдері
   
5. 
   Жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі
   
6. 
   Биоэлектрлік құбылыс
   
7. 
   Орталық жүйке жүйесінің жеке бөлімдерінің физиологиясы
   
8. 
   Ми бөлімдері. Мишықтың қызметі
   
9. 
   Шеткі жүйке жүйесінің ерекшеліктері
   
10. 
    Вегетативтік жүйке жүйесінің функциялық мәні
    
11. 
    Ухтомский ұсынған қозу мен тежелудің доминант туралы ілімі
    
12. 
    Үлкен ми сыңырларының қызметі мен бөлімдері
    
13. 
    ОЖЖ-дегі организм қызметінің үйлестірілуі, иррадиациясы, индукциясы
    
14. 
    Жоғарғы жүйке әрекеті туралы түсінік
    
15. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
16. 
    Ес, ес түрлері
    
17. 
    Эмоция туралы түсінік
    
18. 
    Жоғарғы жүйке әрекетінің топтары
    
19. 
    Ұйқының маңызы
    
20. 
    Темперамент типтері
    

Білім бағалау мәліметінде білім бағалау шкаласы, критериясы, жұмыс түрлерінің тізімі және осы жұмыстарды орындау талаптары беріледі.

Әдетте силлабуста келесі мәліметтер көрсетіледі:

• 
  барлық жұмыс түрлерін бағалау ережесі (максималды балл, айыптық және көтермелеу балдары);
  
• 
  қорытынды (емтихан) бағасын қою критериялары және аппеляция ережесі;
  
• 
  сабаққа кешігу, сабақты қалдыру, дәрісханадағы тәртіп, жұмысты кеш тапсыру, емтиханға қатыспау т.б. мәселелер.
  

Бағалау саясаты келесі принциптерге негізделу керек: шынайлық, әділдік, айқындылық, икемділік, жоғары дифференциация.

Қорытынды бағалауға рейтингтік бақылау және емтихан кіреді.

Ќорытынды бағалау мен рейтингті бақылау

• 
  Семестрдің 7(8) аптасында (1-7 апта нәтижесі бойынша) және 15 аптада (8-15 апта нәтижесі бойынша) оқытушы 100 балдық шкала бойынша рейтингті бақылау нәтижелерін шығарады және оқытушы өткізген рейтингке қойылатын баға, ағымды, рубеждік бақылау балдарының сомасын көрсетеді.
  
• 
  Қорытынды баға мына формула бойынша есептеледі
  

P1 - бірінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

P2 - екінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

Е – емтихандағы бағалаудың цифрлік эквиваленті

Яғни 30% (1 рейтинг) + 30% (2 рейтинг) + 40% (емтихан).

«Пән бойынша білімді бағалау кестесі»

Бағалау саясаты:

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

Студенттердің білімі келесі кесте бойынша бағаланады:

«Жас ерекшеліктері физиологиясы» оқулықтары бойынша №1 ғимарат, №2 оқу залында.