Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Құртты өндірудің үш бағыты болса деймін. Бірінші «сыйға тартылатын құрт». Бұл құрт шоколодпен
қапталған және жаңғақ қосылған.Екінші бағыт – етті құрт (жылқы, қой, сиыр еттері). Бұл құрт
байырғы ата-бабаларының әдісі бойынша жасалады. Үшіншісі – балыққұрт. Осы құрт балықтың әр
түрінен жасалып, балық мүсінінде болады.
2.4. Сиыр сүтінен дайындалатын құртты жасау әдісі:
1. Сүтті ыдысқа құйып ашытып ұйытасыз (айран түрінде).
2.Ашыған айранды матадан тігілген қалтаға (дорбаға) құйып, іліп қоясыз.
3.Сарысуынан арылған сүзбені арнаулы ыдысқа құйып, қайнатасыз.
4.Құрт кайнап жатқан кезде оның түбі күйіп кетпес үшін, әлсін-әлсін қазанның түбін араластырып
отырасыз.
5.Әбден қоюланған құртты матадан тігілген қалтаға (дорбаға), іліп коясыз, сонда оның қалдығы тағы
да ағып, құрғайды.
6.Қоюланған құрттың құрамын өз қалауыңызша толықтыруыңызға болады. 7.Құрамына мөлшерлеп
тұз, бал, қант (шекер), жеміс-жидек тосабын қосу қажет.
8.Дайын болған қоспаны қолмен бөлшектеп, сықпалап тақтаға жайып кептіресіз.[5]
Осылардың бәрін әжем айтты. Мен әжемді өте жақсы көремін.
ҚОРЫТЫНДЫ. Құрт – адам денсаулығына қажетті құндылық екеніне көз жеткіздім. Бұл тағамның
емдік, тұрмыстық пайдасы бар. Қазіргі заманда жастардың көбі осы тағамды, оның денсаулыққа
пайдалы екенін білмейді. Өз сыныптастарымнан құрт туралы не білетіндерін сұрастырғанда, біреуі де
білмей шықты. Ана тілі сабағында сыныптастарымды жобаммен таныстырдым. Оларға құрттың өте
маңызды тағам екенін түсіндіре алдым деп ойлаймын. Өз отбасым да, құрбыларым да осыған көз
жеткізді.Менің ойымша, құрт Отанымыздың ұлттық бренді мәртебесіне лайық. Құртымыз әлем
нарығына шығып қана, өз еліміздің балалары осы тағамның пайдасын көре алады деп ойлаймын.
Себебі, қазір құртты тек қазақ халқы біледі, ал егер осы тағам ұлттық бренд болса, оны тек шетелдер
ғана емес, өз еліміздің барлық тұрғыны дәмін татып, бағалайды. Қорыта айтқанда, қазақтың ұлттық
тағамы – құрт адам денсаулығына қажетті тағам. Біз, Қазақстанның балалары, осы құнды тағамның
жойылуына жол бермеуіміз керек. Оның жойылып кетпеуіне үлкендер көмектесуі керек деп
ойлаймын. Құртты мемлекет басшылары патенттеп алуы керек дегім келеді,
Менің ұсынысым:
– Ол үшін құртты жетілдіру бойынша зауыттар жүйесін ашу қажет деп ойлаймын.
-Құртты ұлттық бренд ретінде дүние жүзіне таратса;
-Құртқа қосымша сәбіз, қызылша сияқты көкөністерді қосуды ұсынамын.
-Құртқа мемлекеттік патент берілсе.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Кенжеахметұлы С., Қазақтың дарқан дастарқаны, Алматыкітап,А.- 2007 ж.
2. Анфимова Н.А., Татарская Л.Л. Аспазшылық, Просвещение, М.- 2002 ж.
3. Ермакова В.И. Аспазшылық, Просвещение,М.- 1993 ж.
4. Матюхин З.П. Тамақтану, гигиена және физиология негіздері, Просвещение, М.- 1999 ж.
5.Ғаламтор материалдары
ЗЕРТТЕУ КҮНДЕЛІГІ
Сәуір айының басында сынып жетекшім Ажар апаймен ақылдасып қазақтың құрты туралы
жазуды ойладық. Құрт туралы материалдар жинай бастадым. Жинаған материалдарды апайым
ретке келтірді. Ғылыми жобамды жаза бастадым. Арасында анам, тәтелерім көмектесті.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
61
Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
«АДАМНЫҢ АЛҒАШҚЫ САНДАРДЫ ОЙЛАП ТАБУ ТАРИХЫ»
Бағыты: Математика, ғылым, техника
Орындаған: Қызылорда қаласы
№43 Ж Махамбетов атындағы мектептің 3 «Ә» сынып оқушылары
Медетбек Сағи, Алтай Акбар, Қуаныш Аружан
Ғылыми жетекші: №43 мектептің бастауыш сынып мұғалімі
Садықова Ажар Сейтсұлтанқызы
К І Р І С П Е
Алғашқы адам сөйлеуді, отпен пайдалануды үйрене (саналы өмір сүре) бастаған кезде, қазіргідей
сан есімдер (бір, екі, үш, ...) болған жоқ. Бір топ (мысалы, екі) нәрсені санарда, ол – екі саусағын,
не екі шыбықты шошайтып көз алдына ұстап тұрып, немесе оларды саналатын нәрселерге
бірме-бір қойып, зат арқылы санады. Бұл кезде адам өзі білетін осы екі санның өзін, затсыз
санауға болмайды деп білді. Саналатын нәрсе екеуден артық болса, мысалы, қолындағы
саусақтарын, аспандағы жұлдыздарды, бір сөзбен «көп» деп атады.
Қазақ баланың саусақтарын бүгіп ойнатып, санауға даярлап отырған:
Бас бармақ,
Балалы үйрек,
Ортан терек,
Шылдыр шүмек,
Кішкене бөбек.
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Салыстырып санау, сан аттарының пайда болуы. Ауызекі санау.
Алғашқы адам айналасындағы заттардың өзгермейтін кейбір қасиеттері бар екенін, мысалы,
адамның көзі мен қолының екеу болатынын, ал, тас, ағаш сияқтызаттардың қатты болатындығын
байқап, екі ағашты көрсе қол (не қол сияқты) деп, қатты затты кездестірсе тас сияқты «тастай»
деп салыстыра сөйлеп ұғынысқан. Қазақтың қазір де бір қатты нәрсені (мысалы, құртты)
«тастай» деп салыстыра сөйлейтін сөзі, сол ертеден адамның затты, табиғат құбылысын дәл
сипаттауға сөз қоры да, мәдениеті де жеткіліксіз болған кезден және зат арқылы ойлап
ұғынысуға бейім болған кезінен сақталып келіп, әдетке айналған сөз болу керек. [3]
Екі нәрсені көзбен, бес нәрсені бір қолдың саусақтарымен т.с.с. салыстыра жүріп, адам өз
мүшелерінің атымен санды да атайтын болды. Мысалы, орыс халқында бес саны сүйемге
(«пядь») ұйөас сөзбен «пять» болып, үнділерді екі саны көзге ұйқас сөзбен аталады, ал Ява
аралындағы малайялықтар бес санын «қол» деп атайды. Адамның бір қолында бес, екі қолында
он саусақ болуының жалпы санау процесінің даму тарихындағы ролі күшті болды.
Дерексіз санаудың осындай қиындығын оңайлатпақ болып, қазақтар баласына былай деп
үйретеді:
Бір дегенім білеу, Алты дегенім асық,
Екі дегенім егеу, Жеті дегенім желке,
Үш дегенім үскі, Сегіз дегенім серке,
Төрт дегенім төсек, Тоғыз дегенім торқа,
Бес дегенім бесік, Он дегенім оймақ,
Ол бір - қара жұмбақ.
Мұнда қазақ сан мен соған сәйкес тұрған заттың ( «бір» мен «білеудің», «екі» мен
«егеудің» т.б.) аттары арасындағы ұйқастықты пайдаланып, санды ұмытсаң, затты есіңе ал, «бір
дегенім білеу» деп барып, баланы затқа сүйенбей санауға үйретпек болады. Ал ақырғы: «Он
бір-қара жұмбақ» деген жол: онан арғы санау- ол өз алдына бөлек тұрған (қара мал-ірі мал деген
сияқты) ірі жұмбақ, санау тәртібі де өзгеше дегенді аңғартады. [7]
62
Достарыңызбен бөлісу: |
