Семинар материалдары №2 «45minut kz Республикалық ұстаздарға арналған басылым»

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
іріңдегенде   ағзаның   түгелдей   улану   қаупі   басталады.   Өкпедегі   жылауық   асқынғанда   тыныс
жолдарының, өкпенің, плевраның іріңдеп қабынуы болады. Өкпедегі тамырды сорып, жегідей жеп,
өкпеден қан кеткенде өте ауыр жағдайға соқтырады. 
Егер жылауық мида орналасса, наукастың басы ауырып, көзі нашарлап, бойын әлсіздік басады. 
Аурудың алдын алу. Жылауық құрты бұрын ауыл адамдарында, әсіресе балаларда ұшырасатын еді. 
Қазіргі таңда ластанған орта, жекеменшік мал шаруашылығы, қалаға еркін, тексерусіз түрлі 
ауылшаруашылық өнімдері үздіксіз ағылудың әсері, қалада ит пен мысықты ұстаушылар көбейген 
жағдайда, шала піскен еттен жылауық құртының жұғу қаупі күшейеді. Ауруды болдырмаудың жалғыз
кепілі — тазалық. Бала далада ойнап келгенде және ересектер жұмыстан келген де қолды сабындап 
жууы керек, жеміс-жидек, көкөністі пайдаланарда сақтық шараларын орындауы керек 
2)  Аурудың   алдын алу үшін жануарларда қазіргі кезде   ветеринарлық дәрі- дәрмектердің көптеп
пайдаланылуында.  Менің жобамның тақырыбына  сай жануарлардың бауырында  болатын құрттың
болдырмау  шараларын қарастыру мақсатында,  ауыл  мал дәрігерімен кездестім.  Ондағы  мақсатым
жануар бауырындағы құрттың өрбуі, жылдың қай мезгілінде күшейеді. Қазір бізде пайдаланылып
жүрген   дәрі   «Альбен»     бір   таблеткасының   құрамында   360   мг   альбендозолға   көмекші   дәрілер
болады.Бұл дәріні салмағы жоғары ірі қара малдарға, қой мен ешкіге тіпті құстарғада пайдалануға
болады. 
Альбенді пайдалану ережесі жоғары салмақты ірі қара малдарға жылқы мен сиырға салмағы 50 кг –на
1 таблеткадан пайдаланады. 
Қой мен ешкіге 70 кг-на 1 таблеткадан  ал құстарға 35 кг-на 1 таблеткадан 2 күн қатарынан береді.Бұл
дәріні пайдалану мезгілдері көктем және күз айларында.Буаз малдарға пайдаланылмайды.Бұл дәріні 
бергеннен кейін 14 күннен кейін қайта,  береді ал ірі қара малдарға 7 күннен кейін беріледі. Дәріні 
бергенннен кейін сауын сиырлардың сүтін 2-3 күнге дейін ішуге болмайды.Қазіргі кезде жануар 
бауыр құртына пайдаланып жүрген дәрілер. 
Адамдар үшін: ойда жоқта бауырыңыз сыздап сыр беріп сырқаттанып қалсаңыз инновациялық 
Артишок сығындысының бір қабықшасын қабылдасаңыз жеткілікті ол бауырды қорғауға арналған. 
Холесенол артешок адамның бауыр ауруына пайдаланылатын дәрі. 
Бұл дәрі – тағамдардағы химиялық субстанциялардан болатын ыдыраудан  бауырды  барынша тез 
тазартады әсіресе жазда бұл дәрінің көмегі ерекше.Бағамдап қабылдау тиімділікті арттырып, бауырды
қалыпты ырғақта болуын реттейді. 
                                                             Қорытынды 
Эхинококк ауруының қалай, қайдан пайда болады?-деген сұраққа мынадай жауап беремін. 
Соңғы жылдары эхинококк ауруы адамдар мен жануарлар арсында өсіп отыр. Эхинококкоз  ауруын
эхинококк құрты тудырады, аурудың негізгі көзі болып ит, мысық тектес жануарлар болып табылады.
Себебі, олардың ішегінде   бауыр(эхинококк) құрты өсіп жетіледі және нәжісімен қоршаған ортаға
түсіп, ластайды. Құртпен ластанған шөпті жеп суды ішкен үй жануары ауырады. Малды сойған кезде
жарамсыз бауыр, өкпесін итке тастаймыз осылай құрт жолы шеңберімен айналып жүреді. Бұл ауру
бау-бақшада жұмыс істеп, малға қарағаннан соң жеке бас тазалығын сақтамаған жағдайда адамғада
жұғады. Адамның ішіне түскен соң құрт қан арқылы өкпе, бауыр т.б органдарды зақымдайды. Құрт
түскен   жерінднгі   органдарды   жегідей   жеп   өсе   береді   де,   аурудың  белгілерін   білдіреді.   Егер   құрт
бауырда өссе, оң жақ бүйірі аурып, өкпеге түссе жөтеліп қан құсып ауа жетпей ауырады. Құрт өскен
сайын     жануардың   тіршілігін   тоқтатады.   Эхиникоккоз   ауруын   (адамда)тек   хирургиялық   жолмен
емдейді.         Эхинококктың қауіптілігі – құрт жатқан қабық жарылып кетсе, оның уы ішкі ағзаларға
тарап асқынады ал егер эхинококк жарылып кетсе мал өледі,ал адам  өмірін сақтап қалу үшін күрделі
операция жасалады.     Эхинококктың алдын алу шараларын білу абзал. 
Пайдаланылған әдебиеттер:
 1.   Высокоэффективные лекорственные средства для продуктивных животных. 
 2.   «Егеменді қазақстан» газеті  №13-14(27085) 2012 жыл 
 3.    Қазақ энциклопедиясы  6 
4.   « Экологиялық білім биологияда»- Материалдар жинағы  Б.Ділманов
282

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
БАЛ АРАСЫНЫҢ АДАМҒА ПАЙДАСЫ
Умирсерикова Аружан Жомартқызы. 9 «Б» сынып оқушысы
Жамбыл атындағы облыстық №7 мамандырылған мектеп интернаты,
Жетекшісі: Бекбауова Айнаш Толеухановна
Бізді қоршаған табиғат небір тылсым сырларға толы. Тек сәл ғана назар тоқтатып, зер салсаңыз,
солай екендігіне көзіңіз оп-оңай жетеді. Ол үшін тек қана ірі жаратылған піл, түйе, мамонт сияқты
тіршілік иелерін мысалға келтірудің тіпті де қажеті шамалы. Мысалы, араны алайықшы. Кәдімгі жаз
шықса,  ызыңдап маңайымыздан шықпайтын, гүлден-гүлге қонып, сіз бен біз үшін бал жинайтын
ара...   Оның   өмір   сүру   қалыбы  тылсым   сырларға   толы.   Солардың   кейбірі   жайлы   жеке   сөз   қозғап
көрсек...
Сіз өміріңізде тым болмаса бір рет араның ұясын қолыңызға ұстап көрдіңіз бе?! Көрмесеңіз
солай   етуге   кеңес   береміз.   Әрине,   бал   аралары   айнала   ұшып,   құжынап,   бал   құйып   жатқан
«қызметтегі» ұяны емес. Күзге салым босап қалатын немесе дүкендерде балымен қоса сатылатын
осынау араның мекенін қолыңызға ұстап бір сәт бағамдаңызшы. Небір кереметті көрер едіңіз. Мен
бұл кереметті қалай сезіндім?
Көрші үйдегі сарай боғатына салынған ара ұясы күзге салым жерде домалап жатқан еді. Алты
ай қыс қар мен жаңбырдың астында мыжылған әлгі ұя келер жазда сол маңда әлі домалап жатты.
Ойын балалары қызық көріп, ләңгі іспетті тепкілесті. Соған да төтеп берген ескі ұяны олар, тіпті
болмаған соң, қолдан бұтарлаған болатын. Осы көрініске қарап тұрып: «өздері жейде түймесіндей
кіп-кішкене ғана бола тұра аралар осындай мықты үйді қалай соғады екен?» деп ойға қалған едім.
Аралар тобы бал жинау үшін әуелі ұясын сайлайды екен. Ғалымдардың айтуынша, мұндай қара
жұмыспен тек қана жұмысшы аралар айналысатын көрінеді. Ал бал жинаумен айналысатындары -
басқалар.  Зер  салып қарасаңыз,  бал  құйылатын  ұя  клеткаларының  алты  бұрышты  екендігін  және
әрбір   қабырғасы   мен   бұрыштарының   өлшемі   бір   бірімен   керемет   үйлесімділікпен   дәл   келетінін
байқайсыз.   Бейне   бір   түзу,   сызық   бойына   сызғышпен   өлшей   отырып,   әдейі   орналастырғандай
дәлдікпен жасалған.
Осы жерде «Ол неге үш, төрт я болмаса жеті, сегіз бұрыш емес, дәл алты бұрыш?» деген сауал
туындауы   мүмкін.   Ғалымдардың   дәлелдеуінше,   тегіс   кеңістікте   ұя   тор-клеткаларын   бір   бірімен
үйлесімді   жалғастықпен,   арасында   қуыс   қалдырмастан   әрі   дөңгелете   орналастыру   ісінде   алты
бұрышты геометриялық кескіннен артық қолайлы «сәулет» өнері мүмкін емес көрінеді. Қолыңызға
қалам алып, өзіңіз де жайлап сызып қарасаңыз, алты бұрыштың әрбір қабырғасының келесі алты
бұрыштық   кескіндемеге   жалғасуға   өз-өзінен   сұранып   тұрғанын   байқайсыз.   Яғни   алғашқы   алты
бұрыш пен келесі алты бұрыш арасында ине шаншар жер қалмайды екен.
Ғалым   Ибн   әл-Қайымның   «Шипа»   атты   еңбегінде   дәлелдеуінше,   осындай   үлкен   шеберлікпен
салынатын ара «үйінің» тағы бір артықшылығы бар көрінеді. Атап айтқанда, бал арасын еш қуыс
қалдырмастан толтыруға тек алты бұрышты ыдыс қана ыңғайлы. Үш, төрт бұрыштыға да бал құюға
болады.   Алайда   оның   бұрыштары   аса   кең   болмағандықтан,   бал   жарықтық   оны   толық   толтыра
алмайтынға ұқсайды.
Заманауи жабдықтармен жарақтанған қазіргі құрылысшылардың өзі осындай алты қанат үйлерді бір
біріне жапсарластыра, сантиметрлік аса дәлдікпен сала алар ма еді?
Жұмысшы бал арасының гүлді өсімдіктердің шырынынан өңдеп шығаратын өнімі – қоймалжың, тәтті
сұйықты   бал   деп   атайды.   Және   де   бал   арасынан   фармацевтика,   электротехника,   авиация
өнеркәсіптерінде   пайдаланылатын  органикалық  зат   –  балауыз   алынады.   Аралардан  прополис   (ара
желімі),   ара   уы,   гүл   тозаңы,   биологиялық   белсенді   заттары   бар   және   емдік   әсері   өте   күшті   сүт
дайындалады. Бал арасының тіршілігін бақылау адамды табиғатты жақсырақ білуге, байқағыштыққа,
еңбексүйгіштікке баулиды. 
Ара – ара патшасы, еркек ара, жұмысшы ара деп үшке бөлінеді. Жұмысшы араның дене тұрқы 
кішілеу, өңі қара, басы, кеудесі және жонында сұрғылт сары нүктелері болады. Басы үш бұрыштылау 
келеді. Басында үш жай, екі күрделі көзі болады. Аузы үлкен, бал жинауға қолайлы, кеуде жағы үш 
283