80
Кəсіпорындардың инновациялық белсенділігінің төмендеуі қаржылық дағдарыстың
алғашқы толқынымен сəйкес келді (2008-2009 жж.). Яғни қазақстандық кəсіпорындардың
инновациялық белсенділігінің өсім факторларының бірі еліміздің қаржы жүйесінің
тұрақтылығы, қаржы ресурстарының қолжетімділігі, кəсіпорынның қаржылық ахуалының
қолайлылығы.
Кесте 2
Қазақстан кəсіпорындарының инновациялық белсенділігі, 2007-2014жж.
Көрсеткіштер
2007
жыл
2008ж
ыл
2009ж
ыл
2010
жыл
2011
Жыл
2012
жыл
2013
жыл
2014
жыл
Респонденттер саны
10889
11172
10096
10937
10732
21452
22070
24068
Инновациялық белсенді
кəсіпорындар саны
526
447
399
568
614
1622
1774
1940
Облыстардағы
инновациялық белсенділік
деңгейі, %
4,8
4,0
4,0
5,2
5,7
7,6
8,0
8,1
Ескерту - [1] əдебиет негізінде құрастырылды.
Инновациялық белсенді кəсіпорындардың үлесі 2009-2014 жж. 4%-тен 8,0% артты.
Инновациялық белсенді кəсіпорындардың жедел өсімі мұнай-наз секторында(с 1,5% до 9%),
химия өнеркəсібінде (12,5%-дан 28%), машина жасау саласында (6%-дан 36%), ақпараттық
жəне коммуникациялық технологиялар (5,6%-дан 19%) тіркелді. Сарапшылардың пікірі
бойынша, инновациялық белсенді кəсіпорындар саны қолданбалы ғылыми-зерттеу,
бағдарламалардың жүзеге асырылуы жəне арнайы экономикалық аймақтардың құрылуымен
байланысты.
2-суретте
инновациялық өнімнің ЖІӨ-гі үлесінің инновациялық белсенді
кəсіпорындар санының үлесіне қатынасына қатысты өзгеріс динамикасы көрсетілген.
Сурет 2 – 2004-2013жж. инновациялық өнім көлемінің үлесінің ЖІӨ-ге қатынасының
инновациялық белсенді кəсіпорындар санына қатынасы
Ескер ту - [1] əдебиет негізінде авторлардың құрастыруы.
Сызба инновациялық белсенді кəсіпорындар санының қысқаруы ағымдағы немесе
келесі жылдар үшін инновациялық өнім көлемінің азаюына алып келетіндігін айқын
көрсеткен. Облыстар бөлінісінде инновациялық белсенді кəсіпорындар Алматы қаласында,
Қарағанды жəне Шығыс Қазақстан облыстарында тіркелген. Осы кезең ішінде аталған
облыстарда жоғары инновациялық белсенділік тіркелген.
2009 ж. Қазақстанда «Қазақстанның бизнес періштелері ұлттық желісі» жобасы
жұмыс жасай бастады. Отандық бизнес-періштелер үшін басты бағыт Еуропаның 28 елінің
жеке инвесторларын біріктіретін Еуропалық жүйеге ену.
ЖІӨ-ге инновациялық
өнімнің үлесі, %; 1,69
Инновациялық
белсенді
кәсіпорынның, %; 8,00
0,00
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
7,00
8,00
9,00
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
81
Бизнес-періштелер өздерінің жеке қаржыларын қалыптасу кезеңінде (старт-ап)
инновациялық жобаларға салатын жеке инвесторлар. Бұл кезең жаңалықтарды жүзеге
асырушылар үшін ең тəуекелді кезең болып табылады.
Жалпы Қазақстандағы инновациялық кəсіпкерлік ахуалын жақсарту үшін:
- білікті кадрлар жəне жұмыс күшін дайындау жүйесін бекіту: кадрларды кəсіби
біліктілігі тұрғысынан дайындау жəне қайта дайындау, кіші бизнес жəне өзін жұмыспен
қамту саласында оқыту;
-инвестициялық үрдістерді
басқаруды
ұйымдастыруды
жақсарту: басқару
кадрларының кəсіби біліктілігін бекіту, қоғамдық бақылау үшін биліктің ашықтық дəрежесін
көбейту, шенеуніктердің қызметін реттеу деңгейін жоғарылату керек [2].
Қазақстанда заманауи өнеркəсіптік саясаттың негізідері қалыптасты, шикізаттық емес
экспортты ұлғайту жəне шикізаттық емес секторға инвестиция тарту есебінен экономиканы
əртараптандыру басталды. Шетелдік тəжірибе көрсеткендей, ғылыми-техникалық əлеует кез-
келген мемлекеттің өркендеуінің кепілі. Қазақстан экономикасының инновациялық
бағыттылығын арттыруда инновациялық даму саясатын сəтті жүзеге асырып жатқан
елдердің тəжірибесін пайдаланудың маңызы зор. Дегенмен, ол тəжірибені елдің
экономикалық, ғылыми-техникалық, табиғи-климаттық ерекшеліктеріне қарай таңдаған
дұрыс. Дамыған елдердің инновациялық саясатын, негізгі ынталандыру шараларын зерттеп,
соған қарай инновациялық үдерістерді жүзеге асыру шараларын тиімді қолдау жəне
ынталандыру жүйесінің қазақстандық үлгісін қалыптастыру тиіс.
ҚР-да инновациялық кəсіпкерліктің даму көрсеткіштерін талдай отырып,
төмендегідей қорытынды жасауға болады.
Отандық кəсіпорындардың инновациялық белсенділігі шет елдермен салыстырғанда
төмен күйінде сақталып келеді (2013 ж. мəліметтері бойынша (АҚШ-та 50%, Германияда -
79%, Швецияда 60%, Финляндияда 58%, ЕО елдерінде-53%). Бұл өз кезегінде, дайын
өнімдер
мен
технологияларды
сатып
алуға, ендіруге
жеке
қаражаттарының
жетіспеушілігімен байланысты.
Əдебиеттер:
1.
http://stat.gov.kz/
2. http://group-global.org/ru/publication/24274
БƏСЕКЕЛЕСТІК ОРТАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК
ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ САЯСАТЫНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Уринбаева Р.М., Кожахметов З.К.
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті,
Астана қ., Қазақстан Республикасы
Е-mail: ziko10_58@mail.ru
Нарықтық экономиканың басты ерекшеліктерінің бірі – жеке меншік қатынастары
негізінде шаруашылық субъектілердің бəселелестігі болып табылады. Бəсекелестік –
тауарларды өндеу, сату жəне сатып алу үшін нарықтық шаруашылықтың мүшелері арасында
неғұрлым жақсы жағдайлар үшін жүргізетін жаруашылық іс-əрекет.
Бəсекелестік экономикалық тұрғыдан ғылыми-техникалық прогрессті стимулдайды,
ол өндіріске неғұрлым жетілген технологияларды еңгізуге, сонымен қатар ресурстарды
неғұрлым рационалды түрде жұмсауға өндірушілерді итермелейді. Ол, бір жағынан, тауар
өндірушілердің жаңашылдық бастамаларын шаруашылық-өдірістік іс-əрекетінің жоғары
нəтижелерімен ынталандырады; екінші жағынан, өндірістік-шаруашылық саладан белсендігі
төмен шаруашылық субъектілерінің кедейленуі мен құлдырауына алып келеді
[1].
