Сборник трудов международной научной конференции молодых ученых

250

Инвесторларды  ақпаратпен  қамтамасыз  етуге  жол  ашу  барысында  келесі  іс-

шараларды қолға алу қажет:

-

еліміздің  аймақтарындағы  инвестициялық  мүмкіндіктер  туралы  ақпаратты

дайындау;

-

инвестиция керек аймақтардағы проектіні дайындау;

-

дерекқорды үнемі толтыру жəне актуализациялау;

-

аймақтарда инвестицияға байланысты шаралар ұйымдастыру;

-

ақпараттың қолжетімділігін арттыру.

Осы  ретте  еліміздің  инвестициялық  ахуал  аясындағы  жетістіктеріне  де  тоқталып

өтсек, қазіргі таңда Қазақстан аймақтағы ең қолайлы инвестициялық ахуалға ие. Бүгінгі күні

Қазақстан – экономикасына  тікелей  шетелдік  инвестиция  құю  көлемі  жөнінен

көшбасшылардың  бірі. UNCTAD мəліметі  бойынша 2014 жылы  Қазақстан  таза  ТШИ

құйылуы бойынша əлемде 28-ші орынды иеленген (2013 жыл қорытындысы бойынша 31-ші

орынға  ие  болған), соның  ішінде  дамушы  елдер  арасында 16-шы  орын, өтпелі

экономикадағы  елдер  арасында 2-ші  орын, теңізге  шыға  алмайтын  елдер  арасында 1-ші

орын. Инвестициялық  ахуал  рейтингі  бойынша  Қазақстан  аймақтарын  келесідей  реттік

əдіспен орналастыруға болады (кесте 1).

Кесте 1

Қазақстан аймақтарының инвестициялық ахуал рейтингі

Реттік нөмірі

Аймақ

Жоғары əлеует – минималды тəуекелділік

1

Астана қаласы

Жоғары əлеует – аз тəуекелділік

2

Алматы қаласы

3

Атырау облысы

4

ШҚО

Жоғары əлеует – жоғары тəуекелділік

5

Қарағанды облысы

Орташа əлеует – минималды тəуекелділік

6

Ақтөбе облысы

7

Алматы облысы

Орташа əлеует – аз тəуекелділік

8

ОҚО

9

Павлодар облысы

10

Қостанай облысы

Орташа əлеует – жоғары тəуекелділік

11

БҚО

12

Маңғыстау облысы

Төмен əлеует – минималды тəуекелділік

-

Төмен əлеует – аз тəуекелділік

13

Қызылорда облысы

Төмен əлеует – жоғары тəуекелділік

14

Ақмола облысы

15

Жамбыл облысы

16

СҚО

251

Тартылатын  инвестицияның  көлемі  мен  сапасы, оның  келтірілуінің  қарқындылығы,

“инвестициялық  ахуал” деп  аталатын  əлеуметтік – экономикалық  түсінікке  біріктірілген

факторлар  кешеніне  байланысты. Инвестициялық  ахуал  туғызудағы  ең  басты  назар

аударатын  жайттың  бірі – елімізде  шетелдік  инвесторларға  салынатын салық пен берілетін

жеңілдіктердің  заңдық  тұрғыдан  өзара  үйлесімді  болуында. Инвесторларды  тарту  үшін

оларды ынталандыру өз кезегінде маңызды орын алады.

Инвесторлар үшін жаңа ынталандырулар:

-

кедендік баж төлемдерінен босату;

-

визалық режимнің жеңілдетілуі;

-

жұмыс күшін жалдаудағы жеңілдіктер;

-

салықтан босату;

-

инвестициялық субсидиялар;

-

заң шығарудың тұрақтылығы;

-

инвесторлар құқығын қорғау.

Инвесторларды  ынталандыра  отырып, еліміздің  қандай  себептермен  инвестиция

құюға  болатынын  атап  өтсек, макроэкономикалық  ортасы  бойынша  Қазақстан 140 елдің

ішінде 25-ші орынға жəне мемлекеттік саясаттың мөлдірлігі жөнінен 30-шы орынға ие.

2005ж.-2015ж. қырқүйек  аралығында  Қазақстанға  шетел  тікелей  инвестициялардың

жалпы құйылымы 219 млрд. АҚШ долларын құрады. 2016 жылдың соңына дейін əрекеттегі

шетелдік  инвесторлар 650-ден  астам  жаңа  жұмыс  орындарын  құрумен, 180 млн. АҚШ

доллардан  астам 8 жобаны  жүзеге  асыру  жоспарлануда. 2015 жылы 9 ай  ішінде

инвестициялар  құрылымында  өңдеу  өнеркəсібінің  бөлігі 2014 жылдың 9 айының 14%-дан

18%-ға  өсті. Қорытындылай  келгенде, қолайлы  инвестициялық  ахуал – инвестицияның

көптеп  құйылуына  бастар  жол  десек  болады. Республикадағы  инвестициялық  ахуалдың

жылынуы  арқасында  жаңадан  барлық  мемлекеттер  Қазақстан  үшін  несиелік  жолдарды

ашуда. Ел  əлеуетіне, болашақ  экономикалық  қадамдарға  қарағанда  əлі  де  сырттан  қаржы

тартуға  мүмкіндіктер  жоғары. Дегенмен  де, бұған  дейінгі  қол  жеткізілген  нəтижелерді

сараптасақ, Қазақстан  негізінен  шикізатқа  бай  мемлекет  ретінде  барша  инвесторлардың

назарына  іліккен. Инвестицияның  негізгі  көзі  де  сол  секторға  жолданғаны  анық  көрінеді.

Ендігі  мақсат  шикізаттық  емес  секторға  тікелей  инвестициялар  тарту  болып  табылады. Бір

сөзбен  айтқанда, инвестиция  тартымдылығы  артқан  сайын  ел  экономикасын

əртараптандыруға мүмкіндік те молая түседі

Əдебиеттер:

1. Мемлекет  басшысы  Н.Назарбаевтың Қазақстан  халқына  жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша

http://www.akorda.kz/kz

2. http://invest.mid.gov.kz/

3. Инвестиция 

туралы : Қазақстан  Республикасының  заңы// Егемен  Қазақстан

http://adilet.zan.kz/

4. Темиргалиев  Б.Б. Основы  внешнеэкономической  деятельности  Республики  Казахстан,

А.,1999, 315 с.

5. Инвестициялар // Қазақстан жəне оның аймақтары

6. Жұмахметұлы Е. Инвестиция қауқары// Қазақстан –Заман.- 2007

7.  Бижанова  Д.  Прямые    иностранные    инвестиции    в      республике  Казахстан:      вопросы

эффективности  // Саясат, №2,  2004. –Б.15-18.

8. Ерғалиев Ж. «Қазақстан экономикалық , əлеуметтік жəне саяси жедел жаңару жолында» //

Жас Алаш-2004 жылы

252

EDUCATION FACTOR AND HUMAN RESOURCES

DEVELOPMENT

Nurlan Kurmanov

Kazakh Economic, Finance and International Trade University,

Astana, Kazakhstan

E-mail: n.a.kurman@mail.ru

Talgat Uteubayev

Information Systems Management Institute (ISMA), Riga, Latvia

E-mail: talgat4001@mail.ru

Strategic priorities for socio-economic growth of the Republic of Kazakhstan, associated

with the industrial and innovative development, make business education an important resource for

the new economy.

In order to properly understand the economic situation, to know and apply into practice the

initial, though necessary business concepts, it is preferable to have relevant education. Adapting to

new social challenges requires creative approach and innovative ideas that generate meaningful

context for contemporary educational paradigm (Anja, 2013) [1]. At the present time, when the

Republic of Kazakhstan, like other member countries of the Customs Union, is facing serious

economic problems, the business education system should play an important role in helping to meet

these challenges. Institutions can and should contribute to economic growth, primarily through the

provision of graduate quality training not only for general employment, but to fulfill specific tasks

in the employment sector. Significant efforts are focused at creating opportunities for on-the-job

training, as well as enhancing the participation of employers in the business education system.

Traditionally, the United States and Western Europe were always considered the most

popular environment for business education and subsequent employment. In recent years, the center

of global economic growth is clearly shifting towards the Asia-Pacific Region (Filatov et al., 2013)

[2].

In a market economy, which was chosen by Kazakhstan more than 20 years ago,

entrepreneurship is country’s main driving force, largely depending on the level of business

education. Separation of a business education segment from secondary vocational economic

education was due to the structural changes and socio-economic transformations, associated with

obtaining state sovereignty and economic independence, transition to a new type of economic

relations, development of entrepreneurship and private property institution (Malysheva, 2012) [3].

Business education programs are implemented in Kazakhstan since the second half of the

1980s and their popularity in the business environment increases from year to year. This trend was

slowed down at the time of the global financial crisis. However, given that the number of business

schools in the country for the last five years have not diminished, but rather increased, it is

worthwhile to note the growing interest in business education (Zhaitapova, & Satyvaldiyeva, 2012)

[5].

At the same time it should be noted that there is the lack of consensus when it comes to the

comparative evaluation of the success in business schools development. Proponents of business

education point out the rapid growth of business schools, and the popularity of programs developed

for students, alumni, and graduate students. Censurers argue that the traditional curriculums at

business schools are mostly academic and quite far from practice, thus not helping graduates to

develop successfully their business in future (Kurmanov, et al., 2015) [6].

Problems of business education, its role and the results were studied by many foreign and

Kazakh scientists. Issues in the field of business education are considered by scholars, such as L.

Yevenko (2012) [7], and Yeleussov et al. (2015) [8]. At the same time the problems on business

education and its contribution to the Republic of Kazakhstan are studied insufficiently and require

further focused attention.

Taking into account the lack of official statistic data on business education in the Republic

of Kazakhstan (as well as in other post-Soviet countries) current study has an experimental and