Сборник материалов международного научно-практическоого семинара «Научные подходы к экологизации системы образования в условиях развития «зеленой экономики»

69 
табыс  алуға  мүмкіндік  бар,  бірақ  –  та  оны  болашақ  ұрпақтарға  жіберу  процессін 
қамтамасыздандыру керек». 
Ақмола  облысының  туризмді  дамытуға  зор  әлеуеті  бар.  Әрқилы  географиялық 
ландшафт,  өте  бай  флора  мен  фауна,  төлтума  ұлттыќ  мәдениет  біздің  елімізде  туризм 
индустриясын  ойдағыдай  дамытудың  барлық  шарттарын  жасап  отыр,  деп  санайды 
сарапшылар.  экологиялық,  тарихи  және  мәдени  ресурстарды  пайдаланып  туризмді  дамыту 
мақсатында туристік бағдарламалар мен шаралар дайындалуда.  
Ең бастысы қазаққонақжай халық ретінде туризмге нағыз керек қасиеттен кенде емес. 
Оныңүстіне  бұрыңғы  туризмі  дамыған  елдерде  лаңкестік  әрекетердің  бой  көрсетуі  онда 
туристердің көптеп баруына шектеу қойып отыр. Ойдағыдай демалғысы келген адам тұрақты 
даму жолына түскен, тыныш өмір сүріп жатқан елдерге ғана саяхатқа шыққанды ұнататыны 
белгілі. Бұл тұрғыда Қазақстан таптырмайтын орын. 
Қорғалжын.  Облыста  экологиялық  туризмді  дамыту  үшін  экологиялық  туризмді 
дамыту  үшін  бірден  бір  жер  бар:  халқы  көп  емес  далалық  өлке  –  Қорғалжын,  ол  Орталық 
Қазақстанда,  елордамыз  -  Астана  қаласынан  130  км  жерде  орналасқан.  Өлкенің  інжуі  - 
Қорғалжын қорығы – Қазақстанның айрықша қорғалатын аумағы, алып жатқан көлемі 2600 
ш. км. Бұл дала аймағының ең кең алқабы және бүкіл Еуро-Азиялық континеттегі бірден бір 
орындардың бірі.  
Бұл  аумақ  Азиядағы  суда  жүзушілер  популяциясының  ірі  мекендеу  жерлерінің  бірі 
болып  табылады.  1974  жылы  Рамсар  суда  жүзетін  құстарды  қорғау  конвенциясына  сәйкес 
бұл  аумақ  халықаралық  мәндегі  орындардың  тізіміне  енгізілді,  ал  2000  жылы  Жаһандық 
Табиғат Қорының «Тірі көлдердің» желісіне кірді. Бұл ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мәдени 
және  табиғи  мұрасына  номинацияға  қою  үшін  ұсынылған  Қазақстанның  алғашқы  табиғи 
аумағы. Қорықтың аумағында құстардың 23 отрядының ішінен 299 түрі тіркелген. 
Бұл жуық шамамен Қазақстанның құстар әлемінің барлығының 60%-ын құрайды, 120 
түрі  ұя басады,  63-і  ұшып  келетіндер,  қалған  116-сы  ұшып  өткен  кезде  белгіленді.  «Қызыл 
кітапқа» құстардың 32 түрі енгізілді, бұл қорықтың құстар әлемінің 14%-ын құрайды. 
Мұнда  Қазақстанның  қызыл  кітапқа  енген  жуық  шашамен  60%-ы  (26  түрі),  су-
шалшықты құстардың 112 түрі, оның ішінде сұқсыр үйректер - 4, гагарлар - 1, ескекаяқтылар 
-  3,  сирақтылар  -  9,  қоқиқаз  -  1,  пластина  тәрізді  тұмсықтылар  -  28,  тырна  тәрізділер  -  6, 
тырналар - 3, балшықшылар - 42, шағала мен біз тұмсық шағала - 15. 
1994  жылдан  бастап,  қорықтың  аумағында  қызғылт  бірқазан  жиі  кездеседі,  қызғылт 
және бұйра бірқазанның 80-120 жұп популяциясы саналды. Қоқиқаз бен ақбас үйректердің ұя 
басатындар  популяциясы  Орта  Азиядағы  ірілер  қатарында  болып  табылады,  сәйкесінше 
16000  және  120  жұп,  лапланд  қазы  –  шіңкілдектер  саны  -  5000.  Ихтиофаунасының  12  түрі 
бар,  бұл  жуық  шамамен  Қазақстанның  балықтарының  түр  құрамының  10%-ын  құрайды, 
көбінесе мөңке балық, алабұға, торта, шортан көп болады.  
  Қорықта  өсімдіктер  әлемінің  төрт  түрі  қорғалады.  Көбінесе  сулы-шалшықты  және 
шабындық  жерлер,  дала  өсімдіктерінің  шағын  участкелері  (бетеге  мен  селеу 
формацияларының  қоғамдастығы).  Өсімдіктер  әлемінде  гүл  өсімдіктерінің  331  түрі  бар. 
Қорықта  омыртқалы  жануарлардың  құрамы  жеткілікті  түрде  тараған.  Мұнда 
сүтқоректілердің 41 түрі, 6 отрядтың өкілі бар. Қазақстанның аңдар әлемімен салыстырғанда, 
бұл 26,5%-ды құрайды. Қорықтағы омыртқасыз жануарлар мүлдем зерттелмеген [4].  
Басқа  туризм  түрлеріне  қарағанда  экологиялық  туризм  маңызды  әлеуметтік  рольді, 
эмоционалді – психикалық ауыршылықты төмендеуіне әкелетін, адамның табиғатпен қарым 
– қатынасын , жаңа жерлер, саяхаттар туралы ақпаратты алу қажеттілігін қамтамасыз ететін 
фактор  ретінде  ойнайды.  Ол  әлемді  тану  және  көкжиектің  кеңуіне  белсенді  тәсіл  болып 
саналады. 
Экологиялық  туризмнің  ерекшелігі,  дамымаған  аудандарда  халықты  еңбекпен 
қамтамасыз ететін, жалпы өмір сүру деңгейін көтеруіне әкелетін жергілікті халықтың табиғи 
және тарихи – мәдени қызықты жерлерді сақтау үміттілігінің артыруында. 
Экотуризм  бұл  –  қоршаған  ортаға  зақым  келтірмейтін  және  жергілікті  тұрғындарға 
экономикалық  пен  мәдени  дамуына  көмектесетін  ерекше  қорғалатын  табиғи 
территорияларда жауапкерлі туризм. 

70 
Экотурстік  маршруттар  –  қоршаған  ортаға  зақым  келуін  максималді  болдырмау, 
табиғи және тарихи қызықты жерлерге бару. Маршрутқа теқ қана гидпен бару керек, бірқ  – 
та  10  –  15  адамнан  көп  емес.  Ұзақтылығына,  қиындық  деңгейіне  және  туристердің  тілуіне 
қарай экскурсиялар атты немесе жаяу, сирек жағдайда автомобильді бола алады.  
Экологиялық  туризм  жобалары  шалғайдағы,  шағын  ауылдық  жерлерде  жеке 
кәсіпкерлікті  дамытуға  септігін  тигізіп,  жергілікті  тұрғындарды  қоршаған  ортаға  аса 
қорғаушылықпен қарауларын қолдап, жалпы жұртшылық арасында экологиялық мәдениетті 
үгіттеуге  мүмкіндік  береді,  2007  жылы  Ақмола  облысы  бойынша  экотуристік  базаларды 
дамыту,  тиісті  мемлекеттік  органдар,  жеке  туристік агенттіктер мен  экологиялық  ҮЕҰ-дың 
өкілдері  үшін  экотуризм  бойынша  біліктілігін  көтеру,  сонымен  қатар  экотуристік  қызмет 
түрлерін  ұсынушылардың  бизнеске  бейімділіктерін  дамыту  бойынша  қомақты  шаралар 
атқарылды (кесте 2). 
 
Кесте 2 
Қорғалжын бойынша экскурсиялық маршруттар 
 
Экскурсияны
ң аты 
Қысқаша сипаттамасы   Топқа арналған баға  Ескертулер 
 
«Балық ау-
лаушылар 
үйінде» 
(автомобилді 
100км) 
Балықаулаушы-
ларөміріментанысу, 
қайықтардасеруендеу, 
суғатүсу 
(5 сағ. Дейін) 
1-3 
адамға 
дейін 
4 – тен 6 
ад. дейін 
7000тг 
 
 
11500т 
Қорғалжыннан ба-
лықшылар аялдамасы-
на жол+экскурсия 
«Анау жерде 
кім ұшып ке-
ле жатыр?» 
(автомо-
билді138 км) 
(ұзақтылығы 
7-8 сағ) 
 
Табиғи ландшафттар-
ды көру, 
құстарәлемімен та-
нысу.  
1-3 
адамға 
дейін 
 
4 – тен 6 
ад.дейін 
 
14 – тен 6 
ад.дейін 
 
8000тг 
 
 
12500тг 
 
 
13500тг 
Қорғалжыннан жол+ 
экскурсия. 
Құстардыкөруге-
еңжақсымаусым-
дарсәуірдіңсоңы, ма-
мыр, маусым, 
қыркүйектің ортасына 
дейін 
 
Қорғалжын  ауылының  адамдары  мен  оның  ауыл  аймақтары  туристерді  шын 
жүректермен қарса алады. Қорғалжын ауылында туристер үш ұлт өкілінің ұлттық калоритін 
көре алады, олар қазақтар, казактар және орыстар. Туристер таңдаған жанұяға барып, сонда 
демала алады [5]. Әр жанұя туристерге өз ұлтының салт – дәстүрін, әдет – ғұрыпын, тамағын 
ұсынады. Туристер тандырда пісірілеген нағыз нанның және жаңа ғана сауылған қымыздың 
дәмін  татып  ала  –  алады.  Әдейі  туристерге  арналған,  бөлек  төлеу  арқылы  этно  –  шоу 
көрсетіледі. Мысалға: қыз қуу, беташар, сүндетке отырғызу, сырға тағу т.с.с.  
Демалушыларға  Қаражар  кентінде  екі  және  төрт  орындық  ағаш  үйшіктер,  қонақ  үй 
типтес  жайлы  жабдықталған  үй  және  монша  ұсынылады.  Ерекше  құбылыс  –  ол  киіз  үйде 
түнеп  шығу,  онда  туристер  өздерді  біздің  ата  -  бабаларымыз  сияқты  сезіне  алады.  Балық 
аулаушыларға  арнайы  орындар  дайындалған  және  балықтан  тағам  жасауға,  катамаранмен 
серуендеуге  жағдай  жасалған.  Толық  күн  бойғы  демалудан  кейін  туристре  моншаға  түсе 
алады. 
Қаражар  кентінен  он  километрдей  аралықта  таза  сулы  алтын  түсті  құмды  жағажай 
және  оның  қасында  көгілдір  тұзды  емдік  қасиеті  бар  батпақты  «Тұз»  көлі  орналасқан. 
Қорықпен  жалпы  танысу  Қорғалжындағы  табиғи  –  мұражайдан  басталады  (кесте  3). 
Туристер аймақты жаяу, велосипед, мотоцикл, автокөлік арқылы, ат үстімен, Нұра өзеніннің 
бойымен резеңке қайық арқылы көре алып және әр бір кез туристер үшін есте қаларлық жайт