Сабақтың тақырыбы: «Есімдіктердің емлесі»

Есімдік

• Зат есім,сын есім және сан есімнің орнына жүретін сөз табы.
• Сондықтан ол орынбасар сөз табы деп те аталады.

• Есімдік

• Жіктеу

• Сілтеу

• Сұрау

• Өздік

• Жалпы
• лау

• Белгі
• сіздік

• Болым
• сыздық

• сол,
• мынау,
• аналар,
• міне т,б,

• кім,не,
• неше,
• қайда,
• неге т.б.

• өз,өзім
• өзіміздің,
• өз-өзіне

• барлық,
• бәрі,күллі,
• барша,
• тегіс

• кейбіреу,
• қайсыбір,
• әлдеқайда,
• әлдеқандай

• еш+(кім,
• қайда,
• бір,
• қашан)

• мен,сен,сіз,
• ол,сендер,
• біз,сіздер,
• олар.

Жіктеу,сілтеу,өздік,жалпылау есімдіктері негізгі түбір сөздер болғандықтан,дара есімдіктер болып саналады. Мысалы: мен,сен,сіз,ол,бұл,ана,сол, қанша? қалай?бәрі,түгел,өзім,т.б.

Еш,әлде,әр,кей,қайсы,бір сөздері мен басқа есімдіктердің бірігуі арқылы жасалған болымсыздық,белгісіздік есімдіктері күрделі есімдіктер болып есептеледі,олар бірге жазылады. Мысалы:ешкім,ешқашан,ешбір,әлдекім, әрбір,кейбір,әрқалай,әрқашан,т.б.

Еш,әлде,әр,кей,бір,қай сөздері басқа сөз таптарымен (зат есім,кейде қатыстық сын есімдермен) тіркесіп қолданылады да,бөлек жазылады. Мысалы: еш уақытта,әр адам,кей шақта,бір мезгілде,әр түрлі,т.б.

Оқулықпен жұмыс: 209-жаттығу

• Сөйлемдердің құрамындағы күрделі есімдіктерді теріп жазып, олардың қандай есімдіктерден бірігіп жасалғанын айтыңдар.

Тоқаң шошып оянды,Қасында ұйықтап жатқан немересі «көке»деп айқайлап жатыр екен. -Құлыным-ау,не болды,не болды саған? Ергешбай көзін ашып,атасын танымай қалғандай біраз жатты да: -Ата,көкем келіп еді,,,Кетіп қалды,-деді.-Жіберіңізші,жіберіңізші мені.Ол әлі ұзаған жоқ,қазан арыққа да жеткен жоқ. -Ұйықтай ғой,қарағым,түс көргенсің ғой.Тынышталшы,аздап сабыр етші. Тоқаң Ергешбайды әрең дегенде жатқызып,өзі де қайта қисайды. - «Көке» дейді бұл күшік…Көке дейді…Сонда бәрі…бәрі бекер болғаны ма,бізді пана тұтпағаны ма бұл шіркіннің?Осы бір ойға тірелгенде,Тоқаң өзінен-өзі қажып,қорғансыз жетім баладай иегі кемсеңдеп шыға келді.Жетпіс екі жыл сүрген ғұмырының ішінде ол дәл осы жатыста ғана өзін өзгенің алдында кем сезініп,көңіліне жалғыздық ұялады.Немересінің «Көке» деп айқайлағаны кәрі жүректі дір еткізді.

«Кім шапшаң» грамматикалық ойын. Сөздерді жіктеу. 1. Білімді. 2. Талапты. 3. Азамат.

213-жаттығу. Берілген есімдіктерді мағыналарына қарай анықтап, біріккен түбірлерін анықтау. Бір-екі сөзге ауызша сөйлем құрау.

• Әрқашан, әркім, әлдеқалай,қайсыбір, бірнеше, кейбіреу, ешбір, әрқалай,әлдекім, ешкім, ешбір, әлдене, ешқандай, ешқашан.

Шығармашылық жұмыс. Тақырыбы: “Сүйікті қалам-Ақтөбем!”

• Берілген бейнетаспа бойынша өздерінің ойтолғауын немесе өлең жолдарын жазу. Ішінде есімдіктің мағыналық түрлері болуы тиіс.

Қорытынды.

• Топтастыру.
• Кеспемен жұмыс.

• Үйге тапсырма беру. Ереже жаттау. “Кімнің баласы”мәтіні бойынша 214-жаттығу, “Өлең” мәтіні бойынша 216-жаттығуды орындау. Бағалау.