Сабақтың тақырыбы: "Асқабақ және орамжапырақ тұқымдастар"

• Сабақтың тақырыбы:

• “Асқабақ және орамжапырақ тұқымдастар”

• Биология
• 6 сынып

Сабақтың мақсаты:

• Сабақтың мақсаты:

• Тәрбиелілігі:
• Оқушыларды өз беттерімен
• жұмыс жасауға, тапсырылған
• жұмысты мұқият орындауға,
• алған білімдерін іс-жүзінде
• қолдана білуге тәрбиелеу

• Дамытушылығы:
• Оқыту кезінде оқушыларға түрлі тапсырмалар мен жұмыстар бере отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін, қиялдарын, жадысын, шығармашылық қабілеттерін арттырып, сабаққа қызығушылықтарын ояту.

• Білімділігі:
• Оқушыларға жабық тұқымды өсімдіктердің қосжарнақты класы бөлімін және оған жататын асқабақ және орамжапырақ тұқымдастар туралы мағлұмат беру

Сабақтың түрі: дәстүрлі

• Сабақтың түрі: дәстүрлі
• Сабақтың типі: жаңа білім беру
• Сабақтың әдісі: түсіндіру, тірек-сызбалар,
• сұрақ-жауап, тапсырмалар.
• Көрнекілігі: мультимедиялық слайдтар,
• кеппе шөптер
• Пәнаралық байланыс: әдебиет, бейнелеу,
• экология

Сабақтың барысы:

• І. Ұйымдастыру кезеңі.
• ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
• III. Үй тапсырмасын қорытындылау
• ІV. Жаңа сабақ
• V. Бекіту тапсырмалары
• VІ. Қорытындылау
• VIІ. Оқушыларды бағалау
• VIІI. Үйге тапсырма беру

Үй тапсырмасын сұрау

• Сұрақтар

• Білім
• минуты

• “Мүшені таны”

• Жабық тұқымды өсімдіктердің басқа өсімдіктерден айырмашылығы неде?
• Жабық тұқымдылардың жер бетіне кеңінен таралуының себебі?
• Жабық тұқымды өсімдіктер қалай ұрықтанады?
• Жабық тұқымдылардың тұқымы мен жемісі неден пайда болады?
• Жабық тұқымды өсімдіктердің табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызы қандай?
• Өсімдіктерді түрлерге, туыстарға, тұқымдастарға, кластарға топтастырғанда қандай белгілер негізге алынады?
• Қосжарнақтылар класына қандай белгілер тән?
• Даражарнақтылар класына қандай белгілер алынады?
• Гүлді өсімдіктер қандай кластарға бөлінеді?

• Сұрақтар!

• 1

• 2

• 3

• 4

• Білім минуты

• 5

• 6

• Көкнәр, алабота, асқабақ,
• орамжапырақ, құлқайыр, раушангүлділер,
• бұршақ, алқа, ерінгүлділер, күрделігүлділер
• тұқымдастары

• Қосжарнақтылар класына
• қандай өсімдіктер жатады?

• 1

• Қосжарнақты өсімдіктер табиғатта кең
• таралған. Олардың негізгі белгілері
• тұқымы екі жарнақтан құралады,
• кіндік тамыры жапырағы тор жүйкелі.
• Қосжарнақтылар класына шамамен
• 325 тұқымдас, 10 мыңға жуық туыс
• топтастырылған. Қосжарнақтылар класында
• өсімдіктердің 170 мың түрі бар деп
• есептеледі.

• Қосжарнақтылар класына
• жалпы сипаттама беріңдер?

• 2

• 3

• Шөптекті, бұта немесе кішкене ағаш түрінде өсетін қосжарнақты
• өсімдіктер тобы. Біржылдық немесе көпжылдық өсімдіктер.
• 700-ге жуық түрлері бар. Қазақстанда көкнәр тұқымдастардың
• 44 түрі өседі, жапырағы кезектесіп орналасады.
• Бөбешік жапырақшалары болмайды, сүтті шырын бөліп
• шығаратын өзекті жүйелері жақсы дамыған. Гүлі қосжынысты,
• тостағанша жапырақшасы-2, күлтесі-4. Аталығы көп, аналығы да
• көп жеміс жапырақшасынан кұралған. Жемісі-қауашақ тұқымдары
• ұсақ, түсі қара болып келеді. Көкнәрлар тұқымдасының формуласы:
• жабайы көкнәр Т2К2+2А∞Ж∞.

• Көкнәр тұқымдастарына сипаттама

• қызылша, шпинат, көкпек, сораң,
• алабота, теріскен, сексеуіл,
• бұйырғындар жатады

• Алабота тұқымдасына
• жалпы сипаттама беріңдер?

• 4

• Бұта немесе кішкене ағаш түріндегі
• алабота тұқымдас өсімдіктердің бір
• туысы. Қазақстанда 3 түрі өседі.
• Олар қара сексеуіл, ақ сексеуіл
• және бұта сексеуіл деп аталады.

• 5

• Сексеуіл қандай өсімдік?

• 6

• Қосжарнақты өсімдіктер мен
• даражарнақты өсімдіктердің
• айырмашылығы?

• Тұқымжарнақ

• Жапырақтарының жүйкеленуі

• Тамырлар жүйесі

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• Ы

• Т

• Қ

• А

• Н

• Р

• С

• О

• А

• Ж

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• Ы

• Т

• Қ

• А

• Н

• Р

• С

• О

• А

• Ж

• Л

• А

• Т

• О

• Б

• А

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• Ы

• Т

• Қ

• А

• Н

• Р

• С

• О

• А

• Ж

• Л

• О

• А

• Т

• О

• Б

• А

• Л

• А

• А

• Т

• А

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• Ы

• Т

• Қ

• А

• Н

• Р

• С

• О

• А

• Ж

• Л

• О

• А

• Т

• О

• Б

• А

• Л

• А

• А

• Т

• А

• Қ

• А

• Б

• А

• Қ

• С

• А

• Қ

• А

• Қ

• Б

• С

• А

• Ы

• Қ

• Т

• Қ

• Б

• Ж

• Ы

• Ұ

• М

• Д

• Ы

• Ы

• У

• Т

• Қ

• А

• Ы

• Т

• Қ

• А

• Н

• Р

• С

• О

• А

• Ж

• Л

• О

• А

• Т

• О

• Б

• А

• Л

• А

• А

• Т

• А

• З

• Ы

• Қ

• А

• Б

• А

• Қ

• С

• А

• Ш

• Л

• Ы

• Жаңа сабақ

• Тақырыбы:

• Асқабақ пен орамжапырақ тұқымдастар қосжарнақтылар класына жатады. Бұлар -бақша өсімдіктері. Онда өсірілетін өсімдіктерді бақшада өсетін дақылдар деп есептейді. Бақшада негізінен асқабақ тұқымдас өсімдіктер өсіріледі. Асқабақ, қарбыз, қауын, қияр-бақшада өсірілетін қосжарнақты өсімдіктер. Қазір бақша өсімдіктерінің 900 түрі белгілі. Қазақстанда 9 түрі бар. Бұл өсімдіктердің көпшілігі бізге бұрыннан таныс.
• Бақша өсімдіктерінің негізгі ерекшеліктері-шөптекті, біржылдық өсімдіктер. Қазақстанда асқабақ тұқымдастарға жататын көпжылдық өсімдіктің бір түрі Қаратау маңында кездеседі. Ол- құтырған қияр деп аталады. Өркендері шырмалып немесе төселіп өседі, яғни олар- жатаған сабақты өсімдіктер. Бұлардың сабағында мұртшалары бар. Мұртша- өзгерген өркен.
• Асқабақ тұқымдастар тропиктік және субтропиктік елдерде таралған. Олар - негізінен алғанда мәдени өсімдіктер.

• Құтырған қияр

• Көпжылдық өсімдік

• Асқабақ тұқымдастар ұзын сағақты, жай жапырақты болады. Гүлдері жапырақ қолтығында, шашақты гүлшоғыр түрінде немесе жеке өседі. Көпшілігі даражынысты, қосжыныстылары да кездеседі.
• Мысалы, жабайы өсетін итжүзім (переступень)- екі үйірлі, көпжылдық өсімдік. Оның тамыры өте жуан. Сабақтары-жіңішке, жемісі-нағыз жидек. Халықтық медицинада тамырын іш босатуға пайдаланады.

• Итжүзім
• (переступень)

• Екі үйлі өсімдік

Асқабақ тұқымдастары

• Асқабақ тұқымдастардың гүлінде жіңішке 5 тостағанша жапырақшалары, 5 тұтасқан күлтесі бар. Аталығы 5-еу, оның 4-еуі тұтасып, екі-екіден біріккен. Бір аталығы бос тұрады. Кейде 5 аталық тұтасып, гүл ортасында бағана түзеді. Аталық тозаңдығы- имек. Аналық жатыны-үш ұялы. Жемісі-қабақ (тыквина). Қабақ деген- өсімдіктердің сырты қатты, шырынды жеміссерігі болатын жидектес жемісі. Асқабақ тұқымдастарының тұқымы өте көп болады. Бір тұқымды түрлері де бар (мысалы, мексикалық чайот)

• Чайот

• Бір тұқымды

Қияр- көкөністік өсімдік. Гүлдері дара жынысты. Бір өсімдікте аталық та, аналық та гүл кездеседі. Құрамы 95-98% судан тұрады. Корнишоны – кішкентай маринадталған қиярлар кеңінен танымал.

• Қияр- көкөністік өсімдік. Гүлдері дара жынысты. Бір өсімдікте аталық та, аналық та гүл кездеседі. Құрамы 95-98% судан тұрады. Корнишоны – кішкентай маринадталған қиярлар кеңінен танымал.

• Қиярдың гүлі

• Қияр

Қауын – біржылдық щөптекті өсімдік. Көпшілігі даражынысты, қосжыныстылары аз кездеседі. Жемісі - қабақ 20кг дейін тартады.. Жемісінен:

• Қауын – біржылдық щөптекті өсімдік. Көпшілігі даражынысты, қосжыныстылары аз кездеседі. Жемісі - қабақ 20кг дейін тартады.. Жемісінен:
• қауынқақ, қауынқұрт, бал-бекмес
• алады. Оның құрамында-
• 60 % қант болады.
• Қауынның тұқымынан
• 25-30 % тағамдық май алынады.

• Асқабақ – ірі жемісті тағамдық, дәрілік, малазықтық және сәндік, біржылдық шөптекті өсімдіктер. Оның ұзындығы 5 метрге жететін жатаған сабағы болады. Бес қырлы сабағына тікенектер өскен. Жай жапырақтарына қарама- қарсы орналасқан мұртшасы бар. Мұртша- түрін өзгерткен өркен, жатаған сабағы нәзік болғандықтан, жан-жағындағы басқа өсімдікке оралуға тірек үшін қажет. Жапырағы-ірі, тақтасының жиегі 5 салалы тілімделген жай жапырақ. Гүлі даражынысты, бірүйірлі, жапырақ қолтығында жеке-жеке өседі. Аталық гүлдер- ұзын гүлсағақтарда, аналық гүл- қысқа гүлсағақтарда болады. Жатыны ұзарып, төмен орналасқан. Сонда аталық гүлінің формуласы Т(5)К(5)А(2)+(2)+1Ж0 , ал аналық гүлінің формуласы Т(5)К(5)А0Ж(3) . Жемісі- қабақ.

• Жемісінің салмағы 100кг жететін түрлері де бар.

Орамжапырақгүлділер. Шаршыгүлділер тұқымдасы

• Орамжапырақгүлділер. Шаршыгүлділер тұқымдасы
• Олар шөптекті, кейде шала бұталы қосжарнақты өсімдіктер. Ғаламшарымызда орамжапырақгүлділер тұқымдасына жататын 3000-ға жуық түрлері бар. Жапырақтары кезектесіп орналасады, бөбешік жапырақтары болмайды. Қосжынысты гүлі шаршы (крест) болып орналасқандықтан, орамжапырақгүлді өсімдіктер шаршыгүлділер тұқымдастары деп аталған. Гүлі шашақ гүл шоғырына жиналған. Тостағанша жапырақшасы 4, күлтесі 4-еу, аталығы 6-ау, оның 4-еуі ұзын, 2-еуі қысқа, аналығы 2 жеміс жапырақшасынан тұрады. Жемісі – бұршаққын немесе бұршаққынша.

• Орамжапырақгүлділер тұқымдасының көпшілігі халық шаруашылығында маңызды рөл атқарады. Орамжапырақ, шомыр, шалғам, тарна – көкөніс өсімдіктері.
• Қыша, ақжелкек – татымды; рапс, арыш – майлы; ақбасқурай –дәрілік өсімдіктер. Қышабас, жұмыршақ тәрізді арамшөптер де бар.
• Орамжапырақгүлділер (шаршыгүлділер) тұқымдасы гүлінің формуласы: жабайы шомырдікі – Т2+2К4А2+4 Ж(2).

• Орамжапырақтардың түрлері:
• 1 –аққауданды;
• 2– қызылқауданды;
• 3 – савой орамжапы-
• рағы

• Брокколи

• Түсті орамжапырақ

• Брокколи

• Брюссель орамжапырағы

Қышабас

• Қышабас, жұмыршақ – орамжапырақ тұқымдастардың ішіндегі арамшөптері

• Ұзын сағақты, жай жапырақ, гүлшоғыры шашақ, даражынысты және қосжынысты. 900 түрі бар. Қазақстанда 9 түрі бар.

• Шөптекті, шала бұталы, жапырақтары кезектесіп орналасады, гүлі шаршы болып келеді. 3000-ға жуық түрі бар.

Сергіту сәті.

• Сергіту сәті.

• Аққауданды орамжапырақтан жасалған тағамдар

• Асқабақтан жасалған тағамдар

• Жерде жатып желіндейді
• Күз түскенше желінбейді
• Үндеместен төлдеп жатыр
• Су беріңдер шөлдеп жатыр

• Қауын-қарбыз

• Отыз көйлек киінген
• Бір түйме жоқ ілінген

• Орамжапырақ

• Сопақша көк өңі бар
• Пайдалы, мөлдір сөлі бар
• Піскен кезде жияр
• Оның аты...

• Қияр

• Іші сары, сырты қатты
• Дәні-дәрі, дәмі-тәтті
• Пісіріп жесең, ас-тамақ
• Оның аты....

• Асқабақ

• Көк лағым көгенде тұрып семірген

• Қарбыз

• Бұл не деген көп киім
• Жетпіс қабат көк киім
• Түймелеуге жетпейді
• Жаңбыр одан өтпейді

• Қырыққабат

• «Биологиялық почта»
• ойыны

• Зертханалық жұмыс №9
• Бірүйлі өсімдік асқабақ тұқымдастарының талдау

• Құрал-жабдықтар: тұқымдастың кеппе өсімдіктері, асқабақтың кептірілген аталық және аналық гүлдері, ол болмаса-жеке бейнеленген гүлдерінің кестесі, суреттері, ұлғайтқыш құрал.
• Асқабақ неге бірүйірлі, біржынысты өсімдік екенін түсіндіріңдер.
• Асқабақтың аталық гүлін және аналық гүлін анықтап қарап, құрылысын жазыңдар.
• Асқабақ гүлінің суретін салып, гүлдерінің ерекшеліктерін айтыңдар.

• Асқабақтың аталық гүлі

• Асқабақтың аналық гүлі

• Асқабақ тұқымдастарының гүлінің құрылысы

• Асқабақ: А — аталық гүлдің тігінен кесіндісі;
• Б — аталық (біріккен аталық); В — аналық гүлдің кесіндісі;
• Г —аналық(жатын); Д — жатынның кесіндісі.

• Асқабақтың бірүйлі, даражынысты өсімдік
• екенін анықтады.
• Асқабақтың аталық гүлін және аналық
• гүлінің құрылысын анықтады.
• Асқабақ гүлінің суретіне қарап, гүлдерінің
• ерекшеліктерін анықтады.

• Үйге тапсырма:
• Асқабақ және орамжапырақ тұқымдастары тақырыбын оқу, кесте толтыру

жүктеу 33,57 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: