Сабақтың материалдық жабдықталуы Микроскоптар -12, имерсиондық май 6; Заттық шыны; Лункасы бар шыны 6; Жабынды

Зертханалық жұмыс №9

Тақырып: Судың микрофлорасы. Судың коли-титрін анықтау. 

Мақсаты:    

 Студенттерді   су   жағдайларда   тіршілік   ететін   микрооргаиизмдерді

микроскопиялық зерттеу әдісімен таныстыру. 

Су   коймалардың   органикалық   заттар   және   оларда  бар  микроорганизмдер   белгілі

сапробностық аймағьша тән. Үш аймақ сапробносқа айырылады.

1)олигосапробты-органикалық заттар шағын мелшерін құрайды  және бактериялар аз -10-нан

1000 1мл -де.

2)мезосапробты-суы  ластанған  аса  аймақ,  онда  ақуыздар  және көміртегі  ыдырауы  жүреді.

Бактериялар мөлшері 1мл 100 000 дейі жетеді.

3)

полисапробты  -  өте   ластанған   аумақ,   аноэробты  типті  шіру  процестер   өте   айқын

байқалады. Бактерияның саны 1000 000 дейін және астам 1 мл-де.

Суда бактерияньщ сандық есебі тазалығын аныктауға мүмкіндік береді.

Материал және қүрал-жабдықтар

Микроскоп, стерильді МПА пробиркада, стерильді Петри шыны,стерильді пипеткалар 1 мл,

9 мл стерильді сумен пробиркалар.су моншасы,электрплитасы, термометр.су қүбырынан алынған

су   (колбада   немесе   пробиркада),ашык   су   қоймасынан  су,спиртовка,   сірінке.стерильді   шыны

шпательдер,микробиологиялық петлялар.зат шынысы.бояулар, тушь.

Жұмыс барысы

Қатты коректік орта ретінде стерильді МПА колданылады ашық су құбырынан су алады, 5-10

мөлшерде және стерильді мақта тығьшмен жабады. Су үлгілерін температурасы 4 жоғары болмауы

жөне  3  сағ   аспауы   керек.Сандық   есеп   үшін   зертгелетін  суды  (ластанған)   ажыратады.Ажырату

келесі түрде ажыратылады.9 мл  стерильді суға бірнеше пробирканы дайындайды.Пробиркаларды

номірлейді. Стерильді пипеткамен 1 мл зертгелетін суды алады жөне №1 пробиркаға 9 мл стерильді

су енгізеді,сонымен катар тығынды және пробирканың аузын спирт жалынында күйдіреді (ажырату

1: 10).

Ауаны үрлеу жолымен суды араластырылғаннан кейін жаңа стерильді пипетка арқылы.

№ 1 пробиркадан 1 мл алады және № 2 пробиркаға енгізеді (ажырату 1 :100).

Суды араластырғаннан кейін № 2-ші пробиркадан стерильді пипеткамен 1 мл алады.

№ 3-ші пробиркаға енгізеді (ажырату 1 : 1000) т.б.

1 Стерильді шыны Петриге су моншасында балқыған МПА коректік органы 10 мл мелшерде

(2/3  пробиркалар),шыныны   жабады   және   табақша   суыту   керек.Сосын   соңғы   ажыраған

пробиркадан  стерильді  пипеткамен   0,2   мл   су  алады,шынының   қакпағын   ашады,   табақшаның

бетіне   пипеткадан  суды  құяды   және   стерильді   шыны   шпательмен  бет   бойы  тегістейді.Шыны

жабады   этикетка  жапсырады.  Су   табақшаға   сіну   керек,сосын   шьшьшы  температурасы   20-25

термостатқа қояды,кақпада су буы конденсацияланбау үшін түбімен жоғары қою керек.

2 Соңғы ажыраған пробиркадан 1 мл суды стерильді шыны Петри түбіне құяды жене үстіне

балқыған коректік ортаны  қүяды,температурасы  45 жоғары болмау керек. Шыныны жабады  және

коректік ортамен абайлап шайқайды шыны түбіне бірқальпггы.

3 Соңғы   ажыраған  пробиркадан   1   мл   суды   алады   да  және   стерильді   тегістелген  ортаны

пробиркаға   енгізеді  температурасы   45  жоғары  болмауы   керек.   Пробирканы   жауып   тез

араластырады,  және   стерильді   Петри   шыныға   барша   бетің   түбі   бойымен   коректік   ортаны

тегістейді,табақша қатаю керек,шыныны этикеткамен таңбалайды және термостатқа қояды.Соңғы

әдіс коректік орта мен су араластырудъщ ең колайлысы.З рет қайталаудан кем болмау керек.

3-5  тәулік   өткен   соң   Петри   шьшьшарда   колонияларды   санайды   және   бактериялардьщ

мөлшерін 1 мл суда (колонияның орта молшерін ажырауға көбейтеді).

Зерттеудің мәліметін таблица түрінде көрсетуге болады

Су көзі  

1 мл микроорганизм мөлшері зерттеу

Қаланың аумағындағы көлдің суы

460000

Тоған суы

1350000

Зертханалық жұмыс №10

Тақырып: Ауаның микрофлорасы

Мақсаты:  Студенттерді   ауа   жағдайларда   тіршілік   ететін   микрооргаиизмдерді

микроскопиялық зерттеу әдісімен таныстыру. 

Қоршаған ауада көптеген сапрофитті және патогенді микроорганизмдер бар, оған

шаңмен

түседі, түшкіргенде,жөтелгенде,сөйлегеңдебөлінеді.

Ауанын   ластануын   болжамды   және   салыстырмалы   түрде   аныктау   үшін   ең   қарапайым

седиментациялық әдіс, бір бірлік уақыт ішінде Петри шынының агар табақшасына түскен, онымен

микроорганизмдердің жалпы санын есептейміз.

1 м ауада микроорганизмдердің ең нақты болуын аспирациондық әдіс арқылы аппарат Кротов

көмегімен анықтаймыз.

Материал және кұрал-жабдықтар

Стерильді Петри шьгаылар, МПА пробиркада, су моншасы, тушь, электрплитасы, микроскоп.

 Жұмыс барысы.

 Стерилдікті сақтай отырып, қыздырған  МПА Петри шыныларға құяды. Пробирканың аузын

спирт жалынында күйдіреді, шыны қақпағын сәл ғана ашады, оған пробирканы енгізу үшін Петри

шынысын   устел   бетінде   айналдырып,   агар   бір   шынының   түбінде   бірқалыпты

тараладыда,бірқалыпты қатаю керек. Петри шынының қақпағында тушьпен тәжірибе нүсқасын,

егу күнін көрсетеді. Петри шынысын жұқтыру үшін ашады,зерттелетін бөлмеде және далада 5-20

мин ластанған ауаға байланысты. Петри шыньгаьщ қақпасьга түсіреді, аудармай, жанына қояды.

Аппарат   Кротов   барда  ашық  Петри   шынысын  үстіңгі  прибор  дискісінде   бекітеді,   жеңіл

сағаттың   тілі   бойынша   қолмен   айналдыруды   байқайды   және   прибордьщ   қақпағын   жабады.

Приборды тоққа қосады. Микроманометрмен ауаны босату жылдамдығьга реттейдіприбор арқылы

әдетте 25л/мин. Ауаны copy уақыты 3-5 мин, шамамен 100 л ауа Петри шынысына.

Жүктырылған   Петри   шыныларьга   термостатқа   орналастырады   температурасы  25-28,   2-3

тәуліктен  соң  Петри  шыныньщ агар  табакшасында  дамыған микроорганизмдер  колониялардың

санын есептейді. Седиментациондық әдіс кезінде  тәжірибе  нүсқаларын  салыстыру үшін Петри

шынының Ідм ауданында колониялар санын есептейді. Петри шыныньщ диаметрін миллиметрлік

қағазбен өлшейді  '  және ауданын табады. Таблицада мүмкін болатьга тәжірибе нұсқаулары және

нәтижелер   көрсетілген.  Кротов  приборымен   жұмыс   істегенде   тәжірибе   нәтижелері

микроорганизмдер санымен білдіріледі, 1м ауада.

Ауадан     ең    жиі    микрококалар    колониясы,сарцин,кейбір бацилдер және бактериялар

бөлінеді.

Нәтижелер таблицада

Тақырып: Микроорганизмдердің таза өсінділерін бөліп алу әдістері.

Мақсаты:  Студенттерді  микроорганизмдердің   таза   өсінділерін   бөліп   алу  әдісімен

таныстыру. 

Зерттелген бөлме

Экспозиция

уақыты, мин

колониялар    саны     1дм

2

     агар табақша

бактериялар

саңырауқүлақтар

Оқу лабораториясы

10

16,2

2,7

Дәріс аудиториясы

10

52,7

4,6

Оку корпусының дәлізі

5

91,9

7,0

Киім  ілінетің жер

5

141,2

12,4

Институт бақшасы

20

5,6

0

Институт ауласы

20

12,7

1,3

Жинақы дакыддар деп, бір топ немесе бір түр болатын микроағзалар.

Жинақы дақылдарды алу үшін микроағза тобы  немесе  түрі жақсы өсіп  даму  үшін және

микробтар ушін колайсыз элективтік жағдай жасайды.

Элективтік   жағдайлар   факторларьш   тобьш   карастырады,  мәселен:   микроағзалар   керектік

субстартта, оттегіге қатынасына, температурада, споралар түзілуінде жөне т.б. қажегсінеді.

Жинақы дақылдардан кейін негізінде таза микроағзалар дақылын ерекшелейді.

Материал мен құрал-жабдыкгар:

Картоп  түйіндері,   қүрғақ   шөп,   қайшы,   Петри   ыдысы,   колбалар,  бор,  мақта,   электр

плиталары, фильтрлейтін қағаз.

Жүмыс барысы

Қүрғақ шөп таяқшасын алу (Bacillus subtilis) 100-150 мл колбаларды кайнатады. Ол ушін 10-

15 минут ішівде су қайнатады. Әр турлі қүрғақ шөпті үсақтап 500 мл көлемді колбаға салып, оның

төрттен бір бөлігіне толтырып, бор ұнтағын қосып, орта қою шай тусіне ие болғанша 15-20 минут

қайнатады.   Шөпті   түндырманы   дайындалған   колбаларға  1,0-1,5  қабатты   етіп   құяды.   Содан

макталы   тығынмен   жауып   22-25°С   температурасында   термостатка   немесе   орталық   жылу  беру

радиатор маңында қояды.

Екі тәуліктен соң орта бетінде ақшыл қабықша Вас. Subtilis пайда болады. Ескеру кезінде 3-

4 тәулікке сур -жасыл болады. Басқа микроағзалар бұнда аз және сирек өседі.

Қартоп таяқшасын алу (Bacillus subtilis var mesentericus)

Жуылған картоп туйнектерін тазаламай дөңгелектеп кеседі. Ортаны нейтрализациялау үшін

олардың бетін  бормен жағып, дистилденген  суда  малынған екі қабатты  фильтрлейтін  қағаздың

үстіне Петри ыдысына орналастырады. Ыдыстағы картопты ортаны  автокнавта  0,5 атм кезінде 10

минут үстап, 27-30°С температурасы бар термостатқа 3-4 тәулікке қояды.

Картоп кесінділерінін бетінде бүдыр тығыз картоп таяқшасының қабықшасы пайда болады.

Қабықша  түсі   әр  түрлі  болуы  мүмкін:   ақшыл   сүр,   қою   сары,   қара.  Ол   дақылдың   әр   турлігіне

байланысты.

Зертханалық жұмыс №12

Тақырып: Генетикалық зерттеу әдістері. Градиенттік таяқшалар арқылы бактериялардың

антибиотиктерге сезімталдығын анықтау.

Мақсаты:  Студенттерді градиенттік таяқшалар арқылы бактериялардың антибиотиктерге

сезімталдығын анықтау таныстыру. 

Құрылыстың ерекшеліктері мен даму циклінің күрделілігіне байланысты миксобактериялар

сырғитын   бактериялардың   екінші   тобына  Myxobacteriales   мен   Cytophaqales  қатарының   ішіне

кіреді. Кәдімгі бактерияларға қарағанда миксобактериялардьщ қарапайымдылардьщ қабыкшасына

ұқсас жіцішке созылғьпп қабықшасы бар. Миксобактериялардьщ кебінде жекелеген ядро болады,

басқаларында   ядролық   зат   вегетативті   жасушалардьщ  микроцисталар   кезеңіне   өткен   кезде

оқшауланады.   Микроцисталар  вегетативті   жасушаларына   айналғанда   ядролық   зат   қайтадан

цитоплазманың ішінде диффузды орналасады. Миксобактерияларда талшықтары жоқ. Олар денесін

жасушалар бөлетін шырынды заттың ішінде белсенді бүгу арқылы қозғалады.

Миксобактериялар тартылу пайда болу жолымен бөліну арқылы кебейеді.

Миксобактериялар   даму  цикльгада   бірнеше   кезендерден   етеді.  жас   культурада

миксобактериялар  ұштары   сүйірленген,   ұршық  пішіндес   таяқша   тәріздес  болады.   Жасушалар

интенсивті   бөлініп,   кеп  шырынды   бөледі.   Оның   ішінде   олар   тіршілік   етіп,   субстратта   белсенді

қозғалады.   Миксобактерияньщ   бұл  даму   сатысы   псевдоплазмодия   деп  аталадыда,   1-

7тәліккесозылады.

Қартайған сайын миксобактериялар қысқарьш, жұмырланады да микроцисталарға айналады.

Микроцисталар  ортақ  шырынды  кабықшамен   жамылып,   цисталарға  айналады.  Цисталардьвд

жиьшы  жеміс денесін түзейді. Жеміс денелер жұмыртқа, саңырауқұлақ,  пирамида,  ағаш пішінді

болады. Миксобактериялардьщ кейбір түрлерінде жемісті дене құрғап калган шырьганан тұратын

аяқта қалыптасады. Жеміс денелердің мелшері  0,2-1,7 мм құрайды. Жеміс денелер түссіз немесе

сарғыш және күлгін түстерге боялған.  Миксобактериялардьщ  көбі жеміс денелерді түзе алады.

Бірак   кейбіреулері   жеміс   дене,   цисталар   және   микроцисталарды   түзбейді.   Оларды   жетілмеген

миксобактериялар деп атайды.

Жеміс  денелер   мен   цисталар  піскен  кезде   микроцисталар  қайтадан   вегетативті   таякша

тәрізді жасушаларга айналады.

Миксобактериялар  топырақта,   көнде,   илде   және   карапгіріндіге  мол  ыдырап   жатқан

материалдарда кездеседі. Олардьщ көбі целлюлоза мен хитинді ыдыратады. Миксобактериялардьщ

көбі  - тек  аэробтылар, коректену типі  -  гетеротрофтылар, негізінде сапрофитгер.  Жеміс денелерді

түзе алатын миксобактериялардьщ типті өкілдері Poliangium, Myxococcus, Archangium бактериялар

болып табылады.

Жасушаның   пішіні,   сырғау   қозғалысы   және   целлюлозаны  ыдырау   қасиетімен

миксобактериялар мен целлюлозаны ыдырататын бактериялардың екі тұқымдасы  - Cytophaga мен

Sporocytophaga  жатады.   Бірақ  осы   целлюлозаны   ыдырататын   бактериялар  жеміс  денелерді

түзбейді. Sporocytophaga бактериялардың вегетативті жасушалары қартайғанда, жұмырлануға және

микроцисталар кезеңіне өтуге қабілетті. Cytophaga бактериялары микроцисталарды түзбейді.

Материалдар және құрал-жабдықтар

Петри   шынылары,   қоянның   жаңа   қиы,  пинцет,  стерильді  дистиллденген   суы  бар   колба,

пипетка,  жабынды шыны,  спирт шамы,  микробиологиялық ілмек, тегіс жиекті  пробирка, фуксин

немесе генцианвиолеттің судағы 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, кең агары.

Жұмыс барысы

Миксобактериялардьщ жинақтағыш культурасын алу үшін көң  агарының пластинкаларын

қолданады.

Көң агарын дайындау.  Қоянның жаңа қиытің ЮОг-ын қүбырының 1л суында қайнатып,

жақта фильтрі арқылы сүзеді. Фильтратқа 5г крахмал және 20 г агар қосылады. Ортаны агардың

еруіне дейін пісіреді де, пробиркаларға қүйып, 1 атм қысымда 30 мин. автоклавада стерильдейді.

Стерильдігін сақтап, жылытылған көң  агарын Петри  шыныларға  қүйып, нластинкалардың

суып қатқанын тосады. Ылғалдандырылған қоянның жаңа қиытің бөліктерін жіңішке үштары бар

пинцетпен  қоректік   ортаның   пластинкаларына   салады.   Себілген   Петри   шыныларын   25-28°С

температурасында   термостатқа   қояды.   жаңа  қиытің   түйірлерін   Петри   шыныларда   стерильді

дистиллденген сумен  ылғалдандырып, үнемі ылғалды жағдайда үстау керек. Ылғал жетіспегеңде

жаңа   қиытің   түйірлерінде   зең   саңырауқүлақтары   дамиды.  10-14  тәуліктен  кейін  қиытің

түйірлерінде миксобактериялардың жеміс денелері түзіледі Олар кебінесе сары, ашық қызыл түске

боялған.  Миксобактериялардьщ  әсу   сипатын   зерттеу   үшін,   тегіс   жиекті   пробиркамен   қиытің

түйірлерімен   агарланған   ортадан   бөліктерді   ойып   кеседі   де,   жабын   шынысына  салып

микроскоптың аз үлкейтуде микроскоптайды.

Миксобактериялардьщ  топтарының шырынды салмағынан  мазоктарды  дайындап,  оларды

бояп,   МИ-90   объективті   қодданып  микроскоптайды.   Препаратгарда   ұзьш   таяқша   тәрізді   шық

пішінді жасушалар мен көптеген жұмыр микроцисталар көрінеді.

 

Зертханалық жұмыс №15

Тақырып: Преципитация реакциясы (ПР)және КБР 

Мақсаты: Студенттерді преципитация реакциясы (ПР)және КБР таңыстыру.   

Материал және құрал-жабдықтар

Көң тұнбасы,  фуксин, эммерсион майы, микроскоп, зат  және жамылғы шынысы,  пересев

үшін инелер мен петли, препаровалды инелер, шыны таякшалар, тіс тазалығыш немесе сіріңкелер,

спиртовка, окуляр-микрометрі, объектив-микрометрі, затты шыныларға арналған штативтер.

Негізгі мағлұмат

Ирек-ирек пішінді бактериялар үш топқа белінеді: вибриондар, спирилдер және спирохеттер.

Барлығы да қозғалмалы келеді.

Вибриондар-қозғалыс кезінде пішіні майыспайды; жасуша өзін спиралдың бір ирек белігін

көрсетеді, пішінімен үтірге ұқсайды.

Спирилдер - қозғалыс кезінде пішіні майыспайды; жасушада бір немесе көп спираль иректері

болады.  Осы  бактериялардьщ   козғалысқа  бейімделігі   талшықтар   арқылы   болады.   Қозғалыс

сипатының қозғалысы бактериясының денесінде талшықтың жағдайына байланысты.

Спирилдерде   пурпурлы   фототрофты  Rhodoshirillum.rudrum  жатады.   Бұл   түр   полярлы

талшықтармен.сонымен   қатар

 хроматофорада 

пурпур 

пягменті 

родопсин 

және

бактериохлорофилдер.  Бірақ  та   микроскопен  қарағанда   тірі  қалпындағы   жалғыз   жасушалы

Rhodoshirillum  rudrum  сұр   боп   көрінеді  де   ,тек   қана   көп   мөлшерде   бактериялық   жасушалар

жиналғанда дақыл сұйықтығы пурпур туске боялады.

Спирохеттер-өте   ұсақ   ирек-ирек   пішінді.қозғалыс   кезінде  майысады.   Прокариотты   бір

жасушалы организмдердің ерекше тобы. Басқа бактерияларға қарағанда жасуша қабықшасынашар

ригидті, сондықтан спирохеттердің денесі қозғалыс кезінде жылан сияқты бүктенеді. Жасушаньщ

ішкі   құрылымьшда   спирохеттерде   айырмашылық   белгісі;   мысалы,аксимальді   цитоплазмалық

жіпшенің болуы, бактерияның бүкіл денесі бойында орналасқан.

Спирохеттер адамға қауіпсіз, мысалы, ауыз қуысында және патогенді, олар топырақта, су

қоймасында және адам, жануар ағзасында тіршілік етеді.

Tic шабуылының микроскопиялық зерттеу

Зат шынысына бір тамшы су алады, сосын сіріңкемен немесе тіс тазалығышпен кішкене тіс

шабуылын  алады   да   сумей   араластырады,  шатпақты   дайындайды,   бекітеді   және   фуксинмен

бояйды. Шайылған және кептірілген препаратты иммерсионды объективпен қарайды. Препаратта

әр   түрлі   пішінді   бактерияларды   көреміз.  Bac.maximus  buccalis,  Shirochaeta  buccalis,  S.dentum,

Vibrio buccalis, Streptococcus aldus және басқа кейде кездейсоқ тұрлері.

Bac.maximus  Ьассаііз-аэроб.ұзынша   пішінді   жуан   жіпшелер.  Колонияға   сары,   боз-сары

немесе алтын түс береді.

Spirochaeta buccalis-аэроб, жасушалар үзын, ірі спиральді бүралған жіпшелер түрі болады.

S.denyum-ол да спиральді бүралған жіп, бірақ та S.buccalis-ке қарағнда жіңішкелеу.

Көң тұнбаның микпоскопиялық зертгеу

Зат   шынысына   бір   тамшы   көң   тұнбанысалады,   шынымен   жауып   тірі   қалпында

микроскоптың үлкен үлкейтумен қараймыз.

Препаратга   әр   түрлі   пішінді   бактериялар   кереміз   (вибриондар,  спирилдер,   спирохетгер).

Бактерияньщ қозғалысын анық көреміз, егер салбыраған тамшысында қарасақ.