ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру, қабылдау

- Балалар, біз тарауды Абай және Мұхтар шығармаларымен бастаймыз.

Абай кім? Мұхтар кім? Екеуінің арасында бір байланыс бар ма? Болса қандай?

- Абай жылдың 4 мезгіліне де өлең жазған.

Мәтінді іштей оқу. Мәтінге сай дауыс ырғағын таңдап алу.

- Алдымен өлеңді іштей оқып шығайық. Осы өлеңді қалай мәнерлеп оқуға болады, қандай дауыс ырғағын таңдап алар едіңдер? (Бірнеше оқушыға оқыту).
Өлеңді талдау.

- Өлең не туралы?

- Автор қысты кімге теңейді?

- Шалдың киімдері қандай дейді? Киім деп отырғаны несі?

- Абай суреттеп отырған шалды кімге ұқсатасыңдар?

- Өлеңдегі шалдың мінезі қандай дейді?

- Түсі қандай?
Сөздік жұмысы:

Денелі – денесі зор, кесек тұлғалы.

Соқыр, мылқау – ештеңені сезбеу, көрмеу, естімеу.

Түсі суық – қатты ашудан түрін өзгерту. (Оқушыларға бет пішіні арқылы көрсетуді ұсыну).

Долдану – қатты ызалану.

Алты қанат ақ орда – алты керегелі, үлкен келісті үй.

Домбығу – дененің суыққа ісінуі.

Шидем – қойдың жүнінен немесе терісінен тігілген сырт киім.
- Өлеңді оқи отырып ақынның шеберлігіне, тапқырлығына таң қалмауға болмайды. Абайдың ұлы ақын екендігі осы жерден де көрінеді. Абай қысты адамға теңейді, қимылы да адамның іс-әрекеті сияқты. Мысалы, ақынның қысы басқан жері сықырлап келіп қалады, басын сілкіп, қар жаудырады, бұрқ-сарқ етіп долданады. Мұндай табиғат құбылысын адаммен салыстырып сипаттау кейіптеу деп аталады.

Дәптерлеріне жазу.

1. Қарияның келбеті.

2. Қыстың долдануы.

3. Балалардың қысты әуес көруі.

4. Малшының тоңуы.
Сурет көрсету.

Мәтін мазмұнына сай сурет көрсетіледі.

Мәтінді мұғалім бастап оқиды. Оқушылар жалғастырады.

- Бұл М. Әуезовтың қай шығармасынан алынған үзінді деп ойлайсыңдар? Неліктен?

Мәтін мазмұнын сұрақтар арқылы талдау.

- Қар неліктен қиыршық, қатты бола бастады?

- Әңгімеге сүйеніп үсінуден қалай сақтануға болатынын айтыңдар.

- Жел Абайлардың қай жағынан соғып тұр?

- Боранның күшейе түскенін әңгіменің қай жолдарынан білуге болады?

- Мәтіннен Абайдың мазасы кеткені жөнінде айтылатын жолдарды тауып оқы.

- Жазушы боранды неге теңейді?

- Боранның күшейе түскен дыбысын қалай суреттеп жазған?
Дәптерлеріне жазу.

- Демек екі шығармада да авторлары табиғатқа жан бере суреттеген екен.