ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру, қабылдау.
Оқулықпен жұмыс.
- Балалар, біз тарауды Абай және Мұхтар шығармаларымен бастаймыз.
Абай кім? Мұхтар кім? Екеуінің арасында бір байланыс бар ма? Болса қандай?
- Абай жылдың 4 мезгіліне де өлең жазған.
1 - мәтінмен жұмыс. Абай «Қыс».
Мәтінді іштей оқу. Мәтінге сай дауыс ырғағын таңдап алу.
- Алдымен өлеңді іштей оқып шығайық. Осы өлеңді қалай мәнерлеп оқуға болады, қандай дауыс ырғағын таңдап алар едіңдер? (Бірнеше оқушыға оқыту).
Өлеңді талдау.
- Өлең не туралы?
- Автор қысты кімге теңейді?
- Шалдың киімдері қандай дейді? Киім деп отырғаны несі?
- Абай суреттеп отырған шалды кімге ұқсатасыңдар?
- Өлеңдегі шалдың мінезі қандай дейді?
- Түсі қандай?
Сөздік жұмысы:
Денелі – денесі зор, кесек тұлғалы.
Соқыр, мылқау – ештеңені сезбеу, көрмеу, естімеу.
Түсі суық – қатты ашудан түрін өзгерту. (Оқушыларға бет пішіні арқылы көрсетуді ұсыну).
Долдану – қатты ызалану.
Алты қанат ақ орда – алты керегелі, үлкен келісті үй.
Домбығу – дененің суыққа ісінуі.
Шидем – қойдың жүнінен немесе терісінен тігілген сырт киім.
- Өлеңді оқи отырып ақынның шеберлігіне, тапқырлығына таң қалмауға болмайды. Абайдың ұлы ақын екендігі осы жерден де көрінеді. Абай қысты адамға теңейді, қимылы да адамның іс-әрекеті сияқты. Мысалы, ақынның қысы басқан жері сықырлап келіп қалады, басын сілкіп, қар жаудырады, бұрқ-сарқ етіп долданады. Мұндай табиғат құбылысын адаммен салыстырып сипаттау кейіптеу деп аталады.
Дәптерлеріне жазу.
Қыс
|
|
Басқан жері сықырлайды.
Басын сілкіп, қар жаудырады.
Бұрқ-сарқ етіп долданады.
|
|
Мәтінді бөлікке бөліп ат қою.
1. Қарияның келбеті.
2. Қыстың долдануы.
3. Балалардың қысты әуес көруі.
4. Малшының тоңуы.
Сурет көрсету.
Мәтін мазмұнына сай сурет көрсетіледі.
2-мәтінмен жұмыс. М.Әуезов. «Боран».
Мәтінді мұғалім бастап оқиды. Оқушылар жалғастырады.
- Бұл М. Әуезовтың қай шығармасынан алынған үзінді деп ойлайсыңдар? Неліктен?
Мәтін мазмұнын сұрақтар арқылы талдау.
- Қар неліктен қиыршық, қатты бола бастады?
- Әңгімеге сүйеніп үсінуден қалай сақтануға болатынын айтыңдар.
- Жел Абайлардың қай жағынан соғып тұр?
- Боранның күшейе түскенін әңгіменің қай жолдарынан білуге болады?
- Мәтіннен Абайдың мазасы кеткені жөнінде айтылатын жолдарды тауып оқы.
- Жазушы боранды неге теңейді?
- Боранның күшейе түскен дыбысын қалай суреттеп жазған?
Дәптерлеріне жазу.
Қыс
|
Боран
|
Басқан жері сықырлайды.
Басын сілкіп, қар жаудырады.
Бұрқ-сарқ етіп долданады.
|
Ысқыра шулайды.
Ызамен ышқынады.
Күні бойы үзілместен шу-шу етеді.
Ұлиды.
|
- Демек екі шығармада да авторлары табиғатқа жан бере суреттеген екен.
Достарыңызбен бөлісу: |