Сабақ жоспары 5 сынып Пән мұғалімі: Убабаева Балнур Толеубаевна

Екібастұз жалпы орта білім беретін мектеп

2014-2015 оқу жылы

ережелерімен таныстыру. Компьютер сыныбында өзін-зі алып жүру

ережелерімен таныстыру. Төтенше жағдайлардағы іс-әрекет

ережелерімен таныстыру.

2. Оқушылардың өздерін кабинетте ұстау, қауіпті жағдайларда көмек

көрсете білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - ЕТ-пен жұмыс істегендегі қауіпсіздік техникасының ережелерін;

• 
  компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;
  
• 
  қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.
  

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

1. НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАР

ҚазССР халыққа білім беру министрлігінің 08.02.90 жылғы бұйрығына сәйкес, барлық оқушылар оқу процесінде есептеу техникасын қолдану алдында қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқау алып, апат жағдайдағы әрекеттер ережелерімен, электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету тәсілдерімен және шаршағанда, көз талғанда дем алу үшін орындайтын жаттығулармен танысулары қажет. Қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқау берілгеннен кейін оқушылар сынақ тапсырулары керек. Бұл жөнінде сәйкес үлгідегі (1-қосымшаны қараңыз) журналға тіркеу керек.

ЕТ кабинетінде сабақ өткізу кезіндегі оқушылар білуі тиісті еңбек қауіпсіздігін сақтау талаптарына қауіпсіздік техникасының ережелері, компьютер сыныбындағы тәртіп ережелері, электр тогымен зақымданғанда көрсетілетін алғашқы дәрігерлік көмек тәсілдері, жалпы шаршағанда және көз талғанда қолданылатын жаттығулар жатады.
2. ҚАУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫНЫҢ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Қауіпсіздік техникасы ережелерін мына пункттерге бөлуге болады:

1) жалпы;

2) ДК-де жұмысты бастау алдында;

3) жұмыс істеу кезінде

4) авариялық жағдайларда жағдайлардағы,

5) жұмысты аяқтағанда

1. 
   Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға, штепсельдің айырына, штекерге тиісуге тыйым салынады.
   
2. 
   Мұғалімнің рұқсатынсыз компьютерлік сыныпқа кіруге және одан шығуға болмайды
   
3. 
   Мұғалімнің рұқсатынсыз сынып ішінде жүруге болмайды.
   
4. 
   Дербес компьютерде су қолмен және су киіммен жұмыс істеуге болмайды
   
5. 
   Корпусы мен сымдардың бүтіндігі бұзылған (ашық) ДК-де жұмыс істеуге тыйым салынады
   
6. 
   Үстелге, ДК-дің жанына сөмке, портфель, кітап қоюға болмайды. Үстелде тек қалам мен дәптер ғана жатуы тиіс
   
7. 
   Пернетақта үстіне ештеңені қоюға болмайды
   
8. 
   Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жолдастарыңның көңілін қажетсіз аударуға, бөгде жұмыстарды істеуге тыйым салынады.
   

1. 
   ДК электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, ДК-дің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмамағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.
   
2. 
   Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар сальбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.
   
3. 
   Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою керек.
   

1. 
   ЭЕМ жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см) сақтау керек. Мүмкін қашықтық -50см.
   
2. 
   Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.
   
3. 
   Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді дем алдыратын бірнеше жаттығу орындау керек.
   
4. 
   Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.
   
5. 
   Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларды білуі керек.
   

1. 
   ДК-де жұмыс істеу барысында ақауларын бйқағанда, түтін немесе әдеттен тыс дыбыстар пайда болғанда жұмысты тоқтатып, аппаратураны өшіру және оқытушыға хабарлау керек.
   
2. 
   Қажет болса, өртті сөндіруге көмектесу керек.
   
3. 
   Қажет болса, электр тогынан зақымданғандарға алғашқы көмек көрсету керек.
   
4. 
   Компьютер сыныбында өртті сумен өшіруге болмайтынын білуі керек. Мұнда құмды немеса көбікті өрт сөндіргішті пайдалануға болады.
   
5. 
   Егер зақымданған адам электр тогының әсерінде болса, оны жалаңаш қолмен ұстауға болмайтынын білу керек. Зақымданушы электр тогын өткізбейтін материалдарды пайдаланып босатуға болады.
   

1. 
   Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.
   
2. 
   Жұмыс орнын ретке келтіру керек.
   
3. 
   Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналында белгі қою керек
   

1. 
   Токты ажырату (тарату тақтасындағы тумблерді өшіру)
   
2. 
   Зақымданған адамды электр тогының әсерінен электр тогын өткізбейтін қол астындағы материалдарды пайдаланып босату
   
3. 
   Зақымданған адамды қарап шығып, оған зардабының ауырлығына байланысты көмек көрсету
   
4. 
   Дәрігерді шақыру (мектептің медпунктінен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) керек.
   

Адам күйікке шалынған жағдайда:

1. 
   Ауырғанды басатын, тыныштандыратын дәрі (анальгин, валерьянка) беру керек.
   
2. 
   Күйген жерге дәрі (винилин) жағу керек.
   
3. 
   Күйген жараның бетіне микроб түспейтіндей етіп, алдымен целлофанмен орап алып, суық суда ұстау керек.
   
4. 
   Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.
   

Адам талып қалған жағдайда:

1. 
   Талып қалған адамды тегіс жерге шалқасынан, басын солға бұрып жатқызу керек.
   
2. 
   Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.
   

Адамның тынысы тоқтап қалған жағдайда:

1. 
   Адамның аузын ашып тілін көру керек, егер тілі көмекейіне қарай түсіп кетсе – қолмен тартып шығарып қалыпты орнына келтіру керек;
   
2. 
   Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.
   
3. 
   Тыныс алуы қалпына келгенше немесе дәрігер келгенге дейін жасанды түрде тыныс алдырту (ауызды ауызға тақап) жасау керек.
   

Резеңке қолғап кию немесе қолды құрғақ матамен орау керек

Резеңке кілемшеге немесе құрғақ еденге тұру керек

- Көздеріңнен бұлшық етін қатайтып, бірнеше секунд жұмыңдар.

- Көздеріңнің бұлшық етін босаңсытып, ашыңдар.

Бұл кезде бірқалыпты дем алыңдар. 4-5 рет қайталаңдар.

- Кеңсірікке қарап тұрып, 3 рет терең дем алыңдар

- Көздеріңді талдырмаңдар

- Алысқа қадалып қараңдар.

- Бастарыңды бұрмай, ОҢҒА қарап, көз тіккен нүктені белгілеңдер.

- Алысқа қадалып қараңдар
4-жаттығу

- Бастарыңды бұрмай, СОЛҒА қарап, көз тіккен нүктені белгілеңдер.

- Алысқа қадалып қараңдар

5-жаттығу

- Бастарыңды көтермей, ЖОҒАРЫ қарап, көздерің түскен нүктені белгілеңдер.

- Алысқа қадалып қараңдар
6-жаттығу

- Бастарыңды бұрмай, ТӨМЕН қарап, көздерің түскен нүктені белгілеңдер.

- Алысқа қадалып қараңдар
7-жаттығу

- Көздеріңді 20-30 секунд бойы жиі-жиі жыпылықтатыңдар.

Қосымша 2.

Қосымша 3.

Қауіпсіздік ережелері бойынша бекіту сұрақтары бойынша, сынақ

1. 
   Үйге тапсырма : оқулықтың 9-11 беттегі тест сұрақтарына жауап беру.
   

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.


«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні: 10.09.2014

Сынып: 5

Сабақтың тақырыбы: Информатика. Ақпарат.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың ақпарат туралы түсінігін қалыптастыру, сипаты мен қабылдау тәсілдері бойынша әр түрлі ақпарат түрлерімен таныстыру;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жүйелікке тәрбиелеу.

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикасын, мәдениеттілік дамыту.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: Компьютер, интерак.тақта, электронды оқул

Сабақтың өту барысы:

1.Оқушыларды ұйымдастыру.

2.Үйге берілген тапсырманы тексеру.

3.Жаңа тақырыпты түсіндіру.

4.Тапсырмаларды орындау.

5.Сабақты бекіту.

6.Үйге тапсырма беру

Үй тапсырмасын тексеру:

Тест сұрақтарының жауаптары:

Адам өзінің ісінде ақпарат жиымдарын пайдалануын дамытып келеді. Мысалы, егер 1940 жылдан 1950 жылға дейін ақпарат көлемі, 10 жылда екі есе көбейсе, қазіргі кезде 2-3 жылда осындай екі еселену болады. Ақпаратпен жұмыс істегенде, оны сақтаудың, жіберудің, іздеудің, өңдеудің қолайлы тиімді түрімен байланысты көптеген мәселелерді шешуге тура келеді. Бұдан ақпараттың қасиеттерін зерттеу керек. Мұнымен информатика ғылымы шұғылданады.

• 
  ақпарат жинау, сақтау, жіберу, өңдеу және беру әдістері мен құралдарын зерттеумен байланысты – техникалық;
  
• 
  ақпараттың мәнін сипаттау тәсілін анықтайтын, оның сипаттау тілдерін зерттейтін – семантикалық;
  
• 
  ақпаратты кодтау әдістерін сипаттайтын – прагматикалық;
  
• 
  ғылыми-ақпараттық іс-әрекеттің кейбір түрлерін, оның ішінде
  индекстеуді, автоматты реферлеуді, машиналық аударманы формальдау
  және автоматтандыру мәселелерін шешумен байланысты
  синтактикалық мәселелер топтарын зерттейді.
  

1. 
   алгоритмдік;
   
2. 
   программалық;
   
3. 
   техникалық.
   

“Ақпарат” сөзі латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген ұғымдарды білдіретін informatio cөзінен шыққан. Ақпарат - қоршаган орта мен онда болып жатқан процестер туралы хабарлар мен мәліметтер. Қазіргі кезде ақпарат күнделікті тұрмысқа, ғылымның әр түрлі философия, экономика физика, математика, информатика т.б салаларында кеңінен енді. Ақпаратты біз жазбаша немесе ауызша, тіпті қимыл-қозғалыс түрінде бере аламыз. “Ақпарат ” деген сөз белгілі бір хабардың, жаңалықтардың өткен оқиғалардың мазмұнын білдіреді. Тірі организмнің құрылысын зерттеу де бізге көп ақпарат береді.

Мысалы: баласы атасына неге ұқсайды? Иттен неге тумайды? Бұл сұрақтарға гинетика ғылымы жауап береді. Ол тұқым қуалаушылық болатының, әрбір организмнің негізгі белгілері ұрпақтан ұрпаққа ДНҚ молекулалары арқылы ақпарат беріледі. Сонымен ақпарат тірі табиғатта да, өлі табиғатта болады. Ол әрқашан сөзбен ғана жеткізілмейді, яғни ақпарат алмасудың сан алуан түрлері бар, қарым-қатынас жасау, өз бетімен ойлану, зертеу нәтижесінде пайда болады.

Ақпаратқа үзілді кесілді анықтама бере алмаймыз.Оны қаршаған дүние туралы және онда жүріп жатқан процестер туралы хабарлар мен мағлұматтар деп түсіyнуге болады.

Ақпарат материялымен және энергиямен қатар бізді қоршаған ортаның құрамды бөліктерінің бірі болып саналады.

Ақпарат түрлері

1. 
   статикалық (тұрақты) немесе динамикалық (айнымалы);
   
2. 
   алғашқы (кірістік), туынды (аралық) немесе шығыстық;
   
3. 
   басқарушы және мәлімет беруші;
   
4. 
   объективті және субъективті болуы мүмкін.
   

Жануарлар өздерінің жерлерін қорғап, иісті белгілер қалдырып кетеді.

Адам ақпаратты сезу, көру арқылы қабылдайды. Адам радиодан, теледидардан, газет-журналдан ақпараттарды сезім мүшелері арқылы қабылдайды. Адам қабылдайтын ақпарат таңбалы, бейнелі болып бөлінеді.

Бейнелік ақпарат деп-табиғат көріністерін, кескіндерді,дәм, иіс,сезу мүшелері арқылы қабылданған ақпараттарды айтады.

Таңбалы ақпаратқа сөйлеу, жазу түрінде алынған ақпараттар жатады. Ауызекі тіл де таңбалы ақпаратқа жатады. Себебі, әр түрлі таңбалардан тұрады, брақ олар дыбыстық таңбалар-феномендер деп аталады. Таңба түрінде қатынасуды қатынас тілі деп атайды. Табиғи қатынас тіліне: қазақ, орыс, ағылшын тілдері жатады. Жасанды тілдерге математика, физика, компьютермен қатынасу тілдері жатады. Әр тілдің өз алфабиті бар. Сандарды көрсететін алфабиттер: екілік, сегіздік, ондық, оналтылық болады.
Сабақты бекіту сұрақтары:
1. Ақпарат деген сөзге қандай мағына бересіңдер?

2. Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?

3. Адам ақпаратты қалай және қайда сақтайды?

4. Адам ақпаратты өңдеуіне мысал келтір?

5. Адам ақпаратты қалай сақтайды?

6. Информатикаға анықтама бер?

7. Қазіргі кездегі компьютерлердің қолданылуының сипаты қандай?

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.

«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні:17.09.2014

Cынып: 5

Сабақтың тақырыбы: Ақпараттардың алуан түрлілігі және оларды өңдеудің тәсілдері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ақпараттардың алуан түрлілігі және оларды өңдеудің тәсілдерімен таныстыру;

Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелілікке, ұптылыққа, тиянақтылыққа үйрету.

Дамыту шылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық-абстракциясын дамыту.

1. 
   Оқушыларды ұйымдастыру
   
2. 
   Үйге берілген тапсырманы тексеру
   
3. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіру
   
4. 
   Сабақты бекіту
   
5. 
   Үйге тапсырма
   

1. 
   Ақпарат деген сөзге қандай мағына бересіңдер?
   
2. 
   Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?
   
3. 
   Қатынас тілі дегеніміз не?
   
4. 
   Бейнелік, таңбалық ақпарат деген не?
   

Адам ақпаратты сақтай, жеткізе, өңдей алады. Бұл процесті ақпараттық процестер деп атайды

• 
  Адам ақпаратты жеткізе алады. Ақпарат алмасу үшін жолдаушы,
  қабылдаушы болады. Хабар жеткізуші құралдарды ақпаратты жеткізу арнасы
  деп аталады. Олар телевизор, радио, газет, компьютерлік желі т.б.
  
• 
  Біз кітап, газет – журналдар оқығанда ақпаратты есте сақтап жинаймыз да, біраз уақыттан кейін басқа біреуге жеткізе аламыз. Адам миы ақпаратты тек қабылдап қана қоймай сақтай да алады.
  
• 
  Адам ақпаратты өңдей алады. Ақпаратты өңдеу деп- ақпарат алуды, оның
  мазмұнын өзгертпей, ұсыну түрін өзгертуді, алынған ақпаратты бір ретке
  келтіруді және жаңа ақпарат іздеп толықтыруды айтады.
  

Ақпаратты автоматты өңдеу – адамның қатысуынсыз өңдеу. Бұл кезде компьютер алдын ала берілген бағдарлама бойынша ақпаратты өңдеуді алғашқы мәліметтерді енгізуден бастап нәтиже алғанға дейін жүргізеді.

• 
  Мәтіндік
  
• 
  Сандық
  
• 
  Графикалық
  
• 
  Дыбыстық.
  

1. Символдық – әріптер, сандар таңбалар, т.б.

2. Мәтіндік – әріптер, сандар, таңбалар, т.б, бірақ ақпарат біріктірілуіне қарай анықталады.

3. Графикалық – суреттер, сызбалар, схемалар, фото – суреттер және т.б.

1. 
   Адамның кейбір мүшелері мен компьютер құрылғыларының арасындағы ақпаратты процестер кезіндегі сәйкестікті анықтау.
   

• 
  WordPad мәтіндік редакторын ашыңдар. Ол үшін Пуск-Все Программы-Стандартные- WordPad батырмаларын басыңдар.
  
• 
  Информатика – ақпарат, ақпаратты адамдардың қарым-қатынасында, ЭЕМ жұмысы мен қоғам өмірінде жинау, жинақтау, сақтау мен беру заңдары мен тәсілдері туралы ғылым - мәтінін теріңдер.
  
• 
  Өз ақпараттарыңды сақтап, программаны жабыңдар.
  

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.

«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні: 24.09.2014

Сынып : 5

Тақырыбы: Ақпарат саны, ақпарат өлшем бірлігі. Практикалық жұмыс №1

Сабақ мақсаты: а) Оқушылардың ақпарат түсінігіне адамның және техникалық көзқарасы бойынша қанадй мән берілетінімен таныстыру.
Б) Ақпаратты бағалай алу мен оның көлемін есептеуге үйрету. Ақпараттың өлшем бірліктерін үйрету.
В) Ойларын ашық айту мен ақпаратты бағалай білуге үйрету.
Сабақ көрнекілігі: Өлшем бірліктері жазылған плакаттар

Сабақ түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақ әдісі: Пікірлесіп-түсіндіру.

Сабақ типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын тексеру

Жаңа сабақ түсіндіру

Жаңа сабақты бекітуге сұрақтар беру

Үйге тапсырма

Сабақты қорытындылау

Ақпаратты сақтау және тасымалдау үшін оны тіркеп, есепке алуымыз керек. Мысалы, мәтінді жазу үшін әріптерді, музыканы жазу үшін ноталарды, сандарды жазу үшін цифрларды қолданамыз.

Арақашықтығы сантиметрмен, метрмен, километрмен, т.б. өлшеу қабылданған. Ал самақты –граммен және килограммен, т.б. өлшейміз.

? Ақпаратты қалай өлшеуге болады?

Компьютер-электрондық машина. Ол тек электр сигналдарын «қабылдайды». Сондықтан компьютердегі ақпаратты электр сигналдары түрінде ғана елестетуге болады. Ақпаратты компьютерге жазу үшін, компьютердегі әрбір белгі (әріп немесе цифр, дыбыс немесе видео

сигналдар тілінде аударылады. Сигналдың жоқ болуын 0 арқылы, ал бар болуын 1 –дің көмегімен белгілеу қабылданған. (10- сурет) 24 бет.

Демек хабардың ақпараттық көлемі деп – хабардың ұзындығын, яғни хабарды жазу үшін пайдаланылған символдар санын айтады.

Есептеуіш техникада кез келген хабар екілік алфавитте жазылады. Ендеше сндағы сақталатын, берілетін ақпарат көлемі ондағы екілік таңбалар санына тең. Осылай қарастырғанда хабардың ең кіші өлшемі бір екілік разрядқа немесе 1 битке тең болады. Одан үлкен өлшем бірлігі – 1 байт. Ол 8 битке тең.

Сонымен хабардың ақпараттық көлемі бит немесе байтта өлшенетін оның ұзындығы.

Сонымен бірге мынадай үлкен өлшем бірліктері де қолданылады.

1 байт 8 бит

1 Кбайт (килобайт) = 1024 байт

1 Мбайт (мегабайт) = 1024 Кбайт

1 Гбайт (гигабайт) = 1024 Мбайт

Мысалы осы оқулықта 200-дей бет бар, бір бетте 38 жол, ал жолда 68 символ бар делік, егер мұнда сурет жоқ деп есептесек, онда кітапта 200*38*68 = 440800 символ болғаны, яғни 440800 байт немесе 441 Кбайт ақпарат бар.

Ақпаратты өлшеу бірлігі белгілі болғаннан кейін, ол қандай жылдамдықпен берілетінін, яғни бір секундта ақпараттың қандай көлемі берілетінін анықтауға болады. Ақпараттың жылдамдығы

Бит/сек, байт/сек, Кбайт/сек, Мбайт/сек, Гбайт/сек

өлшем бірліктерінің біреуімен өлшенеді.

Сергіту сәті.

Тақырыпты бекіту сұрақтары:

1. 
   Алынған хабарды қай кезде ақпарат деп есептеуге болады?
   
2. 
   Ақпараттың қандай қасиеттері бар?
   
3. 
   Ақпараттың көлемі деп нені айтады?
   
4. 
   Ақпарат көлемінің өлшем бірліктері қандай?
   
5. 
   Ақпараттың берілу жылдамдығының өлшем бірліктері қандай?
   

Сау болыңыздар!

Білімділік: ДК – мен, оның негізгі блоктарымен, және олардың міндеттерімен таныстыру. ЭЕМ мүмкіндіктерін көрсету. Жүйелік блоктың ішіндегі құрылғыларымен және олардың міндетімен таныстыру. Компьютердің негізгі құрылғысы процессормен, ЖЖҚ – мен ТЖҚ – мен таныстыру.

Сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу.

Сабаққа дайындықтарын тексеру

II Үй жұмысын сұрау

III Жаңа сабаққа кіріспе

IV Жаңа сабақ

V Жаңа сабақты бекіту

VI Үй тапсырмасын беру

VІI Бағалау

Жаңа сабақ

Компьютер сөзі есептеуіш дегенді білдіреді,яғни есептеуге арналған құрылғы.

Қазіргі компьютерлер тек есептеп қана қоймай,цифрлық емес ақпаратты өңдейді, әр түрлі технологиялық процестерді, деректер базасын және басқаларды басқарады. Бұл типті

компьютерлерді дүние жүзінде жүздеген өндірушілер шығарады. Олар өзара өнімділімен,

жадының сыйымдылығымен және бірқатар функционал мүмкіндіктерімен ерекшеленеді. Дербес компьютер өнеркәсіп бұйымы ретінде өзара жалғастырушы кабельдермен өзара

жалғастырылған бірнеше блоктардан тұрады.

Біз үлкен ЭЕМ- ді немесе қарапайым дербес компьютерді алсақ та, олар бір- біріне ұқсас принципте жұмыс істейтін мынадай бөліктерден тұрады:

1. 
   орталық процессор;
   
2. 
   енгізу (деректерді) құрылғысы;
   
3. 
   есте сақтау құрылғысы (жад);
   
4. 
   шығару (деректерді) құрылғысы.
   

Есте сақтау құрылғысы программаларды, мәліметтерді және жұмыс нәтижелерін компьютер жадында сақтауға арналған.

Шығару құрылғысы компьютердің жұмыс нәтижесін адаидарға жеткізу үшін қолданылады.

ДЭЕМ бірыңғай аппараттық жүйеге біріктірілген техникалық электрондық құрылғылар жиынынан тұрады. ДЭЕМ құрамына кіретін құрылғыларды олардың функционалдық қызметіне қарай екіге бөлу қалыптасқан,олар: жүйелік блок және перифериялық, яғни шеткері құрылғылар.

Жүйелік блок мыналардан тұрады:

Микропроцессор;

Оперативті (жедел)есте сақтау құрылғысы;

Тұрақты есте сақтау құрылғысы;

Қоректену блогы мен мәлімет

енгізу- шығару порттары.

Ал, шеткері құрылғылар құрамы:

Мәлімет енгізу құрылғылары;

Бекіту: а) Компьютердің құрамына кіретін негізгі құрылғыларды атаңдар?

ә) Ақпараттарды енгізу-шығару құрылғыларын атаңдар?

б) Компьютер жадының қандай түрлерін білесіңдер?

Сабақты қорытындылау: Сабақты қорытындылау барысында сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, қалыс қалып отырған оқушыларға ескертпелер беру арқылы білімдерін бағалау.
Үй тапсырмасын беру: §5 оқу

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.

«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні: 8.10.2014

Сынып: 5
Сабақтың тақырыбы: Пернетақта.
Бағдарламалық – ОЕТС, пернетақталық тренажер, WordPad мәтіндік редакторы

дидактикалық (алфавитті-цифрлық пернелердің қызметін көрсету үшін).

қамсыздандыру: Оқулық.

Жұмыс дәптері.

2. Оқушылардың компьютердің ішкі құрылғыларына қандай

құрылғылар жататынын, енгізу-шығару құрылғыларын,

мониторлардың сипаттамаларын, арналуын, құрамдас

бөліктерін, пернетақтаның міндетін білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

• 
  енгізу-шығару құрылғыларын;
  
• 
  мониторлардың сипаттамаларын, арналуын, құрамдас бөліктерін;
  
• 
  пернетақтаның міндетін;
  
• 
  пернелердің негізгі топтарын;
  
• 
  алфавитті-цифрлық символдарды енгізу тәсілдерін;
  
• 
  арнайы пернелердің негізгі функцияларынˆ
  
• 
  пернетақтамен жұмыс істеу техникасының ережелерін;
  
• 
  меңзердің анықтауы мен міндетін;
  
• 
  пернетақтаның схемасын.
  

• 
  пернелердің негізгі топтарын пайдалануды,
  
• 
  арнайы пернелерді пайдалануыды;
  
• 
  пернетақтамен дұрыс жұмыс істеуді;
  
• 
  меңзердің орнын анықтауды және оны басқаруды;
  
• 
  пернетақтада қолды дұрыс орналастыруды;
  
• 
  он саусақпен теруді;
  
• 
  пернелерге дұрыс механикалық басуды;
  
• 
  теру жылдамдығын асыруды.
  

Пернетақта – компьютерді пернелік басқару құрылғысы.

Таңбалық деректерді енгізу қызметін атқарады және негізгі енгізу құрылғысы болып табылады.

Пернетақтаның әрекеттерінің принципі:

1. 
   Пернені басқанда пернетақтаға орнатылған арнайы микросхема идентификациялайтын скан-код жібереді.
   
2. 
   Скан-код микросхемаға түседі, ол өз кезегінде процессорға бекітілген нөмірі бар үзу береді.
   
3. 
   Үзуді алып, процессор ағымдағы жұмысын кейінге қалтырып, үзу нөмірі бойынша үзуге қызмет жасайтын бағдарламаның адресін табады.
   
4. 
   Үзуді өңдегеннен кейін процессор аяқталмаған іске қайта оралады.
   
5. 
   Енгізілген (бірақ өңделмеген) символдар пернетақтаның буферіне түседі де, оған арналған бағдарлама оларды алып кеткенше сақталады. Егер символдар буферге алуынан жиірек түссе, буфердің толып кету әсері болады. Мұндай жағдайда жаңа символдарды енгізуді уақытша тоқтату керек.
   

Арнайы пернетақталар деректерді енгізу процесінің тиімділігін арттыруға арналған. Бұл пернетақтаның пішінін,с пернелерінің таратылуын, жүйелік блокқа қосу әдісін өзгерту арқылы іске асырылады.

Арнайы пішіні бар пернетақтаны эргономикалық пернетақта деп атайды. Оларды таңбалық ақпараттың өте көп мөлшерін енгізуге арналған жұмыс орнында пайдалану тиімді. Олар терушінің жұмысының өнімділігін арттырады және бүкіл жұмыс күні бойы аса қажытпайды.

Стандарды пернетақталардың пернелерінің таратылуы аса тиімді емес. Олар баспа машиналарының бұрынғы үлгілері бойынша жасалған. Қазіргі кезде пернелердің таратылуы дұрыс үйлестірілген(жетілдірілген) пернетақталарды шығарудың техникалық мүмкіндігі бар. Мұндай құрылғылардың үлгілері де шығарылды. Бірақ бұл стандартты емес таратылуы бар пернетақталарды іс жүзінде енгізу әлі шешілген жоқ, өйткені онда жұмыс істеу үшін арнайы оқу қажет.

Жүйелік блокқа қосу әдісі бойынша пернетақталарды өткізгіш сымды, өткізгыш сымсыз деп екіге бөледі. Өткізгіш сымсыз пернетақталарда ақпарат инфрақызыл сәуле арқылы беріледі.

Пернетақтаның көмегімен алфавитті-цифрлық деректерді енгізеді және компьютердің жұмысын басқарады. Шартты түрде пернетақтаны 5-бөлікке бөлуге болады.

• 
  басу пернетақтасы (алфавитті-цифрлық және таңбалық пернелер: бос орын, 0-9 дейін цифрлар, A-Z латын әріптері, А-Я кирилица символдары, тыныс белгілері, «+», «-», «/», арнайы символдар және т.б.);
  
• 
  функционал пернелер: F1, F2, ....., F12;
  
• 
  арнайы операциялар пернелері: Enter, Esc, Tab, Ctrl, Alt, BackSpace;
  
• 
  меңзерді басқару және редакциялау пернетақтасы. Бұған мына пернелер жатады: Left, Up, Dawn, Right, Pg Up, Pg Dn, Home, End, Insert, Delete;
  
• 
  сандық пернетақта.
  

Дегенмен, бұл жіктеу шартты, өйткені нақты жағдайда орындалатын бағдарламаға байланысты ке-келген перне дерлік функционалды да, арнайы да қызметтерді орындай алады, сонымен қатар бұлар бағдарламамен бұғатталуы мүмкін. Сондықтан әрбір бағдарламаның сипатталуында пернетақтаның функцияларын түсіндіретін бөлім міндетті түрде болады.

Кейбір пернелер екілік ауыстырп-қосқыштың міндетін атқарады, бұл мыналар білдіреді: пернені басу әлдебір функцияны қосады, қайталап басу – оны өшіреді. Caps Lock пернесі әдетте жоғарғы және төменгі регистрлардың пернетақтасын ауыстырып-қосу қызметін атқарады.

Драйверіне байланысты пернетақтаның пернелерінің біреуі немесе екеуі (мысалы, Shift+ Shift) орыс және латын алфавиттерінің ауыстырып –қосқышы болып хабарланады.

Алфавитті-цифрлық символдың бейнесі бар пернені басқанда экранға меңзердің орнына сәйкес символ шығады және меңзер бір орынға оңға қарай жылжиды. Символ кіші әріп (Caps Lock өшірілген) немесе үлкен әріп (Caps Lock қосылған), латын немесе орыс әрпі (алфавитті ауыстырып қосқыштың жағдайына байланысты) болуы мүмкін. Егер Shift пернесін басып, оны жібермей отырып алфавитті-цифрлық символдарды тергенде регистр уақытша ауыстырылады. 0-9 дейінгі сандар алфавитті ауыстырып қосқышқа байланыссыз төменгі регистрден шығарылады.

Кейбір пернелердің белгілеулері оң жақ пернетақтада (сандық немесе қосалқы) пернетақтада қайталанады. Олар сандық ақпаратты теруге арналған. Num Lock ауыстырып-қосқышымен бұл пернетақтаны 0-9 цифрларын, арифметикалық амалдардың негізгі белгілерін, ондық бөлшектердің бүтін және бөлшек бөліктерінің бөлгішін енгізу режиміне ауыстыруға болады. Бұдан басқа, мұнда кейбір басқару пернелері қайталанған.

Кейбір арнайы пернелердің неғұрлым типтік функциялары.

Enter – Енгізуді аяқтау сигналы. Меню пунктін таңдау. ОК батырмасын басу.

Esc – Бағдарламаны аяқтау. Операцияны болдырмау немесе операциялар тізбегіне кері қайту. Cancel батырмасын басу.

Fl – Экранға көмек сөз шығару (анықтама).

Left – Меңзерді солға жылжыту (меңзер жақтауын).

Up – Меңзерді (меңзер жақтауын) жоғары жылжыту.

Down – Меңзерді (меңзер жақтауын) төмен жылжыту.

Right – Меңзерді (меңзер жақтауын) оңға жылжыту.

Home – Меңзерді жолдың басына ауыстыру.

End – меңзерді жолдың соңына ауыстыру.

PgUp – Бір «бетке» жоғары жылжыту.

PgDn – Бір «бетке» төмен жылжыту.

Ins – Редакторларда ақпарат енгізгенде кірістіру және орнын басу режимін ауыстырып қосу.

Del – Меңзердің оң жағында орналасқан символды жою.

Backspase – меңзердің сол жағындағы символды жою.

Tab – Меңзерді бір басқару позициясынан басқасына ауыстыру.

1. 
   Командаларды, жолдарды және т.б. енгізіп болғаннан кейін ENTER-ді басыңдар. Жаңадан бастаған пайдаланушылар ол туралы ұмытып кетеді.
   
2. 
   Егер сендер бір нәрсені дұрыс істемесеңдер, ESC-ті басыңдар.
   

3. 
   Егер сендер қиындыққа кездессеңдер, F1 пернесін басыңдар. Әдетте бұл жағдайда экранға көмек сөз шығады.
   

Егер сендер жеке пернені басып ұстаңдар, машина сендер оны көп рет бастыңдар деп түсінеді де, бірнеше бірдей белгі шығарады. Көптеген операцияларды орындау үшін екі (немесе үш) пернелерді қатар басып, мысалы, CTRL+L, бұл сендерге алдымен CTRL пернесін басып, содан соң оны жібермей тұрып, L пернесін басып және жіберу керек екенін білдіреді. Содан кейін Ctrl-ды да жіберуге болады.

Меңзер – экранда жыпылықтап тұратын белгі. Меңзер экранда алфавитті-цифрлық пернені басқанда символ қай жолға енгізілетінін көрсетеді. Символды енгізгеннен соң, меңзер оңға қарай бір қадам жылжиды. Меңзердің экранда пайда болуының мәні – алфавитті-цифрлық ақпаратты енгізуге шақыру. Enter пернесін басу арқылы ақпаратты енгізу аяқталады.

• 
  пернетақтаның жіктелуін оның пернелерінің әрбір тобының негізгі элементтерін атай отырып, баяндау және конспекті жазғызу (2.2.10.тапсырма).
  
• 
  Экран терезесінде пернелерді басу нәтижелерін байқау және көрсету үшін, маустың көмегімен WordPad мәтіндік редакторын іске қосу (Пуск – Программы – Стандартные - WordPad)
  
• 
  Екілік ауыстырып-қосқыштарды көрсету. Индикаторлар бойынша байқау. Алфавитті-цифрлық пернелерді басу. Әрекеттерді түсіндіру. Таңбаларды жоғарғы және төменгі регистрлерден экранға шығару. Жоғарғы регистр индикаторы.
  
• 
  Цифрлық пернетақтамен жұмыс істеу. Цифрлық пернетақтаның индикатары. Кейбір арнайы пернелердің неғұрлым типтік функциялары.
  
• 
  Enter, Esc, F1 пернелеріне ерекше көңіл бөлу оқушыларға қиын жағдайда бағытталуға көмектеседі.
  

2. Символдық пернелер алфавитті-цифрлық ақпаратты енгізуге арналған;

3. Цифрлық пернелер цифрлық ақпаратты енгізуге және меңзерді басқаруға арналған;

4. Орнату пернелері меңзерді экран бойы жылжытуға арналған.

• 
  оқушыларға он саусақтық жазу әдісінде қолданылатын пернетақтаның схемасын көрсетеді;
  
• 
  символдарды енгізу техникасымен – пернетақтаға саусақтарды орналастыру және соғу техникасымен таныстырады;
  
• 
  бірқатар әріптерді, сөздер мен мәтіндерді енгізу жаттығуларын орындау арқылы пернелердің орналасуы бойынша білімін бекіту;
  
• 
  жазу техникасын жетілдіруге және символдарды теру жылдамдығын арттыруға мүмкіндік береді.
  

• 
  пернетақтаның негізгі қатары;
  
• 
  пернетақтаның жоғарғы қатары;
  
• 
  пернетақтаның төменгі қатары;
  
• 
  бас әріптер мен тыныс белгілері;
  
• 
  жазу техникасы мен жылдамдығын дамыту.
  

• 
  жаттығудың орындалу уақыты;
  
• 
  енгізілген символдар саны;
  
• 
  символдарды терудің орта жылдамдығы.
  

• 
  Ерікті мәтінді енгізу. Енгізудің орта жылдамдығы есептеледі.
  
• 
  Мәтінді үлгі бойынша енгізу. Жаттығу мақсаты – мәтіндегі барлық символдарды, бос орындарды қоса, дұрыс теру. Енгізу кезінде жіберілген қателер саны мен жазу жылдамдығы бағаланады.
  
• 
  Тренажер бағдарламасын жүктеу ретін, оқушылар болашақта өз бетімен кез-келген уақытта жаттығуы үшін конспектеуі керек.
  
• 
  Жүктеуден кейінгі тренажер режимдерін орнатуды конспекттеу.
  

• 
  Баға қойғанда бағдарламаның статистикалық мәліметін қолдану.
  
• 
  Пернетақта тренажерінің негізгі сипаттамаларымен таныстыру.
  

Сау болыңыздар.

Білімділігі:  Оқушыларды білімділікке,  сауаттылыққа,  ойлау  ұшқырлығын  дамыту

Тәрбиелігі:  Оқушыларды икемділік  қасиетімен  шабытты  болуға  қалыптастыру

Дамытушылығы:  Оқушылардың  ойлау  қабілетімен  қызығушылығын  арттыру

а)  ұйымдастыру

ә)  сабақ  сұрау

б)  жаңа  сабақ

в)  бекіту

г)  үйге  тапсырма

д)  үйге  тапсырма

е)  қорытынды

Компьютерге арналған программалардың  жиынтығы  программалық  жабдықтаманы  құрайды. Қызмет  ету  қасиеттері  бойынша  программалық  жабдықтаманың  келесі  түрлерін ажыратады.

• 
  Жүйелік
  
• 
  Қолданбалық
  

Операциялық  жүйелердің  негізгі  қызметі:

• 
  физикалық;
  
• 
  логикалық
  
• 
  есептеуіш жүйелердің  процестері  ресурстарын  басқару  болып  табылады.
  

Логикалық ресурстарға: программаларды, файлдарды, оқиғаларды және т.б. жатқызуға  болады.

Желілік  программалық  жабдықтама  желілік  есептеуіш  жүйелердегі  жалпы  ресурстарды:  магниттік  дискілердегі  желілік  жинақтауышарды,  принтерлерді,  сканерлерді,  жіберілетін  хабарламаларды және т.б. басқаруға арналған.

Желілік  программалық  жабдықтамаға:

желілік ОЖ

желілік емес  ОЖ-лерде   бар кейбір  желілік  программаларды  жатқызады.

Қолданбалы  деп  белгілі  бір  қызметтер  саласының  белгілі  мақсаттық  мәселелерін  шешуге  арналған  программалық  жабдықтама  аталады.

Операциялық жүйелердің мүмкіндіктерін кеңейту үшін және қосымша қызметтер жиныны ұсыну үшін сервистік программалар қолданылады. Сервистік программалардың ішінен утилиталарды қарастырамыз. Утилиталар пайдаланушыларға компьютер мен оның жабдықтамасына қызмет көрсету құралдарын ұсынады.

Олар келесі әрекеттердің жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді:

магниттік дискілерге қызмет көрсету;

файлдар мен каталогтарға қызмет көрсету;

компьютер ресурстары жайлы  ақпарат ұсыну;

ақпаратты шифрлеу;

компьютерлік вирустардан қорғау;

файлдарды архивтеу және басқалары.

Программаларды жасау құрлдары жүйелік те, қолданбалы да жаңа программалық жабдықтамаларды жасау үшін пайдаланылады.

Қолданбалы деп белгілі бір қызметтер саласының белгілі бір мақсаттық мәселелерін шешуге арналған программалық жабдықтама деп аталады. Көбінесе мұндай програмамларды қосымшалар деп атайды.

Қызмет салаларының спектрі қазіргі кезде өте кең және кем дегенде өзіне: өндірістік өрекәсіпті, инженерлік тәжірибені, ғылыми зерттеулерді, медицинаны, басқаруды, іс-жүргізуді, баспа қызметін, білім беруді және т.б. қосады.

Типтік қолданбалы программалық жабдықтамаға келесі программаларды жатқызады:

мәтіндік процессорларды;

кестелік процессорларды;

безендіру және іс қағаз грфика жүйелері;

деректер базасын басқару жүйелері;

сараптау жүйелері;

математикалық есептеулер, эксперименттік деректерді модельдеу  және талдау программалары жатады.

Программалық жабдықтама нарығында ұсынылатын қосымшалар, жалпы жағдайда, жеке программалар немесе біріктірілген жүйелер ретінде орындалуы мүмкін.

 

Сабақты  бекіту  сұрақтары:

Жүйелік  программалық  жабдықтамаға  не  жатады?

ОЖ қызметкері  қандай

ОЖ  дамуына не  себепші  болды?

Желілік  программалық  жабдықтамаға  не  жатады?

Компьютердің  негізгі  құрылғыларына сипаттама беру.МП .

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.

«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні:22.10.2014

Сынып: 5

Тақырыбы: Операциялық жүйе ұғымы. Операциялық жүйені басқарудың негізгі тәсілдері және объектілері.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Операциялық жүйелердің анықтамасын білу. Олардың түрлерінмен танысу және программаларымен танысу;
Тәрбиелік: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, информатика кабинетіндегі техникалық құралдармен жұмыстар жасап танысқан кезде және практикалық жұмыстар жасаған кезде қауіпсіздік ережелерін сақтауға тәрбиелеу
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық –абстракциясын дамыту.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі, үйрету
Сабақтың қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер, инт.тақта.


Сабақтың өту барысы:
1. Оқушыларды ұйымдастыру.
2. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
3. Жаңа тақырыпты тексеру.
4. Сабақты бекіту.
5. Үйге тапсырма беру.

Жаңа түсініктер:
Операциялық жүйе - бұл компьютердің іске қосқан кезде жүктелетін және барлық құрылғылардың жұмысын басқаратын арнайы программа.

Операциялық жүйе екі негізгі қызметті орындайды:

1. 
   барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмыстарын қолдап, олардың бір – бірімен және аппараттық жабдықтармен байланыстарын қамтамасыз ету;
   
2. 
   әрбір адамға ЭЕМ –ді жалпы басқару мүмкіндігін беру.
   

Дербес компьютерге арналған операциялық жүйелер бірнеше параметрлері бойынша ерекшеленеді. Атап айтқанда, ОЖ-лер:

• 
  Бір міндетті және көп міндетті қатар атқаратын;
  
• 
  Бір адам пайдаланатын және бірнеше адам пайдаланатын;
  

Бір адам ғана пайдаланатын операциялық жүйелер компьютерде тек бір ғана адамның жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.

Бірнеше адам пайдаланатын жүйеде әр бір пайдаланушы өз ақпаратына пароль енгізіп, тек өзінің ғана аша алатын ақпаратына шыға алады.

Әрбір ОЖ үш міндетті бөліктен тұрады:

І. Ядро – командалық интерпретатор, программалық тілден «темір» тіліне аударатын аудармашы, машина кодасының тілі.

ІІ.Драйвер- компьютер құрамына кіретін әртүрлі құрылғыларды басқаруға сәйкес келеді, мысалы, принтер драйвері, сканер драйвері, жүйелік картаның драйвері.

ІІІ. Интерфейс - пайдаланушы компьютермен байланысып, қарым-қатынаста болатын ыңғайлы қабық.

ОЖ негізгі мақсаты – программалардың бір – бірімен және сыртқы құрылғылары мен әрекеттігін қамтамасыз ету, ЭЕМ –нің жадын бөлу, жұмыс кезінде туындайтын әртүрлі оқиғаларды анықтау, жұмыс нәтижелерін қағзға, экранға шығару жолдарын ұйымдастыру, мәліметтерді сыртқы ортадан алу және беру т.б. ОЖ –нің негізгі ядросы машина іске қосылған сәттен бастап ЭЕМ –нің жадында болады. Машинаны жалпы басқару үшін ОЖ –нің командалық тілі пайдаланады, оның көмегімен адам дискіні белгілеу, мәліметтерді көшіру, кез келген әртүрлі әрекеттерді орындайды.

Microsoft корпорациясының ОЖ даярлау жолындағы келесі елеуліқадамы болып ондағы графикалық интерфейс қондырма программа күінде емес, сол жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйені даярлау болып саналады . Осылайша Windows 95, Windows 98, және Windows NT операциялық жүйелері пайда болды. Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері MS DOS  жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал графиктік интерфейс солардың тек бір қыры ғана.

Бұдан былай Windows жүйесі деген сөзді Windows 3.1х (кез-келген сан) және Windows 95 операциялық жүйелері деп ұққан жөн.

Компьютердің жалпы құрылымында операциялық жүенің орналасуын келесі 1-суретте көрсетелік. Астында екі немесе оданда көп деңгейден тұратын аппаратты қамсыздандыру орналасқан. Ең төменгі деңгейде интегралды микро схемалардан,электронда-сәулелі трубкалардан, қоректену көздеріне тұратын   физикалық жабдығы бар.  Жоғарыда микроархитектуралық дейгей орналасқан. Осы деңгейде орталық процессордың ішкі регистрлеры, арифметика-логикалық жабдықтар орналасқан.

1-сурет. Компьютерлік жүйе аппаратты қамсыздандыру, жүйелік программалардан, және қосымшалардан тұрады.

1. 
   Операциялық жүйе дегеніміз не?
   
2. 
   Операциялық жүйе не үшін қажет?
   
3. 
   Операциялық жүйелер қалай жіктеледі?
   
4. 
   Бір міндетті және көп міндетті операциялық жүйелердің айырмашылығы қандай?
   

Сабақ аяқталды.

Сау болыңыздар.

«Тексерілді»:

Оқу ісінің меңгерушісі:

«___________» ________20 ж

Күні: 29.10.2014 ж

Сынып: 5

Тақырыбы: Операциялық жүйе ұғымы. Операциялық жүйені басқарудың негізгі тәсілдері және Сабақтың тақырыбы: Операциялық жүйелер топтамасы

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылардың операциялық жүйе және оның түрлерін типті операциялық жүйе туралы және оның баптауды, файлдар мен қапшықтарды іздеу туралы білімдерін қалыптастыру.

Тәрбиелігі: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың өту әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық

Сабақтың көрнекілігі: компьютерлер, топтамалар, тест сұрақтары т.б.б.

Оқыту формалары: жеке, топтық және ұжымдық.

Сабақтың барысы:

а) ұйымдастыру кезеңі

б) сабақ сұрау

в) бағалау

г) жаңа сабақ

д) бекіту

е) үйге тапсырма

ж) қорытынды

Қоңырау соғылып сабақ басталған соң балаларды ұйымдастыра отырып сабақты бастаймын.

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Операциялық жүйелер топтамасы

Дербес компьютер үшін операциялық жүйелердің бірнеше әр түрлі жұптары даярланған: Microsoft MS DOS фирмасының операциялық жүйесі Windows (95,98,ME,NT,2000, XP, Vista ), Linex Apple фирмасының дербес компьютерлерінде MAC OS операциялық жүйесінің әр түрлі версиясы қолданылады. Серверде көбіне Windows NT/XP және UNIX операциялық жүйелері пайдаланылады.

Операциялық жүйе топтамасының маңызды белгілерінің бірі ЭЕМ ресурстарын басқару ерекшелігі болып табылады. Бұл бәрінен бұрын көпмақсаттылықты қолдау. Бір мезгілде орындалатын процестердің санына байланысты операциялық жүйелер екі топқа бөлінеді:

1. 
   біртапсырмалы
   
2. 
   көптапсырмалы
   

Көптапсырмалы операциялық жүйелер пайдаланушыға бір мезгілде бірнеше программаны жүктеуге мүмкіндік береді.

Топтаманың келесі белгісіне көпқолданушы режимді қолдау жатады. Оның екі түрі белгілі.

1. 
   Бірпайдаланушы
   
2. 
   көппайдаланушы
   

Көппайдаланушы операциялық жүйе қуатты компьютердің көмегімен бір мезгілде бірнеше пайдаланушының жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Сонымен қатар операциялық жүйелердің командалық және / немесе графикалық интерфейсі бар.

Графикалық интерфейсті операциялық жүйелерде командаларды пайдаланушы тышқанның көмегімен енгізе алады, ал командалық жол режімінде командаларды клавиатураның көмегімен енгізеді.

Біз қазіргі кезде кең тараған Windows операциялық жүйесімен танысуды жалғастырамыз. Windows сөзі ағылшын тілінен аударғанда «терезелер» деген ұғым береді.

Windows –графикалық (терезелі) операциялық жүйе. Экранда график түрінде ОЖ-ні басқару элементтері бейнеленген және пайдаланушы оның қосымшаларындағы қажетті элементті тышқанның көмегімен таңдай алады.

1. 
   Қандай операциялық жүйелерді білесіз?
   
2. 
   Көптапсырмалы операциялық жүйелердің біртапсырмалы операциялық жүйелерден айырмашылығы қандай?
   
3. 
   Көппайдаланушы операциялық жүйелердің бірпайдаланушы операциялық жүйеден негізгі айырмашылығы неде?
   

бағалау.

Сау болыңыздар.

2. Оқушылардың Windows терезесі ұғымын, меню қасиеттері мен

анықтамасын, терезенің негізгі элементтерін, құрал-саймандар

тақтасының арналу білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар, көрсете -түсіндіру

Білім – біліктілікке Оқушылар білуі тиіс:

қойылатын талаптар: - Windows терезесі ұғымын;

• 
  терезелерді көрсету нұсқаларын;
  
• 
  активті терезе ұғымын;
  
• 
  меню қасиеттері мен анықтамасын;
  
• 
  қолданбалармен жұмыс істеу негіздерін;
  
• 
  терезенің негізгі элементтерін;
  
• 
  құрал-саймандар тақтасының арналуын;
  
• 
  активті терезе белгілерін;
  
  • 
    команданың активтілігінің белгілерін.
    

• 
  терезелерді экранда үш түрде көрсетуді;
  
• 
  активті терезені анықтауды және терезені активтеуді;
  
• 
  терезелердің көлбеу созылған менюін қолдануды;
  
• 
  Windows оқулығымен жұмыс жасауды;
  
• 
  маустың көмегімен қолданбаларды іске қосуды;
  
• 
  айналу жолағын қолдануды.
  

Тапсырма берілген тақырыпты түсіндіруменқатар орындалады

Тапсырма берілген тақырыпты түсіндірумен қатар орындалады.

Windows жүйесіндегі терезелер түрлерін кестеге жазу керек.

Терезелердің әрбір түрін оқушыларға компьютерде көрсету керек

Терезелерді экранда көрсетудің үш тәсілі бар:

• 
  толық экранды – терезе жайылған және тұтас экран бетін алады (жұмыс үстелі);
  
• 
  қалыпты - терезе экранның бір бөлігінде орналасады;
  
• 
  белгіше – терезе белгіше түрінде «жинаулы» болады;
  

зонасының оң жағындағы батырмалар қолданылады:

• 
  терезені есептер тақтасындағы жазуға жималау;
  
• 
  терезені толық экранның бетіне жаймалау;
  
• 
  терезені жабу (қолданбаның жұмысын аяқтау).
  

Қай уақытта болсын бір ғана тереземен жұмыс істеуге болады, ол активті деп аталады. Активті терезе әрқашан басқа терезелерден жоғары орналасады және оның тақырыбы түспен ерекшеленген. Егер экранда активті емес терезенің ең болмаса бір бөлігі көрінсе, оны мауспен шерту арқылы активті қалыпқа келтіруге болады.

Меню-бұл одан қажетін таңдауға болатын қандай да бір объектілер тізімі.

Менюдің бірнеше деңгейлері болады: 1-ші деңгейі – «Бас меню» және оған бағынатын «Бағыныңқы меню».

Меню таңдау бостандығын ұсынады.

Белгілі бір менюде дер кезінде таңдауға мүмкін емес объектілер болады.

Менюде үш түрлі пункттер бар, яғни менюдің кез келген пункті мыналарды белгілей алады;

• 
  нақты бір операцияны (әрекетті)
  
• 
  ауыстырып –қосқышты;
  
• 
  таңдау өрісін.
  

Кез келген қолданба бөлек трезеде орындалады, ол экранның жартысын немесе экранды толығымен алуы мүмкін. Қолданбалы бағдарламаны іске қосу - қолданба терезесін ашуды білдіреді. Қолданбаның терезесін жабу – бағдарламаның жұмысын аяқтауды білдіреді. Бір уақытта бірнеше қолданбаларды қатар орындауға болады (әрқайсысы өзінің терезесінде) және пайдаланушы маустың көмегімен бір терезеден екінші терезеге оп-оңай ауыса алады.

Құрал-саймандар тақтасы не үшін керек?

Түрі		Басқа қапшыққа ауысу
Буферге жою		Жою
Қасиеттер		Буферден кірістіру
Бір деңгейге жоғары ауысу		Орындатпау
Алға қарай өту		Буферге көшу
Кері ауысу

• 
  Егер команда СҰР түспен салынған болса, онда оған қатынау мүмкін емес, яғни ол активті емес болып табылады.
  
• 
  Оны активтеу үшін объектіні ерекшелеу керек.
  
• 
  Белгішесі функцияның активті жағдайда екенін білдіреді. Оны алып тастау үшін, осы команданы шерту керек.
  
• 
  Белгішесі команданың бағыныңқы менюі(қосымша менюі) бар екенін білдіреді. Мұндай команданы таңдағанда, экранға бағыныңқы меню шығарылады.