С. Т. Иксатова қылмыстық ҚҰҚЫҚ ерекше бөлім

Жекеше күзет қызметі қызметшілерінің өкілеттіктерін асыра пайдалануы (230-бап)

жүктеу 4,68 Mb.

бет	14/29
Дата	01.01.2018
өлшемі	4,68 Mb.
	#6444

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 29

Жекеше күзет қызметі қызметшілерінің өкілеттіктерін асыра пайдалануы (230-бап)
Жекеше күзет қызметі басшысының немесе қызметшісінің лицензияға сәйкес өздеріне берілген өкілеттіктерін өз қызметінің міндеттеріне қарамастан асыра пайдалануы, егер бұл әрекет күш қолданып немесе оны қолданамын деп қорқытып жасалса ҚК 230-бабында көрсетілген қылмыс құрамына жатады.

Қылмыстың тікелей объектісі-жекеше күзет қызметшілерінің өз функцияларын заңға сыйымды жүзеге асыруын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар.Қылмыстың қосымша тікелей объектісі-жекелеген азаматтардың денсаулығы, қауіпсіздігі және олардың жеке басының басқа да мүдделері болып табылады. Қылмыстың объективтік жағы жекеше күзет қызметі басшысының немесе қызметшісінің лицензияға сәйкес өздеріне берілген өкілеттіктерін өз қызметінің міндеттеріне қарамастан, күш қолданып немесе оны қолданамын деп асыра пайдалануы арқылы сипатталады. Жекеше күзет қызметі қызметшілерінің міндеті- меншік иелерінің мүлкін, азаматтардың өмірін, денсаулығын қорғау, өздері мен шарт жасаған заңды тұлғалардың мүдделерін, заңды құқықтарын құқыққа қайшы басқа да әрекеттерден қорғау болып табылады. Жеке күзет қызметі қызметшілерінің әрекеті заңға сәйкес жүзеге асырылуы қажет және мұндай қызметпен шұғылдану үшін ішкі істер министрлігінің тиісті органы оларға арнаулы лицензия береді. Заң бойынша жекеше күзет қызметі қызметкерлері күш қолдануға құқылы емес. Күш қолдану немесе арнаулы құралдар мен қару жарақтарды пайдалану заңда көзделген жалпы негіздер қажетті қорғау, қылмыскерді ұстау т.б. орын алғанда ғана жүзеге асырылады. Жеке күзет қызметі лицензияға сәйкес жүзеге асырылады. Күш қолдануға басқа адамға жеңіл, орта дене жарақатын салу, оны негіздеу, ұстау, оның еркін жүріп-тұруына кедергі келтіру әрекеттері жатады. Күш қолданамын деп қорқытуға өлтіремін, ауыр дене жарақатын түсіремін, я болмаса басқа да қауіпті әрекеттер істеймін деген қорқытулар жатады. Бұл жерде жәбірленушінің пайымдауынша нақты іске асылатын қорқытулар ғана еске алынады. Қылмыс құрамы формальдық. Қылмыс жеке күзет қызметі қызметшілерінің өз өкілеттіктерін күш қолданып немесе оны қолданамын деп қорқытып жасап, асыра пайдаланған уақыттан бастап аяқталған деп саналады. Қылмыстың субъективтік жағы тікелей қасақаналық. Қылмыстың субъектісі-арнаулы. Олар жекеше күзет қызметі басшысы немесе қызметшілері. Ауыр зардапқа адамның өлуі, ауыр дене жарақатын алуы, көп адамның дене жарақатын алуы жатады. Бұл жерде кінә нысаны орын алған зардап жөнінде абайсыздық болуы мүмкін.

Коммерциялық сатып алу (231-бап)
Қылмыстық кодекстің 231-бабының бірінші бөлігінде «коммерциялық немесе өзге ұйымда басқару қызметтерін атқаратын адамға заңсыз ақша, бағалы қағаздар немесе басқа мүлік беру, сондай-ақ оның өз қызмет бабын сатып алушы адамның мүддесіне пайдалануы үшін оған мүліктік сипаттағы заңсыз қызмет көрсету-коммерциялық сатып алу (пара беру деп белгіленген. Коммерциялық сатып алу қылмысының затына ақша бағалы қағаз, басқа мүлік, сондай-ақ мүліктік сипаттағы қызметтер жатады. Объективтік жағынан сатып алу (пара беру)-коммерциялық немесе өзге ұйымда басқару қызметтерін атқар-атын адамға ақша, бағалы қағаздар немесе басқа мүлік беру, сондай-ақ оның өз қызмет бабын сатып алушы адамның мүддесіне пайдалану үшін оған мүліктік сипаттағы заңсыз қызмет көрсету арқылы сипатталады» Осыған орай коммер-циялық сатып алу құрамы болу үшін: біріншіден қылмыстың заты материалдық игіліктер (ақша, бағалы қағаз, басқа мүлік), сондай-ақ мүліктік сипаттағы басқадай қызмет көрсетулер (пәтерін, үйін, көлігін, саяжайын, автотұрағын, тағы басқа мүлкін тегін жалға беру, банктерде оның атына есепшот ашу, т.б.) нақты орын алуы керек; екіншіден осы көрсетілген қылмыс заттары коммер-циялық және өзге де ұйымдардың басқару қызметін атқаратын өзінің қызмет бабын пайдалана отырып осы заттарды берушінің пайдасына белгілі бір әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) жасауы үшін алынуы қажет; төртіншіден осы заттарды беруші мен осындай заңсыз сыйақыны алушының әрекеттері өзара келісілген, белгілі бір нәтижеге жету үшін жүзеге асырылуы керек. Қылмыс формальдық құрамға жатады. Қылмыс заңсыз сыйақының бір бөлігін берген уақыттан бастап-ақ аяқталған деп саналады. Қылмысты аяқталған деп тану үшін заңсыз сыйақы алған субъектінің оның пайдасына белгілі бір әрекетті әрекетсіздікті істеуі шарт емес. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен және арнаулы мақсатпен жасалады. Кінәлы адам коммерция-лық және өзге де ұйымның лауазымды адамын сатып алу арқылы өзінің пайдасына белгілі бір әрекетті (әрекетсіздікті) істететінін сезеді және жүзеге асыруды тілейді.Қылмыстың субъектісі-кез келген есі дұрыс, жасы 16-ға толған адам.Объективтік жағынан коммерциялық сатылу (пара алу) құрамы бірнеше балама әрекеттерден құралады: коммерциялық немесе өзге ұйымды басқару қызметін атқаратын адамның заңсыз ақша, бағалы қағаз, басқа мүлік алуы; кінәлының өз қызмет бабын сатып алушы адамның мүддесіне пайдалану үшін мүліктік сипатта көрсетілген қызметті пайдалану. Қылмыс коммерциялық немесе өзге ұйымда басқару қызметін атқаратын адамның заңсыз сыйақыны немесе қызмет көрсетудің бір бөлігін қабылдаған сәттен бастап аяқталған деп танылады. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жасалады.
Міндеттеріне адал қарамау (232-бап)
Коммерциялық немесе өзге ұйымда басқару қызметтерін атқарушы адамның қызметіне адал қарамауы немесе енжар қарауы салдарынан өз міндеттерін атқармауы немесе тиісті дәрежеде атқармауы, егер бұл адам өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқса-міндеттеріне адал қарамау деп танылып, жауапқа тартылады.Қылмыстың тікелей объектісі-коммерциялық немесе өзге ұйымның бірқалыпты басқару қызметтерін реттейтін қоғамдық қатынастар. Объективтік жағынан міндеттеріне адал қарамау мына белгілер арқылы сипатталады.

1)басқару қызметтерін атқарушы адамның қызметіне адал қарамауы немесе енжар қарауы салдарынан өз міндеттерін атқармауы немесе тиісті дәрежеде атқармауы;

2)бұл әрекетсіздік адам өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқса;

өз міндеттерін атқармауы немесе тиісті дәрежеде атқармауы әрекетсіздігі мен орын алған зардаптың арасындағы себепті байланыстың болуы. Заң міндеттеріне адал қарамаудың екі бірдей нысанын көрсетіп отыр:

1) өз міндеттерін атқармауы;

2) өз міндеттерін тиісті дәрежеде атқармауы.

Өз міндеттерін атқармау деп коммерциялық немесе өзге ұйымды басқару қызметін атқаратын адамның заңмен, жарғымен өзіне жүктелген басқару қызметі функциясын мүлдем атқармауы болып табылады. Міндеттеріне адал қарамау қылмыс құрамының объективтік жағының міндетті белгісі-қылмыстың зардабы. Заңда ол адам өлімі немесе өзге де ауыр зардаптар деп көрсетілген. Өзге де ауыр зардаптарға-жәбірленушіге ауыр дене жарақаттың келтірілуі, коммерциялық немесе өзге ұйымның ірі материалдық шығынға ұшырауы, банкрот болуы немесе ірі көлемдегі айып төлеуі және т.б. Кінәлы адамның міндеттеріне адал қарамауы әрекетсіздігі мен одан туындайтын зардаптың арасында себепті байланыс болуы қажет. Себепті байланыстың болмауы қылмыстық жауаптылықты жоққа шығарады. Қылмыс субъективтік жағынан тек қана кінәнің абайсыздық нысанында жасалады. Заңның өзінде басқару қызметін атқаратын адамның қызметіне адал қарамауы немесе енжар қарауы салдарынан өз міндетін адал атқармауы немесе тиісті дәрежеде атқармауы деп тура көрсетіліп отыр. Мұның өзі абайсыздықтан міндеттеріне адал қарамау әрекетінен, сондай-ақ одан туындайтын зардап жөнінде де орын алатынын көрсетеді. Қылмыстың субъектісі арнаулы-коммерциялық немесе өзге ұйымды басқару қызметін атқарушы адамдар.
Оныншы тарау. Қоғамдық қауіпсіздікке және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстар. Қоғамдық қауіпсіздікке жататын қылмыстардың нақты түрлері. Терроризм (233-бап)
Терроризм-қазіргі дәуірдегі ең қауіпті қылмыс түрі. Мұндай қылмыстар көп жағдайларда ұлттық шектен шығып халықаралық сипат алуда. Террорлық әрекеттер әр түрлі болуы мүмкін, бірақ оның бәрін біріктірген екі түрлі элемент бар.Оның бірінші терроризм-мемлекеттік өкімет билігін күйретуге бағытталған; екіншісі-терроризмді жүзеге асыру арқылы яғни террористердің ұйымдасқан, қатыгездік әрекеттері арқылы тұрғындарға үрей, қорқыныш, қорғансыздық сезімін туғызу болып табылады. Қылмыстың тікелей объектісі- қоғамдық қауіпсіздігі қамтамасыз ететін, реттейтін қоғамдық қатынастар. Азаматтардың өмірі, денсаулығы, меншігі, мүліктік немесе сезім мүдделері осы қылмыстың қосымша тікелей объектісі болады. Қылмыстық кодекстің 233-бабында көрсетілген қылмыс объективтік жағынан:

адамдардың қаза болуы, елеулі мүліктік зиян келтіру не қоғамға қауіпті басқа зардаптардың болу қаупін төндіретін жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге іс-әрекеттер жасау;
аталған іс-әрекеттерді жасаймын деп қорқыту арқылы сипатталған.

Жарылыс жасау, өрт қоюдан басқа өзге де іс-әрекеттерге көліктердің апатқа ұшырауын, күйреуін, ғимараттардың, мәдени және діни құрылыстардың қиратылуын сондай-ақ радиоактивті, химиялық, бактериологиялық немесе басқадай-ақ радиоактивті, химиялық, бактериологиялық немесе басқадай жолмен уландыруды тарату, қоймаларға, тұрғын-жайларға, құрылыстарға, алаңдарға су жіберіп, толтыру сияқтылар жатады. Терроризмнің объективтік жағынан ерекшелік белгісі-осы баптың диспозициясында көрсетілген (қылмыс зардаптардың нақты орын алуы емес) зардаптардың болу қаупінің тудырылуы жеткілікті болып табылады. Яғни өрт қою, жарылыс жасау немесе өзге де әрекеттерді жүзеге асыру арқылы іс-әрекет істелгенімен, заңда көрсетілген зардап орын алмаса да, қылмыс аяқталған деп табылады, өйткені мұндай әрекет адамдардың қаза болуы, елеулі мүліктік зиян келтіру не қоғам үшін қауіпті басқа зардаптардың болу қаупін тікелей төндіріп тұр. Осыған байланысты қылмыс құрамы формальдық болып табылады. Субъективтік жағынан терроризм тек қана тікелей қасақаналықпен жасалады. Қылмыстың субъективтік жағының қажетті белгісіне заң-қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты қорқыту не мемлекеттік органдардың шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның шешім қабылдауына ықпал ету арнаулы мақсатын қосып көрсеткен. Қылмыстың субъектісі-14-ке толған, есі дұрыс кез келген адам. Өзге де ауыр зардаптарға (абайсызда адам өлімінен басқа) екі немесе одан да көп адамның денсаулығына ауыр дене жарақатын келтіру, көп адамның денсаулығына орта дәрежелі жарақат салу, көлік құралдарының жұмысын ұзақ уақытқа тоқтату, жарылыс жасау немесе өрт қою арқылы құрылыстарды жою т.б. әрекеттер жатады). Абайсызда адам өліміне немесе басқа ауыр зардаптарға әкеп соққан терроризмнің субъективтік жағы кінәлының екі нысанымен сипатталады. Бұл ретте кінәлының істеген әрекеті-қасақаналық, ал одан болатын зардапқа қатынасы абайсыздық болады.

Қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты үрейлендіру не ҚР мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның шешімдер қабылдауына ықпал ету мақсатында адамның өміріне қастандық жасау, сондай-ақ дәл сол мақсатта оның мемлекеттік немесе өзге де саяси қызметін тоқтату не осындай қызметі үшін кек алу мақсатында мемлекет немесе қоғам қайраткерінің өміріне қастандық жасауі осы қылмыс құрамынан аса ауырлататын түрі болып табылады. Бұл тұрғыдағы қылмысты іс-әрекеттердің жәбірленушілері белгілі бір шешім қабылдауға ықпал ететін адамдар немесе мемлекет, қоғам қайраткерлері болады. Адамның белгілі бір шешім қабылдауға ықпалының болған, болмағаны нақты жағдайларға байланысты анықталады.

Мемлекет қайраткері деп-еліміздің тікелей басқару, экономикалық, саяси, әлеуметтік саясатымен тікелей айналысатын жауапты мемлекеттік өкімет билігінің лауазымды адамдарын айтамыз. Оған жататындар: Парламент депутаттары, Премьер-Министрі, Вице-премьерлер, Министрлер, Вице-министрлер, Жоғары Сот төрағасы, Жоғары Сот мүшелері, Конституциялық кеңестің төрағасы, оның мүшелері, Бас Прокуратураның, Ұлттық Қауіпсіздік Кеңесінің жауапты қызметкерлері, облыстың әкімдері және т.б. Қоғамдық қайраткерлердің қатарына әр түрлі қоғамдық ұйымдардың, саяси партиялардың жетекшілері немесе көрнекті мүшелері жатады. Жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге де іс-әрекеттерді істегенге дейін тиісті органдарға хабарлап, көрсетілген зардаптардың қаупін болғызбауды тиятын, сөйтіп мемлекеттік өкімет органдарына терроризм актісі бойынша төнген қауіпті тойтаруға нақты мүмкіндік алуға мүмкіндік беретін әрекеттерді істегендерді мемлекеттік органдарға дер кезінде ескерту жасаған адам деп білеміз. Басқа жолмен терроризм актісінің жүзеге асырылуын болдырмауға жәрдемдесуге адамның өзінің жарылысты, өртті, қылмыскерлердің қару-жарақты, не мүлікті өз бетімен басып алуын тойтаратын әрекеттері жатады. Осыларды істеген адамның іс-әрекетінде өзге қылмыс құрамы (мысалы қаруды, жарылғыш заттарды, жарылғыш құрылымдарды заңсыз сақтау, өткізу, алу, оларды ұрлау т.б.) болмаса, ол терроризм үшін қылмыстық жауаптылықтан бостатылады.
Терроризмді насихаттау немесе терроризм актісін жасауға жария түрде шақыру (233-1-бап)
Терроризмді насихаттау немесе терроризм актісін жасауға жария түрде шақыру, сондай-ақ көрсетілген мазмұндағы материалдарды таратқандық үшін жеке қылмыстық көзделген. Қылмыстың тікелей объектісі- қоғамдық қауіпсіздік. Қылмыс заты терроризмді насихаттайтын әр түрлі материалдар. Объективтік жағынан қылмыс белсенді әрекет арқылы: терроризмді насихаттау; терроризм актісін жасауға жария түрде шақыру; соларға байланысты материалдарды тарату арқылы жүзеге асырылады.Терроризмді насихаттау деп ауызша, жазбаша немесе басқа да тәсілдермен көпшілік арасында осындай іс-әрекеттерді істеу үшін жүргізілген әр түрлі ұйымдастырушылық қызметтерді айтамыз. Жария дұрыс шақыру деп ашық түрде көпшілік алдында терроризм актісін жасауға бағытталған тікелей-әрекеттерді айтамыз. Материалдарды тарату деп бөтен адамдарға жазбаша түрде жазылған терроризмді насихаттайтын немесе сол терроризм актісін жасауға итермелейтін мазмұнда жазылған мәтіндерді үлестіруді айтамыз. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен және терроризм актісін жасау немесе оны насихаттау мақсатымен істеледі. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған есі дұрыс адам.

Бұқаралық ақпарат құралдарына - газет, журнал, телерадио хабар т.б. жатады.
Адамды кепілге алу (234-бап)
Адамды кепілге алу халықаралық маңызы бар қылмыс болып табылады. Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1979 жылғы желтоқсанда «Адамды кепілге алуға қарсы күрес туралы» халықаралық Конвенция қабылдаған. Қылмыстың тікелей объектісі-кепілге алынған адамдардың өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігі. Объективтік жағынан қылмыс адамды кепілге алу немесе кепілдік ретінде ұстау арқылы сипатталады. Кепілге алу- кез келген құқыққа қайшы түрде, күш қолдану арқылы адамды бостандығынан айырып, қолға түсіру болып табылады. Кепілдік ретінде ұстау-адамды өз еркімен жүріп-тұру мүмкіндігінен күш қолдану арқылы айырып, бостандығынан айыру болып табылады.Адамды кепілге алу-формальдық құрамға жатады. Қылмыс жәбірленушінің бас бостандығынан айырылған уақытынан бастап аяқталған деп саналады.Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен жасалады. Кінәлы адам адамды заңсыз кепілге алғанын және кепілдік ретінде ұстап тұрғанын сезеді, біледі және соны тілеп әрекет істейді. Заңда қылмыстың субъективтік жағының қажетті белгісі-қылмыстың мақсаты тікелей көрсетілген. Ол-мемлекетті, ұйымды немесе азаматты қандай да бір іс-әрекет жасауға немесе қандай да бір іс-әрекет жасаудан тартынуға мәжбүр ету болып табылады. Мәжбүр ету әрекет немесе әрекетсіздік түрінде жасалады. Кінәлының мәжбүр ететін әрекеттеріне: мысалы оған ақшалай қаражат немесе наркотикалық заттарды, қару-жарақ, көлік құралдарын беруді немесе біреуді тұтқын орнынан босатып жіберуді талап етулері жатады. Әрекетсіздікті істеуді мәжбүр етулерге: қылмысты істі тергеуді доғаруды немесе белгілі бір ұйымның қызметін тоқтатуды, саяси, әлеуметтік немесе экономикалық акцияларды жүзеге асырмауды талап етулер жатады. Қылмыстың субъектісі-14-ке толған, есі дұрыс адам. Кепілге алынған адамы өз еркімен немесе өкіметтің талап етуі бойынша босатқан адамның әрекетінде басқа қылмыс құрамы (мысалы, кепілге алынған адамды зорлауға, оған ауыр, орта, жеңіл дене жарақатын келтіру; адам өлтіруі, қару-жарақ, оқ, дәріні ұрлауы т.б.) бар болса, онда ол осы істеген қылмысы үшін жауаптылыққа тартылады.
Ұйымдасқан қылмыстық топты немесе қылмыстық қауымдастықты (қылмыстық ұйымды) құру және оны басқару, қылмыстық қоғамдастық-қа қатысу (235-бап)
Көрсетілген қылмыс құрамы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне тұңғыш рет енгізіліп отыр. Ұйымдасқан қылмыс жеке адам, қоғам, мемлекет үшін аса қауіп тудыратыны жалпыға мәлім. Осыған орай осы қыл-мыстың тікелей объектісі-қоғамдық немесе мемлекеттік қауіпсіздік болып табылады. Өйткені ұйымдасқан қылмыс мемлекеттің, қоғамдық ұйымдардың әр түрлі құрылымдарының бірқалыпты дұрыс қызмет атқаруына кедергі келтіру-мен бірге, олардың дұрыс қызметіне сан қилы тосқауылдар жасап, нақты қауіп төндіреді. Объективтік жағынан Қылмыстық кодекстің 235-бабында көрсетіл-ген қылмыс құрамы төмендегіше түрде сипатталады:

а) ұйымдасқан қылмыстық топты құру, сондай-ақ оны басқару;

б) қылмыстық қоғамдастықты (қылмыстық ұйымды) ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасау үшін құру;

в) қылмыстық қоғамдастықты (ұйымды) немесе оған кіретін құрылымдық бөлімшелерді басқару;

г) қылмыстық топтардың ұйымдастырушыларының, басшыларының немесе өзге де өкілдерінің бірлестіктерін құру;

д) қылмыстық қоғамдастық не ұйымдасқан қылмыстық топтардың ұйымдастырушыларының, басшыларының немесе өзге өкілдерінің бірлестігіне қатысуы;

е) жоғарыда көрсетілген әрекеттерді адамның өз қызмет бабын пайдалана отырып жасауы;

Ұйымдасқан қылмыстық топты құру, сондай-ақ оны басқаруға-бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні-бұрын екіден кем емес адамдардың біріккен тұрақты тобын құру, құрылған топқа басшылық істеу әрекеттері жатады. Қылмыстық қоғамдастықты құруға осы қоғамдастыққа қатысушыларды тарту, оларға кіретін құрылымдық бөлімшелерді құру, қылмыстық топтардың ұйым-дастырушылардың, басшыларын, өзге де өкілдерін белгілеу, олардың міндет-терін анықтау, ұйымдастырушылық нысандағы жоспарлар жасау болып табылады. Қылмыстық қоғамдастыққа қатысуға, осы қоғамдастықтың міндеттерін тікелей жүзеге асыру үшін қылмыстық әрекеттердің тікелей орындаушысы болу немесе қылмысты жүзеге асыру үшін көмекші міндеттерді атқару немесе қылмыстық қоғамдастықты қажетті құжаттармен, басқа материалдармен жабдықтау әрекеттерін жүзеге асырушылықтар жатады.

Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен жасалады: кінәлы ұйымдасқан қылмыстық топ, қауымдастық құрудың, оны басқарудың немесе оған қатысудың қоғамға қауіпті заңға қайшы екенін сезеді, біледі, бірақ соған қарамастан оны құруды, оған басшылық етуді немесе оның қызметіне қатысу-ды тілейді. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған есі дұрыс адам.

Заңсыз әскерилендірілген құраманы ұйымдастыру (236-бап)
Қылмыстық кодекстің 236-бабында «Заңсыз әскерилендірілген құрама (бірлестік, отряд, жасақ немесе өзге де топ) құру, сондай-ақ ондай құраманы басқарғаны» үшін қылмыстық жауаптылық белгіленген. Қылмыстың объектісі-заңмен белгіленген әскерилендірілген құраманы ұйымдастыруды реттейтін қоғамдық қатынастар. Қылмыс объективтік жағынан мынадай белгілермен сипатталады: а) әскерилендірілген құрама құру және басқару;

б) құраманың қарулануы; в) мұндай құраманы құрудың заңға негізделмеуі.

Әскерилендірілген құрама деп атылатын немесе суық қарумен қаруланған тұрақты, берік ұйымдасқан адамдардың тобын айтамыз. Құраманы құру деп оған адамдар тарту, оларды қаруды қолдануға үйрету, қару-жарақ жасау, оның немесе олардың қорын жасау әрекеттерін айтамыз. Заңсыз әскерилендірілген құрамға –оның ҚР заңына қайшы, оған негізделмей құрылған құрамалар жатады. Әскерилендірілген құраманы басқаруға оған қатысушылардың қызметін бөліп беру, әскери құрамалардың топтарының, олардың жекелеген мүшелерінің іс-әрекетіне, бұйрықтардың орындалуына бақылау жасау, қарулы қақтығыстарды жоспарлау әрекеттерін жүзеге асырулар жатады. Қылмыс құрамы жағынан формальдық. Қылмыс заңсыз әскерилендірілген құраманы-бірлестік, отряд, жасақ немесе өзге топты құру әрекетін істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жасалады. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, кез келген есі дұрыс адам.

Бандитизм (237-бап)
Бандитизм-аса қауіпті қылмыстардың бірі. Бұл қылмыстар жылма-жыл өріс алып, көбеюде, оның қоғамға аса қауіптілі сол, банды құрылымы жөнінен тұрақты, қаруланған топ бола тұрып, аса ауыр қылмыстарды жасайды. Қылмыстың тікелей объектісі-қоғамдық қауіпсіздік. Қосымша тікелей объектісі-адамдардың өмірі, денсаулығы, меншігі, сондай-ақ басқадай мүдделері. Объективтік жағынан бандитизм бірнеше әрекеттердің жиынтығы бойынша сипатталады: бандылық топқа кіретін адамдардың біреуінің болса да қарулануы. Қаруланған банда деп екі немесе одан көп адамдардың алдын ала келісіп азаматтарға немесе ұйымдарға бір немесе бірнеше шабуыл жасау мақсатында құрылған қаруланған, тұрақты топты айтамыз. Банданы құру деп банданы жарақтау, оларды қарумен жабдықтау, бандының құрамына мүшелер тарту, банды мүшелерінің рөлдерін белгілеу олардың істейтін қылмыстарын жоспарлауды айтамыз. Бандыны құрушы, әдетте оның ұйымдастырушысы болып табылады. Банданың тұрақтылығы қаруланған топтың мүшелерінің қылмысты іс-әрекеттерді жүзеге асыру жөніндегі келісімінің нәтижесі арқылы анықталады. Банда мүшелерінің алдын ала келісім арқылы жасайтын бір немесе бірнеше қылмысын қылмыстық іс-әрекет деп айтамыз.Бандаға кіретін топ мүшелерінің ең болмағанда біреуінің атылатын немесе суық қарумен қарулануы негізгі шарт болып табылады. Қаруға, сондай-ақ әр түрлі жарылғыш құралдары да жатады. Бандитизм құрамы құрылысы жөнінен келте қылмыс құрамына жатады. Сондықтан да қылмыс қарулы топ құрған уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Бұл жерде қарулы топқа кіретін банда мүшелерінің біреуінің болса да қарулануы жеткілікті. Банда құрылған уақыттан бастап, бандалық топ басқа бір қылмысты істеп үлгермегеніне қарамастан бандитизм құрамы аяқталған деп табылады. Банданы басқару деп құрылған банданың қылмыстық іс-әрекеттерінің оперативтік бағытын белгілеу, банда шабуыл жасайтын нақты объектілерді таңдап алу, шабуылды жүзеге асыратын тәсілдерді белгілеу, банда мүшелерімен «тәрбиелік» сипаттағы жұмыстар жүргізу, оларды жазалау, жәбірленушілер мен куәлардың көзін жою туралы шешімдер қабылдау, ұрланған мүлікті жасыру немесе өткізу, бұйрықтар беру әрекеттерін айтамыз. Шабуыл жасау деп қылмыстық нәтижеге жету үшін бандалық топтың жәбірленушіге күш қолданамын немесе оны дереу нақты қолдану қаупін туғызуын айтамыз. Субъективтік жағынан бандитизм тікелей қасақаналықпен жасалады. Қылмыс құрамының субъективтік жағының міндетті белгісі –арнаулы мақсат азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасау болып табылады. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, есі дұрыс адам.

Бандаға қатысу деп-олардың жасаған шабуылдарына тікелей қатысу, сонымен бірге банданы қаржыландыру, қарумен жабдықтау, көлікпен қамтамасыз ету, әрекеттерді орындауларын айтамыз. Шабуылға қатысу деп-бандалық топпен бірге қылмыстық нәтижеге жету үшін жәбірленушіге күш қолдану немесе оның нақты қолдану қаупін туғызуды айтамыз.
Үйлерді, құрылыстарды, қатынас және байланыс құралдарын басып алу (238-бап)
Бұл қылмыстың мәні: Басып алғандардың босату шарты ретінде мемлекетті, ұйымды немесе азаматты қандай да бір іс-әрекет жасауға немесе қандай да бір іс-әрекет жасаудан тартынуға мәжбүр ету мақсатында үйлерді, құрылыстарды, қатынас және байланыс құралдарын, өзге коммуникацияларды басып алу немесе оларды ұстап тұру, оларды жоямын немесе бүлдіремін деп қорқытумен ұштасуда болып табылады. Қылмыстың тікеелей объектісі-қоғамдық қауіпсіздік. Объективтік жағынан қылмыс: а) үйлерді,құрылыстарды, қатынас және байланыс құралдарын, өзге коммуникацияларды басып алу немесе оларды ұстап тұру; б) оларды жоямын немесе бүлдіремін деп қорқыту арқылы сипатталады. Кінәлы адам көрсетілген объектілерді заңсыз басып алады немесе заңсыз басып алған объектілерін одан әрі ұстап тұрады. Кінәлы адам осы заңсыз басып алынған объектілерді жоямын немесе бүлдіремін деп қорқыту әрекеттерін жүзеге асырады. Бұл жерде қорқытуға-басып алынған немесе ұстап тұрған объектілерді шын мәнінде жоюды немесе бүлдіруді нақты жүзеге асыруға жеткілікті негіздердің бар болуы жатады. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жасалады. Кінәлы адам үйлерді, құрылыстарды, қатынас және байланыс құралдарын, өзге коммуникацияларды басып алу немесе ұстап тұруды, оларды жоямын немесе бүлдіремін деп қорқытудың қоғамға қауіпті екенін сезеді және соның болуын тікелей тілейді.

Қылмыстың субъективтік жағының қажетті белгісі-мақсаты заңда басып алғандардың босату шарты ретінде мемлекетті, ұйымды немесе азаматты қандай бір іс-әрекет жасауға немесе қандай да бір іс-әрекет жасаудан тартынуға мәжбүр ету деп көрсетілген. Яғни көрсетілген объектілерді басып алудың, ұстап тұрудың, оларды жоямын немесе құртамын деп қорқытудың негізі-белгілі бір шарт қою. Ол шарт мемлекетке, ұйымға, жеке адамға қойылады. Шарттың мәнің әр түрлі болуы мүмкін. Тұтқын орнынан адамды немесе адамдар тобын босату, жұмысқа қайта қабылдауды талап ету, жеке адамның белгілі бір іс-әрекетті істеуін (қарызды кешіру, алған заттын қайтарып беру, қаражат беру тілегін қанағаттандыру т.б.) талап етулері болуы мүмкін. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, есі дұрыс ккез келген адам. Қылмыстық кодекстің 238-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын түрлері:

а) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша;

б) бірнеше рет;

в) өмірге немесе денсаулыққа қауіпті күш қолдана отырып;

г) қару немесе қару ретінде пайдаланылатын басқа заттарды қолдана отырып;

д) пайдакүнемдік ниетімен немесе жалдау арқылы жасалған, ал осы баптың 3-тармағында: осы қылмыстың өте ауырлататын түрлері: ұйымдасқан топ немесе абайсызда кісі өліміне немесе өзге ауыр зардаптарға әкеп соққан әрекеттер үшін жауаптылық белгіленген.

жүктеу 4,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 29