«роль транспортной науки и образования в реализации пяти институциональных реформ», посвященной

 

 

 

 

556 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

ӘОЖ  

2(574)

 

 

Қанағатов  М.  Қ.  – 

аға  оқытушы,  Тынышбаев  атындағы  Қазақ  Көлік  жəне 

Коммуникациялар Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.)

 

Жылқыбай Қ. 

– студент,Тынышбаев атындағы Қазақ Көлік жəне Коммуникациялар 

Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.)

 

 

ЖАТ ПИҒЫЛДАҒЫ ДІНДЕРМЕН КҮРЕСУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

 

Қазіргі  таңдағы  қоғамдық  жəне  əлеуметтік  қарым-қатынастардағы  діннің  рөлінің 

күшеюіне, жаһандық жəне саяси ареналардағы діни ықпалдастықтың артуына байланысты 

дін  өз  кезегінде  адамдардың  тек  ішкі  рухани  əлемі,  қарапайым  моральдық  құндылығы 

болып қана қоймады. Белгілі бір мүдделелі топтардың мақсатына орай қызмет жасағанда 

дін  өзінің  моральдық,  рухани  құндылықтарынан  айырылып,  басты  бағдарынан  ажырай 

бастайтындығы  көпшілікке  түсінікті  жағдай.  Осындай  белгілі  бір  мүддені  көздейтін 

топтар  өз  кезегінде  қазіргі  біздің  елімізде  де  көрініс  табуда.  Дін  атын  жамылған  топтар, 

қоғам  мен  мəдениеттің  əртүрлі  салаларында  саяси,  идеологиялық,  экономикалық 

мақсаттарға  қызмет  жасауда.  Қазіргі  таңдағы  қоғамның  діни  құндылықтарға  деген 

ұмтылысы,  қажеттілікті  қанағаттандыруға  деген  талпынысы  діни  құндылықтардың  қайта 

жандануына  мүмкіндіктер  жасауда.  Дін  таңдаудың  өзі  белгілі  бір  білімді,  талпынысты, 

қажеттілікті талап етеді, бірақ сол таңдаудың дұрыстығы мен бұрыстығына баға беру өте 

қиынның қиыны. 

Адам  өмірге  келеді,  кетеді.  Ал,  заман  ағымы  тоқтаусыз,  өз  жолымен  жалғаса 

бермек. Қазіргі тəуелсіз еліміздің ең басты себепшілері ата бабаларымыз кезінде соғысты 

да,  ашаршылықты  да,  небір  қиын  кезеңдерді  де  көрген,  басынан  кешірген.  Содан  бері 

қаншама  жыл  өтті.  Қазір  заман  өзгерді,  жағдай  түзелді.  «Қой  үстіне  бозторғай 

жұмыртқалаған  заман»  келді  деп  отыратын  үлкендер.  Дегенмен  бейбіт  заманның  қадір-

қасиетін  түсіне  алмай  жүргендер  жеткілікті  деп  ойлаймын.  Қазіргі  күннің  ең  өзекті 

мəселесі:  аштық  та  емес,  жоқтық  та  емес,  адамның  санасын  улап,  ойын  сан  саққа 

сарылтқан əртүрлі ағымдағы діндер. «Адам баласын заман өсіреді, кімде кім жаман болса, 

оның замандасының бəрі кінəлі. Мен егер заң қуаты қолымда бар кісі болсам, адам мінезін 

түзеп  болмайды  деген  кісінің  тілін  кесер  едім»,-    деп  Абай  атамыз  өзінің  отыз  жетінші 

қара сөзінде айтып кеткен болатын. Əр адам өмірге келген соң, тек қана күнкөріс қамымен 

жүрмей, ертеңін ойласа деп Елбасымыз айтқандай, өмір бар жерде өлім барын, жұмақ бар 

жерде тозақ барын есінен шығармау керек деп ойлаймын. Қазіргі кезде түрлі діни ағымдар 

мен  теріс  жолдарға  жастарымыздың  түсіп  кетуі,  қатігез  жандардың  торына  шырмалуы, 

менің  ойымша  иманның  жеткіліксіздігінде,  діни  сауаттың  төмендігінде.  Соның 

нəтижесінде құлқының қамын ойлап, ұрлыққа, қатігездікке барып, имандылықты ұмытып 

жүргендердің саны қаншама?! Бұған дəлел жер жерде болып жатырған қақтығыстар, бала 

ұрлау, жарылыстар мен көтерілістердің жиі болуы.  Бейбіт заманда өмір сүрсекте ел ішіне 

іріткі салып, жастардың басын дуалап, ата-анасына қарсы қойып, теріс жолға түсуі түбінде 

бұрынғы соғыс кезіне əкеп соқтырады десем, қателеспейтін шығармын.  

Қазақ  қоғамын  қазіргі  күні  діни  ахуал  толғандырып  отырғаны  жасырын  емес. 

Əртүрлі  діни  ағымдардың  насихаты  белең  алып,  жастарды  Ислам  дінінің  асыл 

қасиеттерінен  адастыруда.  Пайғамбарымыз    Мұхаммед  (с.ғ.с)  салып  кеткен  тура  жолдың 

бұрмалануы  əсерінен  кейбір  адамдардың  дін  жөніндегі  пікірлері  қарама-қайшы  болып 

кеткен. Осы жағдайда, дінді түсіну, ұғыну, ұстану түсініктерінің аясында барынша ақиқат 

формадағы  танымды  басшылыққа  алу  қажет.  Қазақ  халқының  көрнекті  ағартушысы, 

ғұлама  ақыны  Абай  Құнанбайұлының  «Ғылым  таппай  мақтанба»  атты  өлеңінде  

айтуындағы:  

«Білгендердің сөзіне Махаббатпен ерсеңіз.  

 

 

 

 

557 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

Ақыл сенбей сенбеңіз, Бір іске кез келсеңіз.  

Ақсақал айтты, бай айтты,  

Кім болса мейлі, сол айтты  

Ақылменен  жеңсеңіз»  деп  келетін  жолдарда,  кез  келген  таңдауда  ақыл  мен 

парасатқа жүгіну керектігін алға тартып, жол көрсетуде. 

Бүгінгі таңда еліміздегі ең өткір тұрған дін мəселесі кім-кімді де ойландырары һақ. 

Мұсылман  бауырларымыздың,  əсіресе,  қазақ  жастарының  соқыр  сенім  мен  жалған 

ақпараттың  құрбаны  болуы  болашақ  ұрпаққа  өз  көлеңкесін  түсірері  сөзсіз.  Қазіргі  кезде 

жасыратыны  жоқ,  дəстүрлі  діннен  бөлек,  санамызға  сай  келмейтін  ағымдар  кең  етек 

жаюда.  Егер  күресу  жолын  іздер  болсақ,  біз  ең  алдымен  себебін  іздеуіміз  керек.  Менің 

пікірімше бұған себеп: теріс ағымда жүрген барша жастардың Пайғамбарымыздың салып 

кеткен  алтын  дінінің  тізбегінен  білім  алмаған  жандардан  дəріс  алуы.  Яғни,  олардың 

ұстанып  отырған  бағыттары  Пайғамбарымыз  ұстанған  наным  сенімімен  ұштаспайды.  

Діни  білімнің  жеткіліксіз  болуы  адасушылыққа  əкелетін  үлкен  себептердің  бірі. 

Имамдарымыз  ардақты  дінімізді  мешіттерде,  арнайы  сабақтарда  түсіндіруі  қажет. 

Адамдар  білімдерін  үнемі  жетілдіріп  отыратыны  секілді,  діни  білімдерін  де  күшейтуді 

көздеуі  керек.  Ал  білімсіздікке  ұшырағандарға  дініміздің  дұрыстығы  мен  қате  діндердің 

ара жігін ажыратып беретін, түсіндіретін имамдар болмаса, əрине жат ағымның жетегінде 

кетеді.  Тағы бір  себепті іздер болсақ,  ол  басшылықпен  байланысты деп  ойламын.  Үкімет 

тарабы бұл мəселеге салғырт қарамауы керек. Егер де жат ағымдағы топтар шығып жатса 

олармен  тығыз  жұмыс  жүргізілсе,  мəселенің  оңай  шешілетіні  анық.  Ендігі  уақытта 

осындай топтардың жат насихатына тосқауыл қоюда мемлекет бір жұдырық болып қарсы 

тұрса  ғана  бөтен  ағымның,  бөтен  мемлекеттің  идеологиясымен  жастардың  санасы 

уланбайды  деп  сенемін.  Қайта  дінге  деген  көзқарас  өзгеріп,  асыл  дінімізден  алшақтау 

болмас еді.  

Діни  жат  ағымдармен  күресу  жолдарын  ең  бірінші  ақпараттық  құралдарда  діни 

ақпараттардың  көп  мөлшерде  айтылуынан  бастау  керек.    Егер  ниет  етіп,  дінге  бет 

бұрамын деушілер болса, ең алдымен мешіттің имамдарына, ұстаздарға барып дəріс алған 

жөн.  Дұрыс  бағыттағы  бейнежазбаларды  тыңдаған  дұрыс  жəне  БАҚ  саласының  өкілдері 

де  діннің  асыл  құндылығын  жариялап  отыруы  абзал.  Жат  пиғылдағы  діни  ағымдармен 

күрес  өз  кезегінде  мемлекеттік  бағдарлама  сипатында  болғанымен  де,  жалпы  халықтың 

қолдауымен,  жеке  адамдардың  дəстүрлі  ұлттық  құндылықтармен  ұштастыра  алуымен 

жүзеге  асады.  Сондықтан  да  қазіргі  таңда  басты  мəселелердің  бірі  болып,  көпшіліктің 

таңдауына  дəстүрлі  діни  түсініктерді  сіңіре  білуде  болып  отыр.  Яғни  діни  ұстанымды 

белгілі  бір  мүдделерден  ажыратып,  ұлттық  құндылықтармен  нақыштап,  мəдениеттің  бір 

ажырамас бөлігі екендігін айшықтау маңызды саналады. 

Ұлт  болып  аталған  індетке  қарсы  тұру  мақсатында  баршамыз  бірігіп,  «бір  жеңнен 

қол,  бір  жағадан  бас  шығаруға»  міндеттіміз.  Бұл  мəселеге  көз  жұма  қарамай,  қайта  оны 

мойындап, баршаның назарын осы мəселеге аударуымыз керек.  

«Заман зұлымдықты көтермейді» 

«Заман жаман дейсің, өзің қосқан үлес не?» дейді халық даналығы. Осы даналықты 

ескерер  болсақ,  əрбір  азаматтың  еншісіндегі  басты  міндеті  мен  құқығы  кез  келген  діни 

ағымның басты  мақсаттары мен мүдделерін айқындау болып саналып, таңдау барысында 

барынша абай болуы керек. Əрине заң аясына келер болсақ, əрбір азаматтың өзінің таңдау 

еркіндігі  мен  құқығы  бар  екендігін  білеміз,  бірақ  ол  еркіндік  адамға  өзін  адастыруға, 

басқаларға  кері  сипаттағы  діни  ағымдарды  үгіттеуге  еш  мүмкіндік  бермейді,  сондықтан 

да,  қай  салада  болмасын  мəдениетте  де,  рухани-моральдық  құндылықтарда  да,  саяси-

əлеуметтік қарым қатынастарда да діннің өзіндік орнын ескеру шарт.  

Халықты имандылыққа шақыру тек қана имамның жұмысы емес. Бəрі де бір біріне 

ықпал  етуі  керек.  Əсіресе,  біздер,  жастар,  алған  білімімізді  дұрыс  мақсатқа  пайдалана 

білейік.  

 

 

 

 

558 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

Еліміздің  болашағына,  ұрпағымыздың  ертеңіне  пайдалы  іс  жасайық.  Діни 

экстремизм деп жүріп, қадірлі дінімізден алыстап кетпейік. 

            Қаблиса (Қабан) жырау: 

 

Бақыт, қайда барасың? 

Шариғат сөзін тыңдаған, 

О дүниені ойлаған, 

Аллаһты үйге барамын. 

Бақыт, қайда барасың? 

Сыйлай білген молданы, 

Діннің жолы қорғаны, 

Бісміллəлі үйге барамын. 

Бақыт, қайда барасың? 

Соғысқа құмар ойы жоқ, 

Ұлан асыр тойы көп, 

Бейбіт елге барамын, – деген екен 

 

Қорыта  келе  айтарым,  қазіргі  таңдағы  діннің  қаншалықты  көптүрлілік  сипатқа  ие 

болғандығын ескерсек, əлемдегі діни ахуалдың руханилық төңірегінен шығып, саяси жəне 

идеологиялық мағынаға көшкендігін ойға түйіп ара салмағын  ажыратсақ, дін таңдау, жат 

пиғылдағы  діни  ағымдардың  шын  бет-бейнесін  ажырату  қазіргі  өткір  мəселеге  айналып 

отырғандығы  мəлім.  Сондықтан  да  таңдау  барысында,  барынша  объективті  ақпарат 

құралдарынан  білім  алуға  ұмтылу,  барынша  ақыл-парасат  таразысына  салып  түйсіну, 

дəстүрлі  ұлттық  құндылықтарымыздан  ажырамау  жат  пиғылдағы  діни  ағымдардан 

сақтанудың, олармен күресудің басты құралдары екендігін айқындайды. 

 

ƏДЕБИЕТ 

 

1.

 

А.  Құнанбаев.Өлеңдер,  поэмалар,  аудармалар  мен  қара  сөздер.  Алматы:  Жiбек  жолы, 

2005. Б. 488. 

2.

 

 Омаров,  Талғат. Ислам  дінінің рухани жəне  этикалық құндылықтары//Ислам  жəне 

өркениет. - 2015. 21-30қыркүйек (№24). - Б. 11        

3.

 

Жетесов Б.С.  Ислам  дінінің  адамгершілік  этикалық  жарықтары//  ҚазҰУ  хабаршысы. 

Философия. Мəдениеттану. Саясаттану сериясы. 2009. №2. Б.67-69. 

 

 

УДК-316 

 

Италмасова  Р.Б. 

–  доцент,  Казахская  академия  транспорта  и  коммуникаций           

им. М.Тынышпаева (г. Алматы, Казахстан)

 

Наубаева  А. 

–  студент,  Казахская  академия  транспорта  и  коммуникаций                         

им. М.Тынышпаева (г. Алматы, Казахстан)

 

 

СОЦИАЛЬНЫЙ ПОРТРЕТ СОВРЕМЕННОЙ СТУДЕНЧЕСКОЙ СЕМЬИ В РК 

 

Проблемы  семьи  и  брака  были  и  остаются  актуальными  для  любого  общества. 

Своевременными  они  являются  и  для  независимого  Казахстана,  в  частности,  нас 

интересует  социальный  портрет  молодой  семьи,  члены  которой  являются  на  момент 

опроса студентами самого разного уровня образования.  

Очевидно,  что  многими  социологами  изучается  данная  проблема,  как  ориентир 

выступают российские исследования в лице А. И. Антонова, В. Шеховцова, О. Безрукова, 

 

 

 

 

559 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

В. Бодрова и т.д. В казахстанской практике это Жаназарова З.Ж., Садыровой М.С. и т.д. В 

их  работах  представлен  весомый  анализ  состояния  современной  семьи,  актуальных 

проблем, причин ее формирования и распада и многое другое.  

В целом можно выделить общие тренды, характерные как для казахстанской, так и 

российской практики. Последний факт связан со схожим  уровнем жизни,  материальных, 

социальных  условий  существования  людей.  К  основным  трендам  можно  отнести:  1. 

Повышение количества  межнациональных браков,  2. Материальный интерес как  условие 

брака,  3.Формирование  эгалитарной,  нуклеарной,  малодетной    семьи  в  городах  и 

эксплуататорской,  расширенной,  многодетной  в  сельской  местности.    4.  Увеличение 

количества  разводов  по  причине  материальной  неустроенности  и    отсутствия 

психологической  выносливости  современных  брачующихся.  5.  Появление  и  постепенное 

распространение разных форм брака, нехарактерных для светского социума. 

Для  казахстанской  семьи немаловажным  следует  отметить  и  религиозный  фактор, 

как  условие  создания  и  сохранения  семьи,  причем,  не  в  поверхностной  форме  данный 

фактор  находит  свое  выражение,  но  и  в  радикальной.  Этот  факт  не  может  не 

настораживать,  потому  что    демонстрация  и  требование  этого  в  молодой  религиозной 

семье  будет  иметь  склонность  не  только  закрепляться,  но  и  распространяться  на  всех  ее 

членов без исключения в том числе на детей.  

Поскольку  молодежь  в  Казахстане  представляет  собой  весьма  большую    социальную 

группу и составляет примерно около  30%  от общего числа населения  страны,  объектом 

своего  исследования  мы  выбрали  студенческую  молодежь,  получающую  образование  в 

высших школах страны. Данная категория нам интересна была по ряду причин и первая из 

них  –  это  социальные  перспективы,    социальный  потенциал  данной  категории 

обучающихся,  вторая  их  численное  преимущество  по  сравнению  со  студентами 

колледжей 520 371, учащимися профессиональных технических заведений  64 814.  

В  настоящее  время  в  вузах  Казахстана  обучаются    571 691  человек.  Учитывая  тот 

факт,  что  студенты  колледжей  по  их  окончании  в  своей  основной  массе  продолжают 

обучение  в  высшей  школе  уже  на  средних  курсах,  то  естественным  выглядит 

сосредоточенность    нашего    исследования  на  таком  специфичном  объекте,  как 

студенчество  вузов,  в  том  числе,    и  как  профессиональной  элите  общества  в  недалеком 

будущем. 

Вместе с тем, осознание того, что тема исследования была достаточно обширна и в 

некоторой  степени  размыта,  было  решено  акцентировать  внимание  исследовательской 

группы  на  одном  аспекте  религиозного  действа  –  это  изучение  влияния  Интернет  на 

религиозные  установки,  мировоззрение  студентов  вузов  РК  и  потенциала  религиозной 

социализации посредством Интернет в целом.  

Как  следствие  была  сформирована  рабочая  гипотеза,  согласно  которой  

религиозная социализация студентов  высших учебных заведений посредством   Интернет 

не просто возможна, но и обязательна. Более того она может стать ключевым  фактором в 

противовес  традиционным  способам  религиозной  социализации  по  мере  роста  молодых 

пользователей в стране.    

Объекты 

исследования 

по 

данной 

тематике 

мы  опрашивали 

согласно 

восьмиоконной  выборке,  акцент  в  которой  делался  на  равномерно  между  экспертами 

разных уровней и непосредственно самими студентами.  

Суть  восьмиоконной  выборки  –  это  построение  модели  качественной  выборки  до 

выхода  «в  поле»  на  основе  изучения  статистики  и  вторичной  информации.  Цель  модели 

выборки – создать логическую схему выбора респондентов, которая способна обосновать 

количество  информантов  и  причины  их  отбора  в  соответствии  с  целями  и  задачами 

исследования.  С  помощью  рефлексии  своих  представлений  до  начала  полевого 

исследования через Интернет. Кроме того, конструируется другие типы информантов для 

интервью,  которые  отличаются  от  типичных  по  ряду  социально-демографических 

 

 

 

 

560 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

характеристик,  но  также,  преимущественно,  получают  представления  о  традиционном  и 

классическом исламе через Интернет. Данная модель также предусматривает определение 

количества и качества экспертов, компетентных в данной теме.   

Подавляющее большинство респондентов с полной уверенностью высказали мнение, 

что  ключевой  и  самой  большой  в  религии  социальной  группой  является  молодежь  и 

указали примерный возраст этих молодых людей – от 20 до 35 лет.  

Если  для  советской  социальности  была  характерна  иная  тенденция,  когда 

представители  старшего  поколения,  в  основной  массе  –  пенсионеры,  люди,  которые  уже 

не  являлись  социально  активными,  то  в  настоящее  время  ситуация  складывается  с 

точностью  до  наоборот.    И,  учитывая  социальный  прогрессивный  потенциал  молодых 

людей  с  высшим  образованием,  прогнозировать  усиление  роли  и  влияния  религиозных 

институтов и возможных на этой почве конфликтов представляется логичным.  

Распределение ответов экспертов на вопрос «Во что верит современная молодежь?» 

показывает,  что  относительное  большинство  молодежи  верит  в  «религию».  Далее  с 

меньшим показателем следует ответ  «молодежь разная, есть верующие, и не верующие». 

Следует  отметить,  что  некоторые  эксперты  даже  затруднились  ответить  на  данный 

вопрос.  На  счет  «устойчивости  религиозности  у  молодых  людей»  однозначной  позиции 

выделено не было. Одни считают, что это так называемая «мода» среди молодых людей, а 

другие утверждают обратное. 



 

жүктеу 15,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: