«роль транспортной науки и образования в реализации пяти институциональных реформ», посвященной



жүктеу 15,03 Mb.
Pdf просмотр
бет217/220
Дата13.02.2022
өлшемі15,03 Mb.
#35913
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   220
respub mejdu kon

 

Банк  жүйесiнiң  салынуына  байланысты  келесi  үш  моделiн  немесе  түрiн  бөлiп 

қарастыруға болады:

 

Мемлекеттiк моделi;



 

Мемлекеттiк емес моделi;



 

Аралас моделi;



 

Банкiлiк  жүйенiң  екiншi  моделi  жеке  меншiк  банктерге  негiзделген.  Аталған  банк 

жүйесiнiң  моделi  барлық  мемлекеттерде  орын  алып  отырған  деп  айтуға  болады,  өйткенi 

банкiлiк  iсiнiң  өзi  жеке  меншiк  қызметi  ретiнде  пайда  болған  немесе  жеке  меншiк 

кəсiпкерлiк  деп  те  айтуға  болады.  Ал  еңдi  банкiлiк  жүйесiнiң  үшiншi  моделiне  келетiн 

болсақ,  қазiргi  кезде  аралас  моделi  көп  тараған  болып  келедi,  яғни  оңдай  моделi  орын 

алған  кезде  мемлекеттiк  жəне  жеке  меншiк  банктер  болады.  Мемлекеттiк  банктердi 

мемлекеттiк  органдары  болып  табылады,  жеке  меншiк  банктердiң  үстiнен  билiк  ету, 

реттеу құзыретiне ие, мемлекеттiң ақша-кредиттiк саясатын жүргiзедi [6].

 

Жеке  меншiк  банктерге  келетiн  болсақ,  олар  кəсiпкерлiк  қызметiнiң  субъектiлердiң 

ерекше түрлерi болады.

 

Қазақстан Республикасындағы банкiлiк жүйесiнiң ерекшелiгiне тоқталатын болсақ, 

мемлекетiмiзде  екi  Қазақстан  Республикасының    орталық  банкi  болып  табылады,  жəне 

республикадағы банкiлiк жүйесенiң бiрiншi жоғарғы деңгейiн құрайды.



 

Банкiлiк жүйенiң бiрiншi деңгейiне келесi функциялары тəн болуы қажет, яғни кредиттiк 

нарықты  ұйымдастыру  жəне  ондағы  кəсiби  қызметiн  iс  жүзiне  асыруға  байланысты 

функциялары. Банк қызметi кəсiпкерлiк қызметiнiң  түрлерiнiң бiрi болып табылады. Банк 

кез-келген операцияларды жүргiзген кезде, соның iшiнде банк операцияларының өздерiн, 

бiрiншiден  пайда  табуды  көздейдi.  Сол  сияқты,  банк  кредиттердiң  ақша  тұрпатында 

берiлген  үшiн  сыйақының  көлемiн  белгiлейдi,  банкiлiк  кепiлдiктермен  қамтамасыз  етедi, 

жеке жəне заңды тұлғалардың атынан төлемдерiн жүргiзедi. Банк, өз  кезегiнде, өз атынан 

қызмет етедi. Бiрақ сонымен қатар банк қызметiнiң кəсiпкерлiктiң бiр түрi болғандықтан, 

оның өзiне тəн ерекшелiктерi орын алады, олар келесiлер:



 


 

 

 



 

554 


 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 



РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

банк  қызмет  ету  борышында  тек  қана  өзiнiң  ақша  мүлiгiн  қолданады,  яғни  қауiп  белгiлi 



бiр көлемде оның қатысушыларына төледi;

 

банк  операцияларының  iс  жүзiне  асырылуы  мемлекеттiк  кредит-ақша  саясат 

жүргiзiлiуiнiң маңызды элементi, бөлiгi болып табылады;

 

банк қызметi ерекше құқықтық реттеу тəртiбiне ие.



 

 

Банктердiң кəсiпкерлiк қызметiнiң қаупi қатысушыларына да тиуi мүмкiн. Еңдi осы 



мəселеге тоқталайық. Кез-келген жеке немесе заңды тұлға өз ақталып банк коммерцияның 

ұйымға  тұтындырып  болса,  ол  ақшасын  банкке  еңдiрiп,  халыққа  көмек  көрсету  жəне 

пайда табу үшiн қолданатын бiлуi тиiс. Кез-келген жеке немесе заңды тұлға ақшалы банк 

қызметiне  тұтындырып  оның  банк  операцияларын  жүргiзiлу  үшiн  пайдаланатынын  бiлуi 

тиiс.  Осы  жағдайлар  мен  мəселелердi  еске  ала  отырып  жеке  немесе  заңды  тұлға  өз 

ақшасын, əрине, жақсы, тұрақты банкке тұтындыратыны дұрыс. Айта кету керек, ақшалар 

физикалық  сақтау  үшiн  берiлмейдi,  яғни  белгiлi  бiр  пайда  көлемiне  ие  болу  үшiн,  осы 

жағдай банк төлемiнiң мəселесiн азаматтық-құқықтық сақтау мəмiлдеп айыратыны мəлiм. 

Мiне, сондықтан,  бiздiң ойымызша, ақша жұмылдырушылары,  қатысушылары алдын  ала 

банкiнiң кəсiпкерлiк қызметiнiң қазiрiне төндiрiледi.



 

Айтылған  мəселелер  кəсiпкерлiк  қауiпi  анықтамасымен  нақтыландырылады,  яғни 

жұмылдырушы,  банк  қызметiн  қатысушы  жоқ,  тарап  пайда  таба  алмауына,  ақтарып 

айырылу мүмкiндiгiне көзi жетуi тиiс. Осы тұрғыдан, бiздiң ойымызша, «Банктер туралы» 

заңның-бап 2-тармақпенен бекiтiлген ереже əдiл болып табылады.

 

Көрсетiлген  ереже  бойынша,  мемлекет  банктердiң  мiндеттемелерiне  жауап  бермейдi,  тек 

қана  егер  мемлекет  ондай  жауапкерлiктi  өзiне  алмаса  немесе  мемлекеттiк  банктерге 

қатысты  мемлекет  жарғылық  қорға  тұтындырып  мүмкiн  көлемiнде  жауап  бередi.  Жалпы 

осы  жұмыстың  келесi  бөлiм,  тарауларында  бiздiң  банкiлiк  қызметi  қоғамдық  өмiрдiң 

көбiне кең көлемде шектелген саласы екенiне көзiмiз жетедi, көптеген заңды, юридикалық 

əдебиеттерде  көрсетiлгендей,  «банкiлiк  қызметi,  мемлекет  тарапынан,  көптеген 

шектеулерге  ие,  ел  шектеулер  анықталған  қоғамдық,  жария,  құқықтық  функциялары    iс 

жүзiне  асыру  үшiн  керек,  солардың  iшiнде  ақшалардың  басылып  шығарылуы,  төлем-

ақшалық  жүйенi  ұйымдастыру,  қаржы  саласындағы  қызметтi  қадағалау  жəне  реттеу, 

жалпы  мемлекеттiк  төлем  жүйесiн  ұйымдастыру,  валюталық  қадағалау  жəне  тағы 

басқалары».




жүктеу 15,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   220




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау