Келесi сұраққа жауап беруге тырысайық. Мемлекет тарапынан банк қызметiнiң
маңыздылықтарына мəн беруiмiз керек. Банктер миллиондаған адамдардың ақшаларын
сақтап тұрады. Банктер кредитте жеке жəне заңды тұлғалардың қажеттiлiктерiн өтеп
тұрады, жай судаларынан басталып жəне ұзақ мерзiмдi проектiлерге кең көлемдi
қаржылық салулармен бiтiп. Банктер заңды тұлғалардың арасындағы төлемдер орталығы
болып келедi.
қатысты болып табылады. Сонымен, американдық ғалымдар мен кəсiпкердiң ойынша,
«Мемлекеттiк реттеудi арқылы қатысушыларды қаржылық қаупiнен ұмытылады жəне
Банкiлiк қызметiнiң мемлекеттiк реттелуi күрделi экономикалық құқықтық құбылыс
болып табылады. Сөзсiз, мемлекет экономикалық жүйесiнiң тұтастығын қамтмасыз ететiн,
кейбiр экономикалық функцияларды өзi атқарып экономикалық қатынасының субъектiсi
байланыстардың күрделенiне байланысты мемлекет көбiнесе шаруаның өмiрге араласады.
Оны нарық экономикалық туындайтын активтi теңденциялар қарсы шығу, жол бермеу
мақсатында iс жүзiне асырады. Бiз экономикалық мемлекеттiк реттелуi туралы айтқанда,
555
«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ
РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
соның iшiнде банкiлiк саласында, тек қана жай мемлекеттiк емес, жария құқығының
қолданылуы арқылы экономикалық мемлекеттiк құқықтық реттелуiн айтамыз. Өзiмiздiң
құқығында құқықтық жария жəне жеке болып бөлiнуiнiң орын алмауына байланысты
туындайтын дауларды алдын ала қарастырып, бiз сонда да ондай бөлiнiстiң жемiстi,
маңызды болғанына сенемiз; ол объектi түрде өмiр сүредi, орын алады деп айта аламыз.
Əрине, мемлекеттiң шаруашылық өмiрге араласуы күше түсуiне құқықтарының
арасындағы айырманың жоғала басталады, бiрақ сонда да əрдайым жария-құқықтық
немесе жеке меншiк құқықтық нормаларды айыра бiлуге болады. Жариялы жəне жеке
меншiк құқық тек қана институттар жəне де нақты құқықтық нормалар дəрежесiнде
түсiнуге болады [8].
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы жəне Қазақстан Республикасының
«Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы заңдарына сəйкес
Ұлттық Банк екінші деңгейдегі банктерге жəне олардың филиалдары мен өкілдіктеріне
қатысты бақылау, қадағалау жəне реттеу функцияларын жүргізетін жəне өзінің (Ұлттық
Банктің) берген лицензиясы негізінде банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын барлық банктердің міндетті түрде орындалуға жататын нормативтік актілер
шығаратын бірден бір мемлекеттік мекеме болып табылады.
Сондықтан Қазақстан Республикасында банктердің қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз етіп, мемлекеттің ақша–кредит жүйесінің тұрақтылығын қолдау, сондай–ақ
банк салымшылары мен кредиторларының мүдделерін қорғау мақсатында Ұлттық Банкке
екінші деңгейдегі банктерді бақылайтын, қадағалайтын жəне реттейтін құқықтар берілген.
Банкілік қадағалау банк қызметін реттеуді, қадағалауды, сондай–ақ бақылауды жүзеге
асыруға жағдай жасайтын құқықтық нормативтік актілерге сүйенеді.
Қазақстан Республикасында банктердің қызметін реттеу мен қадағалауды жүзеге
асыратын құқықтық нормативтік актілерін үш деңгейге бөлуге болады.
Бірінші деңгейге Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан
Республикасының Азаматтық кодексі жəне «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк
туралы, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк
қызметі туралы, «Қазақстан Республикасында бағалы қағаздармен мəмілелерді тіркеу
туралы, жəне Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы, «Аудиторлық қызмет
туралы, «Банкроттық туралы, «Валюталық реттеу туралы, «Төлемдер жəне ақша аудару
туралы «Акционерлік қоғамдар туралы, «Бағалы қағаздар рыногы туралы, «Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы заңдарды жатқызады.
Достарыңызбен бөлісу: 
