56
Қарағанды облысындағы шағын және орта кәсіпорындардың 51,1%-ы ауыл
шаруашылығы мен сауда саласында шоғырландырылып, шағын кәсіпкерліктің
бір жақты дамып отырғаны айқындалып, өнеркәсіптік өндірісті дамыту үшін
құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыру қажеттілігі туындауда. Мұны келесі
сызбадан байқауға болады. Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштер бойынша
кейінгі жылдары бұл ара салмақ сақталуда. Төмендегі 10-кестеде облыстағы
шағын және орта кәсіпкерліктің қызмет ету белсенділігі көрсетілген.
Кесте 10
Қарағанды облысында шағын және орта кәсіпкерліктің қызмет ету
белсенділігі
2009 жылдың басынан шағын және орта кәсіпкерлік нысандары 144685
млн.теңгенің өнімін (жұмысы, қызметі) өндірген, бұл облыс көлемінде
өндірілген өнімнің 39% құрайды. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда
бұл көрсеткіш 3 пайызға өскен (сурет 8).
517
172,3
730
243,3
840
280,1
946
315,5
1025
345,2
0
200
400
600
800
1000
1200
млн.тг
2005
2006
2007
2008
2009
жылдар
Облыс бойынша өндірілген өнімнің көлемі, млн. тен
Шағын бизнес субъектілерінің өндірілген өнімнің көлемі, млн тен.
Ескерту: Қарағанды облысының статистикалық мәліметтері негізінде
автормен құрастырылған
Сурет 8. Кәсіпкерлік құрылымдары өндірген өнім көлемінің өсу серпіні
№
Көрсеткіштер
2005
2006
2007
2008
2009
1 Қызмет етуші
нысандардың саны
(бірлік)
31651
33537
38235
40691
41708
2 Жұмыс істейтіндердің
саны. (адам)
105022 110449
113599
121085
128330
3 Өнім көлемі (млн.
тенге)
59571
80534
102892
140471
144685
4 Бюджетке түсімі (млн.
тенге)
6719,9
6921,6
7845,4
8311,8
362
Ескерту - Қарағанды облысының статистикалық мәліметтері негізінде
автормен құрастырылған
57
Шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру мәселесі облыста екі
бағытта: облыстық бюджеттен қаржы бөлу мен екінші деңгейдегі банктердің
несиесі арқылы жүзеге асырылды.
Жалпы Қарағанды облысының ШОБ «Даму» Қорының қолдау
бағдарламаларының маңызды басымдықтарының бірі болып табылады . Аймақ
деңгейі жоғары (халықтың көптігімен, табыстың жоғарылығымен) өткізу
нарығымен, бизнес үшін жоғары дамыған инфрақұрылымымен және жоғары
кадр әлеуетімен ерекшеленеді. Қарағанды облысында ШОБ көрсеткіші
Қазақстан бойынша өте жоғары. 2009 жылдың қорытындысы бойынша белсенді
ШОБ субъектілерінің саны бойынша аймақ республикамызда 6-шы орында,
ШОБ жұмыс істеп жүргендер саны бойынша 5-ші орында, өнім шығару
бойынша 4- ші орында келеді .
Сәйкесінше облыс екінші деңгейдегі банктердің шағын кәсіпкерлікке
беретін кредиті бойынша 5- ші орында тұр .
Бұдан бөлек, аймақта ШОБ өнеркәсібін дамыту үшін қолайлы орта – ірі
өндіріс ошақтары ( «АрселорМиттал Теміртау» АҚ , «Корпорация «Казахмыс»
ЖШС , «Евразиан Фудс» АҚ , «Қарағанды кәмпиттері» АҚ , «Central Asia
Cement» АҚ және т.б.) бар.
Осыған
байланысты
ірі
кәсіпорындардың
шағын
бизнеспен
ынтымақтастығын ретке келтіру аясында «Даму» Қоры ірі кәсіпорындардың
кепілдігімен Қарағанды облысындағы ШОБ субъектілерін қаржыландырудың
түрлі жолдарын қарастыруға дайын.
Белгілі болғандай, 2007 жылдың соңынан бастап «Даму» Қоры ШОБ
субъектілерін кейіннен қаржыландыру үшін қаражатты ЕДБ келісіп
орналастыру бағдарламасының 3 траншын, сонымен қатар «Даму- Аймақтар»
Бағдарламасын іске асырып келеді.
Қор бағдарламалары аясында қаржыландыру сомасының басым бөлігі
Қарағанды облысының еншісінде. 01.01.2009ж. шаққанда нақты берілген
кредиттің жалпы сомасы 33,5 млрд. теңгені (жалпы соманың 9,1%) құрады.
Нәтижесінде «Даму» Қорының Бағдарламалары бойынша қаражаттың
аймақтағы ЕДБ-ң несие портфеліндегі үлесі 55% құрап отыр.
Қарағанды облысы өндіріс аймағы ретінде «Даму- Өндіріс» бағдарламасы
бойынша қайтақаржыландырылған жобалар саны бойынша 3 295 млн. теңге
сомаға 25 жобамен көшбасшы болып отыр.
Қарағанды облысының ШОБ субъектілері «Даму-Қолдау» Бағдарламасына
да қатысып отыр. Қазіргі күні Қор осы бағдарлама аясында 11 млн. теңге
сомаға 1 жобаны қаржыландырды .
Президент 2010 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында «2020 - бизнес
жол картасы» Бағдарламасы бағыттарының бірі « Kадрларды қайта дайындау
және кәсіпкерлердің біліктіліктерін арттыру және бизнесті жүргізуге сервистік
қолдау көрсету» болып табылатынын атап өтті. Сол себепті Қор ШОБ-қа
бейқаржылау қолдау көрсету бағдарламасына басты назар аударады.
Экономист ғалымдар ұсынған шағын және орта кәсіпкерліктің дамуын
аймақтық деңгейде көп өлшемді бағалау арқылы Қарағанды облысының
58
аудандарындағы жағдайды анықтауға мүмкіндік туып отыр. Аймақтағы шағын
және орта кәсіпкерліктің әлеуметік-экономикалық дамуының кешенді индексін
анықтап, олардың қызметіне талдау жасау үшін, ең алдымен шағын және орта
кәсіпкерлік нысандарының келесідей даму үлгісін қарастырамыз (Кесте 11).
Кесте 11
Шағын және орта кәсіпкерлік дамуының аймақтағы әлеуметтік-
экономикалық жағдайға ықпалын бағалау үлгісі
№ Үлгінің аталуы
Үлгінің берілуі Үлгідегі мәндер анықтамасы
1
Қарағанды облысында
жұмыс істеп жатқан
шағын
кәсіпорындар
саны, %
Х
1 =
К
жа
/ К
та
х
100
К
жа
– а аймағында жұмыс істеп
жатқан шағын кәсіпкерлік
нысандар саны, бірлік;
К
та
- а аймағында жалпы
тіркелген
нысандар
саны,
бірлік
2
Әр
1000
тұрғынға
шаққанда
жұмыс
істейтін
шағын
кәсіпкерлік нысандары,
бірлік
Х
2
= К
жа
/ Т
а
х
1000
Т
а
–
а
аймағының
тұрғындарының жалпы саны,
мың адам.
3
Шағын
кәсіпкерлік
нысанында жұмыспен
қамтылғандар саны, %
Х
3
=
Ж
ка
/ Ж
а
х
100
Ж
ка
- а аймағындағы шағын
кәсіпкерлікте
жұмыс
істейтіндер саны, мың адам;
Ж
а
- а аймағындағы жұмыс
істейтіндердің жалпы саны,
мың адам
4
Қоғамдық өндірістегі
шағын
кәсіпкерлік
өнімінің үлесі, %
Х
4
=
Ө
ка
/ Ө
а
х
100
Ө
ка
- а аймағындағы шағын
кәсіпкерлік нысанының өнімі,
тг;
Ж
а
- а аймағындағы жалпы
өндірілген өнім, тг.
5
Аймақтағы
шағын
кәсіпкерлік өндірісінің
мамандануы, %
Х
5
=
(
Ө
өка
+ Ө
ака
)
х (Ө
өа
+ Ө
аа
)
х
100
Ө
өка
және Ө
ака
- а аймағында
өнеркәсіптегі
және
ауыл
шаруашылығындағы
шағын
кәсіпкерлік нысанының өнімі,
тг;
Ө
өа
және Ө
аа
- а аймағындағы
жалпы
өн-дірілген
өнеркәсіптік және ауыл шаруа-
шылық өнімі, тг
.
Достарыңызбен бөлісу: |
