114
зерттеу жұмыстарына негізделген өздерінің технологияларын жетілдірумен
айналысады. Трансферт стратегиясы өзіндік іргелі әрі қолданбалы зерттемелері
жоқ және осы мақсаттарға арналған шектеулі ресурстарға ие елдерге тән.
Осылайша, кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің инновациялық іс-әрекетін
жетілдіру бағыттары келесілер болуы керек:
Мемлекеттің қатысуымен кәсіпкерлік қызметте мамандандырылған
венчурлық қор құру және венчурлық капиталды ғылыми-техникалық,
инновациялық салаға тарту;
Инновациялық қызмет субъектілеріне мемлекет тарапынан қолдау
көрсетудің формалары мен әдістерін даярлау;
Инновациялық қызметтің мемлекеттік, салааралық, салалық және
аймақтық мамандандырылған субъектілерін құрудан тұратын инновациялық
инфрақұрылым құру;
Инновациялық сала үшін кадрларды даярлау мен қайта даярлау;
Өнеркәсіптік кәсіпкерліктің базалық салаларында жаңа технологиялық
жағдайларды жасау;
Кәсіпкерлік субъектілерінің авторлық құқық, патент және сауда
белгілеріне қатысты барлық халықаралық конвенцияларды мойындау арқылы,
яғни, өркениетті технологиялар нарығына жағдай туғызу арқылы шет елдік
технологиялар трансфертін ынталандыру;
Ең жақсы әлемдік тәжірибе негізінде отандық кәсіпорындарды сапа
стандартына көшуін тездету;
Кәсіпкерлік қызметке халықаралық донорлық ұйымдардың гранттарын
тарту.
Жоғарыда айтылғандардың барлығы келесідей қорытынды жасауға
мүмкіндік береді. Шағын және орта кәсіпкерлік дамуындағы негізгі
көрсеткіштерінің өзара байланысын зерттеу - жұмыстың ең маңызды
мәселесінің бірі. Сонымен, іздену жұмысында аталған мәселелерді шешу үшін
ғылыми есептеулер көмегімен шағын кәсіпкерліктің нақты дамуының ұтымды
дамуына барынша жақындатылған мүмкіндіктерге жетуге болатындығын
дәлелдедік.
115
ҚОРЫТЫНДЫ
Жүргізілген зерттеулер негізінде келесі нақты түйіндер мен ұсыныстардан
тұратын келесі нәтижелер алынды:
1. Экономикалық қатынас өзінің «қатынас» мағынасына сай қандай да бір
заттың немесе адамдардың өзара қос әрекетін сипаттайды. Сондықтан
экономикалық қатынас деп адамдардың қандай да бір затқа байланысты
қатынасын айтамыз. Дәлірек айтқанда, экономикалық қатынас дегеніміз –
экономика субъектілерінің қандай да бір зат жөніндегі қатынасы. Нарықтық
экономика деп нарықтық қатынастарға негізделген шаруашылық өмірін
ұйымдастыру, оның белгілі бір деңгейдегі құрылымы мен шартты жағдайын
айтамыз. Нарықтық қатынастар - бұл экономикалық қатынастар.
Экономикалық қатынас дегеніміз – адамдар арасында игілікті, әсіресе
еңбек өнімін иемдену, айырбастау және тұтыну жөніндегі объективті
қалыптасқан қатынас.
2. Нарық жөніндегі әртүрлі көзқарастарды зерттей келе, қазіргі кезде
мынадай анықтама беруге болады: нарық - бұл тұтыну мен айырбас, бөлу және
өндіріс үрдісінде пайда болатын, адамдар арасындағы экономикалық
қатынастар жүйесі. Олай болса, нарық субъектілері өндіріс пен тұтыну
сферасын жалғастырып, ұдайы өндіріс үрдісінің үздіксіздігін және тиімділігін
қамтамасыз етеді.
3.Қазіргі кезеңдегі кәсіпкерлікке былайша анықтама беруге болады:
«Кәсіпкерлік табыс алу үшін өз атынан жүргізетін, өз жауапкершілігіне алатын
азаматтардың дербес ынталы қызметі». Кәсіпкер кез-келген шаруашылық
қызмет түрін жүргізуі мүмкін, егер ол заңға қайшы болмаса, мәселен:
коммерциялық, делдалдық, сауда- саттық, кеңес беру және басқа да
қызметтерді, сондай-ақ бағалы қағаздар операциясы.
4. Кәсіпкерлік қызметтің субъектілері дегеніміз - заңмен сәйкес тіркелген
және қызмет көрсету немесе жұмыс атқару, тауар сату, мүлікті қолданудан
жүйелі пайда табуға бағытталған жеке іс-әрекетті өз тәуекеліне бел-байлап
жүзеге асыратын тұлғаларды айтамыз. Сонымен қатар жеке тұлғалар және
заңды тұлғалар кәсіпкерлік қызметтің субъектілері болып табылады.
5. Осындай жағдайда ауыл шаруашылығы нарығында тәуекелді
басқарудың мемлекеттің қатысуынсыз жүзеге асырылатын, тиімді және ауыл
кәсіпкерлеріне тәуекелді басқару үрдісін адекватты ұғынуға мүмкіндік беретін
құралдарын ұсыну мәселесі туындап отыр. Оған жауап ретінде - өнімді сату
көлемін уақыт бойынша оңтайландыруды атап өтуге болады. Себебі
ауылшаруашылық дақылдарының көбінің нарығына бағаның маусымдық
құбылуы тән, өйткені саладағы өндірістің өзі маусымдық сипатқа ие. Мұндай
жағдайда ауылшаруашылық кәсіпорнының табысын өнім бағасының
динамикалық ерекшеліктерін максималды ұтымды ескеретін нарықтық
стратегиялар арқылы барынша жоғарылатуға ұмтылу қажет. Ол үшін
ауылшаруашылық дақылдары нарығындағы баға тұрақсыздығын ескере
116
отырып өнімді сақтау мен сату саясатын оңтайландыру есебін шешу керек. Бұл
мәселе бір қарағанда жеңіл болып көрінгенімен, өте күрделі мәселе болып
саналады. Себебі өнімді жинау кезеңі аралығындағы уақытта өнім бағасы
тұрақты болмайды, ол үнемі құбылып тұрады.
6. Басшылар мен қатардағы қызметшілер тәртібі этикасын көтеру
мақсатында келесі шаралар мен әдістерді пайдалануға болады: этика
кодекстері; «Этика карталары»; этика жөніндегі комитеттер; әлеуметтік
тексерістерге іс қимылдың әлеуметтік ықпалы мен ұйым бағдарламасын
бағалап, есеп беру; этика тәртібіне оқыту; этикалық сараптау; этикалық
консультация.
7. Іскерлік субъектілердің инновациялық қызмет қатынастарын жетілдіру
мақсатында алдыңғы қатарлы жоғарғы технологиялық, ішкі және сыртқы
нарықта бәсекелі импоттың орнын басатын, экспортқа бағытталған өнімді
шығаратын өндірістерді қолдау және оны ынталандыру.
8. Іскерлік субъектілердің өндірген тауар бәсекелестігін бағалау іскерлік
қатынастарды жетілдіруге бағытталған. Өйткені, нарықтық қатынастар
жағдайында тек тауар (қызмет) бәсекелестігін арттыру арқылы ғана еңбек
нәтижесінің жоғары деңгейіне қол жеткізуге болады.
Осы аталған шараларды жүзеге асыру елімізде шағын бизнестің дамуына
алғышарт болуы тиіс. Ал Қазақстандағы кәсіпкерлік қызметтің дамуы ел
экономикасының дамуы ғана емес, жалпы халықтың әлеуметтік жағдайының да
жақсаруына өз үлесін қосары сөзсіз.
117
Қосымша А
Сауалнама
Сіз өз ісіңізді бастау себептеріңіз неде?»
1
Жұмыссыз қалғандықтан кәсіпкерлікпен айналысуға мәжбүр
болу
2
Алатын жалақымен қолайлы өмір сүру деңгейін қамтамасыз
ететін мүмкіншіліктің болмауы
3
Ағымдағы жағдайдың ретсіздігін пайдаланып, тез баюға
ұмтылу
4
Мемлекеттік құрылым мен мемлекеттік қызметкерлерге
тәуелді болудан құтылып іс-әрекет бостандығын алып, еркін
өмір сүруді, қызықтыратын іспен ешкімге тәуелді болмай
айналысуды қалау
5
Мемлекеттік, бюрократтық ережелер мен процедуралардың
әсерінен жүзеге асыруға мүмкін болмаған әлеуетті, идеяларды
жүзеге асыруға ұмтылу
6
Қоршаған адамдар арасында беделінді, әлеуметтік статусынды
жоғарылатуға ұмтылу
7
Өзінді төзімділікке тексеру
1
Жұмыссыз қалғандықтан кәсіпкерлікпен айналысуға мәжбүр
болу
2
Алатын жалақымен қолайлы өмір сүру деңгейін қамтамасыз
ететін мүмкіншіліктің болмауы
3
Ағымдағы жағдайдың ретсіздігін пайдаланып, тез баюға
ұмтылу
4
Мемлекеттік құрылым мен мемлекеттік қызметкерлерге
тәуелді болудан құтылып іс-әрекет бостандығын алып, еркін
өмір сүруді, қызықтыратын іспен ешкімге тәуелді болмай
айналысуды қалау
5
Мемлекеттік, бюрократтық ережелер мен процедуралардың
әсерінен жүзеге асыруға мүмкін болмаған әлеуетті, идеяларды
жүзеге асыруға ұмтылу
6
Қоршаған адамдар арасында беделінді, әлеуметтік статусынды
жоғарылатуға ұмтылу
7
Өзінді төзімділікке тексеру
118
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасы Президентінің қазақ халқына жолдауы «Жаңа
онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – қазақстанның жаңа мүмкіндіктері»
Егеменді Қаазқстан //2010ж
2. Хамитова К.З. Экономика және кәсіпкерлік негіздері: оқулық. – Астана:
Фолиант, 2007. – 192б.
3. Борисов Е.Ф, Волков Ф.М. Экономическая теория. Учебник. М: Юрист.
1997.
4. Кэмпбел Р., Макконелл, Стэнли Л., Брю . Экономикс. Принципы,
проблемы и политика. 1 том; М., Изд-во «Республика» 1992., с.62.
5. Қазіргі заманғы нарық: табиғаты және дамуы/ Э.П.Дунаев, И.Е.
Рудакова редакциясымен –М, МГУ, 1992ж.
6. К.Маркс, Ф. Энгельс. Таңдамалы шығармалар. 4 том. Алматы.
«Қазақстан» баспасы. 1989.123 бет.
7. Хайек Ф.А. Дорога к рабству. М.,1992.
8. Мейірбеков Б. Шағын кәсіпкерлікті жан жақты қолдау керек // Ізденіс/
Пойск: серия Гуманитарная 2004 №1 34-39 б.
9. Қошқаров Ж. Экономикалы дамыған елдердің шағын кәсіпкерлігі //
Ізденіс = Пойск: серия Гуманитарная 2003 №3 65-68 б.
10. Шеденов М. Малое предпринимательство и его роль в экономике
Казахстана // Фемида, 2003, №1
11. Исабеков Б. «Шағын, орта және ірі кәсіпкерліктердің арасындағы
тығыз өзара шартты байланыс» // «Высшая школа Казахстана», 2004, №3.
12. Смит А. Исследования о природе и причинах богадства народов.
«Антология экономической классики» М.,1983.
13. Шумпеттер И. Теория экономического развития. М., 1982
14. Маршал А. Принципы экономической науки. Т. І-ІІІ. М.,1993
15. Сабден О., Тургынбаева А. Шағын бизнес негiздерi: Оқу құралы. -
Астана: Фолиант, 2009.- 176 б.
16. Кәсіпкерлік қызметтің құқықтық негіздері (сұлбалар мен кестелерде).
Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет
көрсететін орталығы» мекемесі, 1-б, 2005 ж. ақпаны. №1(31), 2-б., 2005 ж.
маусымы, №11(41).
17. Вебер И. Избранные произведения. М.,1990
18. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег. М.,1993
19. Закон Республики Казахстан от 13 октября 2003 года «О внесении
изменений и дополнений в некоторые законодательные акты по вопросам
препринимательства».
20. Кашыков Ш., Нұрғалиев Ө. «Кәсіпкерлік және маркетинг негіздері».
Қарағанды. 1995.10 бет
21. Нұрғалиев Ө. Кәсіпкерлік негіздері. Қарағанды, 2002, 9 бет.
22. Капуста М.Г. Предпринимательство.М.,Инфра- м.2004.с.150.
119
23. Риск – анализ инвестиционного риска (под ред. Проф. М.В. Грачевой).
Юнити.М.2001.с.88
24. Сәбден О. Кәсіпкерлік. – Алматы: Эксклюзив, 2009. – 250 б..
25. Карлов Б. Деловая стратегия: концепция, содержание. Символы.М.,
Экономика, 1991,с.36.
26. Виханский О.С., Наумов А.И. Менеджмент. М., Экономист. 2004.с.264.
27. Предпринимательство.
Издательство
политической
литературы
«Единство». М.,2002.с.288.
28. Смирнова Г.Б. Менеджмент. М.,2002.с.292.
29. Поведение потребителей (Джеймс Ф, Роджер Д. Блэкуэлл, Пол У.
Миниард). Санкт – Петербург. М.,1999.с.670.
30. Раевский Г. «Угроза экономической безопасности предприятия и
задачи службы безопасности по их нейтрализации», журнал «Честный сыск»
№4, «Ось-89», М., 1994.
31. Республика Казахстан. 2005.с.94.
32. Петров М.Н. Основы экономики и предпринимательства. М.,Санкт –
Петербург «Издательство дом Герда».2002.с.147.
33. Қазақстан және оның өңірлері. Алматы.2005.с.26-31.
34. Медынский
В.Г.,
Шаршукова
Л.Г.
Инновационное
предпринимательство. М.,Инфра – М.1997.с.64.
35. Статистикалық баспасөз – биллетень. №1. Алматы., 2004.с.1989 – 193.
36. Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауы. Астана, 2005 жылғы 18 ақпан. «Қазақстан
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару үстінде».
37. Кейнс Дж. «Общая теория занятости, процентов и денег». М.,
Экономика. 1999.-428с.
38. Инвестиционные процессы в развитии экономики Казахстана.
Материалы Республиканской научно – практической конференции 18-19 июня
1999г.- Алматы., 1999.
39. Назарбаев Н.А. Рынок и социально-экономическое развитие. – М.,
Экономика,1999.-495с.
40. Статистикалық баспасөз бюллетень. №4. Алматы, 2009. с.60-61.
41. Статистикалық баспасөз бюллетень. №2. Алматы, 2008. с.51-52.
42. Қазақстан цифрларда. 2008. Алматы.,с.160 -161.
43. Регионы Казахстана. 2008. Алматы., с.267.
44. Қазақстан цифрларда. 2008. Алматы., с.165.
45. Егемен Қазақстан. 1 қараша. 2003 жыл.
46. «Коммерциялық
банктердің
шағын
кәсіпкерлік
субъектілерін
несиелеудің минималды мөлшері туралы» 1997 жылғы 8 сәуірдегі №100
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасының Қаулысы.
47. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің статистикалық бюллетені
№6 (103) маусым 2003, №1 (110) қаңтар 2004.
48. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің №1 (110) қаңтар 2004
жылғы статистикалық бюллетені.
120
49. Қазақстан Республикасының «Жер туралы» заңы.
50. Қазақстан Республикасының «Шаруа (фермер) қожалығы туралы»
заңы. 31 наурыз 1998 жыл.
51. Стратегия индустриально-инновационного развития Республики
Казахстан на 2003-2015 годы. Указ Президента Республики Казахстан
17.05.2003г.
52. Статистический бюллетень Алматы, Агенство республики Казахстан
по статистике. 2004. №1.
53. Закон Республики Казахстан «Об инновационной деятельности» от
июля 2002 года.
54. Кембаев Б.А., Васильева Н.В. Роль государства в развитии
инновационной
деятельности
в
Казахстане.
Аналитический
обзор.
Алматы:Казгосинти,2004-566с.
55. Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан – 2030». Ел Президентінің Қазақстан
халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 11 қазан 1997 жыл. 7 бет.
56. Долгополов
Ю.Б.
«Предпринимательство
и
безопасность»,
«Универсум», М.,1991.
57. Казакевич О.Ю. идр. «Предприниматель в опасности: способы
защиты (практическое руководство для предпринимателей и бизнесменов)»,
Объединение УППИКС, М., 1992.
58. Предпринимательство.(под ред. Проф. В.Я. Горфинкеля, академика
Г.Б. Поляка; проф. В.А.Швандера М. «Банки и биржа». Издательское
объединение «Юнити».,1999.,с.335.
59. Аменова С.С. Шағын жєне орта бизнестегі басқару: оқу құралы/ С. С.
Аменова, А. А. Дүйсембаев; ҚарМУ. - Қарағанды: САНАТ - Полиграфия, 2006.
- 158 б.
60. Ашимбаев Т.А. Экономика Казахстана на пути к рынку: тенденции и
размышления. Алматы, 1994 г.
61. Берденов
Қ. Қазақстан мемлекет ретінде қалыптасуы мен
экономиканың дамуы. – Алматы, 1998 ж. – 216 б.
62. Воловой В.В. Политэкономия. М, 1999.
63. Валдайцев В.С. Оценка бизнеса и инновации: Учеб. пособие. - М.:
Филинъ, 1997.
64. Гленн М., Десмонд, Ричард Э. Келли. Руководство по оценке бизнеса.
М.:РОО, 1996.
65. Григорьев В. В., Федотова М. А. Оценка предприятий: теория и
практика / Под ред. В. В. Григорьева. М.: Инфра-М, 1997.
66. «Жеке кәсіпкерлік туралы» 2006 жылғы 31 қаңтардағы №124-III
Қазақстан Республикасының Заңы //Орталық Қазақстан/
67. Есилов.А Основные направления использования инновационных
проектов в системе малого бизнеса в Казахстане //Ж: Транзитная экономика/
№3,2006.
68. Елемесов Р. Переходная экономика: проблемы методологии и теории.
Алматы, 1998 г.
121
69. Ермекова Э.М. Состояние и перспективы развития социальной сферы
в Казахстане: занятость и уровень жизни населения // Вестник КазГУ 2001 №5.
70. Информационно-статистический
сборник
«Казахстан:
2003-
2004годың, Алматы, Агенство РК по статистике.
71. Ихданов Ж.О, Орманбеков. Ә.О. Экономиканы мемлекеттік реттеудің
өзекті мәселелері.- Алматы:экономика,2002,136-172 бет.
72. Кубаев Е. Экономичская политика и экономический рост. Алматы,
2000 г.
73. Кенжегузин М.Б., Додонов В.Ю. Шевелев С.А. Формирование и
реализация казахстанской модели устойчивого экономического роста. Алматы,
2001 год.
74. Курс переходной экономики. Под.ред. Л.И. Абалкина. М, 1997 г.
75. Казахстан на пути к новой модели развития:тенденции,потенциал и
императивы роста: Материалы междунар.студ.науч.-практич.конференции/ ред.
О.А. Яновская. - Алматы: Экономика, 2001 - Ч.8. - 414с
76. Колесова
Л.,
Бекжанова
Т.
"О
проблемах
малого
предпринимательства Карагандинской области" // Альпари, №6, 2000
77. Косолапов.Г. Оценка бизнеса и стратегия развития крупной
корпорации //Ж: Саясат, №5, 2006, 11-17 бет
78. ҚР Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. //Г:
Орталық Қазақстан/ 13 мамыр, 2006,5-9 бет
79. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауы «Қазақстан өз
дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында:Қазақстанның әлемдегі бәсекеге
барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясында» //Г.Егемен
Қазақстан / 2006жыл 1-наурыз
80. ҚР Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. //Г:
Орталық Қазақстан/ 13 мамыр, 2006,5-9 бет
81. Ќараѓанды облысындаѓы шаѓын бизнестіњ дамуы = Развитие малого
бизнеса в Карагандинской области. - Ќараѓанды: [Б. к.], 2006. - 98 б.
82. «Қарағанды облыстық маслихатының шешімі» // Орталық Қазақстан,
2006.- 23 наурыз. – Б. 4-6.
83. Қазақстандағы
өндіріс
тиімділігін
арттыруда
материалдық
ынталандыру жүйесін дамытудың бағыттары //Қаржы-Қаражат 2006.- №3-4.
84. Қазақстан тәуелсіздік жолында /ҚР статистика агенттігі, 2006 жыл
85. Мейірбеков.А.Қ, Әлімбеков.Қ.Ә Кәсіпорын экономикасы: Оқу
құралы-Алматы: Экономика,2003.
86. Назарбаев.Н.Ә.//Жаңа кезең-жаңа экономика //Орталық Қазақстан,
2005. 4-қаңтар, 2-5 бет.
87. Сабден О. Экономикалық басымдықтар және уақыт талабы //Егемен
Қазақстан, 18 сәуір, 2006 жыл
88. Организация предпринимательской деятельности: учеб. пособие/ под
ред. В. Я. Горфинкеля, Г. Б. Поляка, В. А. Швандара. - М.: ЮНИТИ - ДАНА,
2004. - 525 с. - Библиогр.: с. 494
122
89. Сабден О. ХХІ қандай экономикамен келем. – Алматы. – Қазақстан. -
1996 ж. 120 б.
90. Общий обзор социально-экономического развития. Агенство РК по
статистике // Банки Казахстана 2004 №4.
91. Сексенұлы.С. Шағын кәсіпкерлік және әлеуметтік мәселе //Орталық
Қазақстан/ 29 сәуір, 2003
92. Сидоров М.Н., Федотов А.А. Национальный доход: факторы роста.
Структура. Методы прогнозирования.
93. Сәбден. О, Тоқсанова.А. Шағын кәсіпкерлікті басқару. – Алматы:
«Білім», 2002, 169-181бет
94. «Экономика және қаржы» салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. –
Алматы «Мектеп», 2003
95. Экономическая теория. Под. ред. А.И. Добрынина, М, 1999.
96. Экономическая теория. Учебник. Под.ред. И.П. Николаевой. М, 1998
г.
97. Ясин Е. Бремя государства и экономической политики//Вопросы
экономики. 2002 №11.
Достарыңызбен бөлісу: |