Танымдық саладағы дағдылар белгілі тақырыптағы білім, түсінік пен сыни ойлау тұрғысынан қаралады. Дəстүрлі білім беру осы саладағы, əсіресе
төмен тəртіптегі мақсаттың дағдыларын алға тартуға ұмтылады. Блум таксономиясы, суретте көрсетілгендей, ең төменгі үдерістерден жоғарыға қарай кезең-кезеңмен қозғалуды көздейтін алты кезеңді қамтиды.
Сұрақтар түрлері жəне оларды пайдалану
Сұрақ үлгілері
|
Үлгілер
|
Функция/мақсаты
| |
Ашық сұрақтар –
|
Не, Қашан, Кім,
|
Ашық сұрақтар сипаттамалық жауапты
|
сұрақтардың
|
Қалай?-
|
талап етеді. Олар коучтер үшін де,
|
негізгі түрлері
|
дегеннен басталатын
|
əріптестер үшін де ақпаратты ашады
|
|
сұрақтар. Неге? сұрағы
|
жəне оларды жауапкершілік сезімдерге
|
|
байыппен пайдалануы
|
ынталандырады. Мұғалім тиісті
|
|
тиіс, өйткені ол сынға
|
фактілерді нақты қабылдауды жəне
|
|
алып келуі мүмкін.
|
ақпарат пен қабілеттің сəйкестігін
|
|
Қалай? сұрағы байқап
|
анықтауды құрады. Сұрақтар қою
|
|
қойылуы керек, өйткені
|
үдерісінде креативтік ойлар мен
|
|
|
идеяларды туғызу қабілетін дамытады.
|
|
ол талдамалық ой
туғызуға əкеледі.
|
|
Жабық сұрақтар
–сирек қолданылады
|
Менікі дұрыс па?
|
Сұрақтың бұл түрі Иə немесе Жоқ деген жауап қажет болған жағдайда
пайдаланады.
|
Түсіндірме сұрақтар
|
Егер сіз белгіленген əрекетті орындасаңыз, қандай жетістікке
жетесіз?
|
Бұл сұрақтарды коучтер де, сол сияқты мұғалімдер де кейбір сəттерді нақтылау үшін пайдаланады.
|
Жетелеуші сұрақтар
|
Өмірдегі сенің мақсатың қандай?
|
Жетелеуші сұрақтар рефлексияны талап етеді жəне мұғалімге оның құндылығын, эмоциясын, мінез-құлқын жəне проблемалар/жағдайға қарай бейімдеуге
мүмкіндік береді.
|
Өткір сұрақтар
|
Егер салдары үшін жауапкершілік алу басыңыздан өтпесе, онда не істер едіңіз?
|
Өткір сұрақтар коучтер мұғаліммен жұмыс істегенде пайдалы, өйткені көбі оған сенбейді. Бұл сұрақтың түрі шектеулерден тыс ұстанымның шегін жоюға бағыттала келіп, мұғалімнің
шектеулерден тыс өзіндік көруіне мүмкіндік береді.
|
Кесімді немесе күшті əсер етуші сұрақтар
|
Сізді..... не тоқтатып тұр?
|
Кесімді сұрақтар əдетте қысқа болады, ол мұғалімге түсіну мен ұғыну үдерісінде əжептəуір секіріс жасауға көмектесу үшін
беріледі.
|
«Сұрақтар түймедағы» («Блум түймедағы»)
«Блум түймедағы» стратегиясы дегеніміз, оқушының «Блум таксономиясының» қандай деңгейінде екендігін анықтауға бағытталған сұрақтардың жиынтығы. Басқа сөзбен айтсақ, «Блум түймедағы» стратегиясы дегеніміз, «Блум таксономиясының» əр деңгейіне сəйкес келетін сұрақтардың түрлері, формалары. Атап айтқанда, «Блум түймедағы» стратегиясы бойынша, қарапайым, нақтылайтын, практикалық, интерпретациялық, шығармашылық жəне бағалау деп аталатын сұрақтардың алты түрі бар, төменде көрсетілген.
|
Сұрақтар таксономиясын (грек. – орналасу, құрылым, рет) атақты американдық психолог жəне педагог Бенджамин Блум құрған. Бұл қазіргі білім беруде өте танымал жүйе. Бұл сұрақтар танымдық қызмет деңгейлерін топтастырумен тығыз байланысты: білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау жəне бағалау.
Алты жапырақ – сұрақтың алты түрі.
|
Қарапайым сұрақтар. Осы сұрақтарға жауап бере отырып, нақты мəліметті айтады, еске түсіреді, дəлелдемелер келтіреді. Бұл сұрақтарды бақылаудың дəстүрлі формасында құрады: сынақ кезінде, терминологиялық диктант жəне т.б. қолданылады.
Анықтаушы сұрақтар.
«Яғни сенің айтуыңша,
|
Интерпретациялық (түсіндіруші) сұрақтар . Əдетте «Неге?» деген сөзбен басталады. Кей жағдайда ақталуға итермелейді, жəне ерсі қабылданады. Ал, басқа жағдайларда, себеп- салдарды анықтауға арналады. «Неге ағаштың жапырақтары күзде сарғаяды».
Егер оқушылар бұл сұрақтың жауабын білсе, онда ол интерпретациялықтан қарапайымға «айналады». Демек, егер оның жауабында тəуелсіздік элементі болса, сұрақтың бұл түрі жарамсыз болып қалады. Шығармашылық сұрақтар. Сұрақты құруда шартты, жорамал, тұспалдау, болжам элементтері болады. «Егер адамдардың
|
Білу
|
Қарапайым
|
Кім?
Қашан? Қайда? Қалай?
|
Түсіну
|
Нақты
|
Мен дұрыс түсіндім бе..?
|
Қолдану
|
Тəжірибелік
|
Қалай қолдануға болады..?
Одан не істеуге/шығаруға болады..?
|
Талдау
|
Интерпрета- циялық
|
Неге?
|
Жинақтау
|
Шығармаш- лық сұрақ
|
Егер..., онда не болады..?
|
Бағалау
|
Бағалауы сұрақ
|
Қалай қарайсыз?
|
бұл...?», «Егер мен дұрыс түсінсем, онда...?»,«Мен қателесуім мүмкін, дегенмен, менің ойымша, сіз ..туралы
...дедіңіз?». Бұл сұрақтың мақсаты сөйлеушінің не айтқанына орай кері байланыс ұсыну болып табылады. Кей кезде бұл сұрақтарды қосымша ақпарат алу мақсатымен де қойылады.
Сұрақтарды қойған кезде жағымсыз мимикадан аулақ болған абзал. Анықтауыш сұрақтарға көпке танымал мысал келтірсек: (қасыңызды көтеріп, көзіңізді үлкен ашып): «Сен шынымен, деп ойлайсың ба?».
|
қолында бес саусақ емес үш саусақтан болса, əлемде не өзгерер еді?», «Сіз қалай ойлайсыз, жарнамадан кейін фильмнің желісі қалай өрбиді?»
Бағалаушы сұрақтар. Бұл сұрақтар қандай да бір оқиға, құбылыс, дəлелдемелерді бағалау критерийлерін анықтауға бағытталады.
«Неге сəтті болды/сəтсіз болды?», «Бір сабақ басқа сабақтан қалай ерекшеленеді??» жəне т.б.
Тəжірибелік сұрақтар. Егер сұрақ теория мен тəжірибенің арасында өзара байланыс орнатуға бағытталған болса, онда оны тəжірибелік сұрақ деп атаймыз. «Күнделікті өмірде диффузияны қай кезде байқайсыз?»,
«Əңгіме кейіпкерінің орнында болсаңыз не істер едіңіз?»
|
Достарыңызбен бөлісу: |
