Волейболмен айналысу кезінде жарақаттанудың алдын алу және алғашқы көмек көрсету

Спорттық жарақат-бұл негізінен дене жаттығулары мен спорттың ұтымсыз жаттығуларымен байланысты жарақаттар. Ең жиі зақымданулар: жаттығудың әдістемелік қағидаларының бұзылуынан (күрделі жаттығуларды оларға жеткілікті дайындықсыз орындау) және жаттығулар мен жарыстар алдында, әсіресе суық ауа-райында, сөмке-байламды аппаратты дайындаудың жеткіліксіздігінен (қыздыру процесінде) туындаған ысқылау, абразиялар, көгеру, дислокация, созылу, кеуде-байламды аппараттың жыртылуы.

Әрі қарайғы емдік іс-шаралардың сәттілігі айтарлықтай дәрежеде зардап шеккен адамға алғашқы дәрігерге дейінгі көмектің қаншалықты уақтылы және дұрыс көрсетілуіне байланысты болады. Ең алдымен, зардап шеккен адамға толық тыныштықты қамтамасыз ету және алғашқы көмекке тез көшу қажет.

Ысқылау (терінің беткі зақымдануы) нашар тартылған аяқ киімнің немесе киімнің үйкелісі немесе қысымы нәтижесінде пайда болады. Алғашқы көмек: үйкеліс немесе қысымның себебін жою, терінің қызарған және ауырсынатын аймағын йод тұнбаларымен немесе гауһар жасыл ерітіндісімен майлау және жабысқақ сылақпен жабу. Егер қышу болса, іріңді микробтардың енуіне жол бермеу үшін оны ашуға болмайды. Блистердің айналасындағы теріні йод тұнбаларымен майлау керек, стерильді таңғышты жағып, оны жабысқақ сылақпен бекітіңіз, содан кейін жәбірленушіні дәрігерге жіберіңіз.

Абразиялар допқа лақтыру кезінде құлаған кезде пайда болатын терінің беткі қабатының жыртылуына байланысты пайда болады. Алғашқы көмек: аздап абразияны жасылмен майлаңыз, үлкен абразияны емес, Вишневский жақпа майымен стерильді таңғышты жағыңыз. Егер абразия ластанған болса, оны алдымен сутегі асқынымен жуып, стерильді майлықтармен кептіру керек.

Көгеру-дененің тіндеріне терінің тұтастығын бұзбай, волейболға қарсы соққылардың, сондай-ақ соқтығысу кезіндегі соққылардың салдарынан зақым келтіру. Алғашқы көмек: көгерген органға толық тыныштық жасаңыз; зақымдалған жерде ісінуге суық лосьон немесе мұз көпіршігін салыңыз немесе көгерген жерді тез буланған сұйықтықпен – хлорэтилмен сүртіңіз, содан кейін қысым таңғышын жағыңыз. Зардап шеккен адамды алғашқы көмек көрсетілгеннен кейін сүйектерге, байламдарға немесе буындарға зақым келгенін тексеру үшін дәрігерге жіберу керек.

Дислокация-сүйектердің бірлескен ұштарының жылжуы. Дислокация буын сөмкесінің созылуымен немесе жыртылуымен, буын байламдарының зақымдалуымен және қан кетумен бірге жүреді. Алғашқы көмек: зақымдалған аяқтың тыныштығын қамтамасыз ету; иықта немесе білекте дислокация кезінде қолды таңғышқа іліп қою керек; жамбаста немесе төменгі Аяқта дислокация кезінде – зақымдалған буынның астына жастық, резеңке турникет немесе киім салыңыз. Зақымдалған буынға мұз көпіршігі бар суық лосьондарды қолдануға болады-бұл ауырсынуды азайтады. Дислокацияны тек дәрігер түзетуі керек, сондықтан зардап шеккен адамды дереу медициналық мекемеге жеткізу керек.

Байламдар мен сіңірлердің созылуы мен жыртылуы буынның физиологиялық мүмкіндігінен асатын кенеттен қозғалыстар кезінде пайда болады. Алғашқы көмек: зақымдалған жерге суық лосьон, тығыз таңу, Шина салу.

Созылу, тесіктер және алшақтықты бұлшық болып жатқан кезде келісілмеген жұмыс бұлшық синергистов мен антагонистерін. Көбінесе жамбас бұлшықеттерінің артқы тобы зақымдалады. Волейболмен айналысушыларда бұл бұзау бұлшықетінде болады. Бұлшықетте жыртылған кезде өткір ауырсыну, белсенді жиырылудың болмауы, ісіну, жыртылған жерде депрессия пайда болады. Алғашқы көмек: зардап шегушіні тексерген кезде жарақаттанған аяқ-қолды сау аяқ-қолмен салыстырып, аяқтың зақымдалған бұлшықетке бұлшық ет ұштары мүмкіндігінше жақын болатындай жағдай жасаңыз; содан кейін суық лосьон жағыңыз, аяқ-қолыңызды шинамен бекітіп, жәбірленушіні шұғыл түрде ауруханаға жеткізіңіз.

Сүйектің сынуы, сынуы сүйектің тұтастығын толық немесе ішінара бұзу кезінде пайда болады. Сынықтар жабық және ашық. Ашық сынуды қарастыру қиын емес, бірақ жабық сынуды әрдайым анықтауға болмайды. Сынған кезде жәбірленуші үнемі ауырсынуды сезінеді, аяқтың қозғалтқыш функциясы бұзылады, оның пішіні өзгереді, көгеру байқалады, сүйектің бір бөлігінің екіншісіне үйкелуінен жарылыс естіледі. Ашық сынықтар кезіндегі алғашқы көмек: жараға қол жетімділік қамтамасыз етіледі, ал киім мен аяқ киім шешілмейді, бірақ жеке бөліктерді кесіп тастайды немесе кесіп тастайды; жараға стерильді таңғыш салынады; жарақат алған аяқтың қозғалғыштығы шиналардың көмегімен жасалады. Шина зақымдалған жерден жоғары және төмен буындарды ұстап тұруы керек. Оны денеге тікелей қолдануға болмайды, теріге және жұмсақ тіндерге зақым келтірмеу үшін оның астына жұмсақ төсек салу керек, содан кейін шинаны денеге таңғышпен бекітіңіз. Сынған сүйектері бар зардап шеккендерді ауруханаға тасымалдаған кезде, шиналарды қолданғаннан кейін зақымдалған аяқ-қолды көтеру керек.

Синкоп-кенеттен, әдетте тез өтетін сананың жоғалуы, жүрек қызметі мен тыныс алудың әлсіреуімен бірге жүреді. Негізгі белгілері-бейсаналық, өткір бозару, суық тер, кішкентай және жиі импульс, аяқ-қолдардың салқындауы, Үстірт тыныс алу. Естен танудың ұзақтығы - 1-3 мин. естен танудың себебі күшті психикалық тәжірибе, шамадан тыс шаршау, өткір ауырсыну, жарақат кезінде қатты қан кету болуы мүмкін. Алғашқы көмек: зардап шегушіні қою, аяғын көтеру, басын сәл төмендету, тыныс алуды тежейтін киімнен босату, аммиакты иіскеу; қажет болса, жасанды тыныс алу. Кезде зардап шеккен адам өзімен-өзін, жолдасын және оның дәрігерге.

Спорттық жарақаттар туралы актілер мен хабарламаларды зерттеу олардың негізгі себептері жаттығулардың нашар ұйымдастырылуы және дұрыс өткізілмеуі, жаттығулардың ұзақ үзілістері, шамадан тыс жаттығулар, жүктемелердің артуындағы сәйкессіздік деп қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Жарақаттанудың алдын алу үшін бірқатар факторларды ескеру қажет: зақымданудың тікелей және кездейсоқ себептері; жарақат алуға ықпал ететін спортшының айналасындағы орта; спортшының жаттығу дәрежесі.

Оқу-жаттығу процесін дұрыс ұйымдастыру және сабақ үшін жақсы жағдайлар жарақаттанудың алдын алуда өте маңызды. Волейболшының дайындық деңгейін және оның мүмкіндіктерін дұрыс анықтау өте маңызды. Сабақ өткізетін жаттықтырушы жаттығу орнын жеке тексеріп, киімнің осы спорт түріне қойылатын талаптарға сәйкестігін тексеруі керек. Медициналық тексеруден өтпеген адамдарды сабаққа жіберуге болмайды.

Оқу-жаттығу сабақтарын өткізетін жаттықтырушы спорттық жарақаттанудың алдын алу шараларын сақтауға жауапты болады. Ол оқу-жаттығу процесін жүргізудің қауіпсіздік ережелерін бұзудың жолын кесуге, волейболшылардың сабаққа қатысуына қатаң бақылау жүргізуге, қатысушылар үшін жоспарланған дене белсенділігінің орындалуын бақылауға міндетті. Волейболшыларда еденге дұрыс қауіпсіз құлау әдістерін дамыту қажет. Бұған жүйелі жаттығулар арқылы қол жеткізіледі. Жаттығу кезінде жарақат алған жағдайда жаттықтырушы зардап шегушіге көмек көрсетуге міндетті.

Жаттығу сабақтарын қауіпсіз өткізу үшін мынадай жағдайларды қамтамасыз ету қажет:

Оқушылардың физикалық дайындығының жай-күйі туралы медициналық қорытындыға сүйене отырып, жаттығу сабақтарын дұрыс жоспарлау.

Жаттығу сабақтарын жоспарлау кезінде техникалық күрделі жаттығуларды тамақтан кейін немесе түнгі ұйқыдан кейін бірден өткізуге жол бермеңіз.

Алдын алу мақсатында жаттықтырушы:

Қатысушылардың топтарын дұрыс толтырыңыз, олардың құрамының максималды біркелкілігіне қол жеткізіңіз.

Сабақ жоспарын жасау кезінде күн бойынша жүктеменің біркелкілігін ескеру қажет.

Әрқайсысының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, қатысушылардың жүктемесін арттыруда белгілі бір дәйектілікті сақтаңыз.

Оқу сабақтарының соңында күрделілігі жоғары элементтерді қолдануға жол бермеу.

Жүктеменің дұрыстығын анықтау үшін қатысушылардың физикалық жағдайының көрсеткіштерін ескеріңіз.

Сабақ алдында дұрыс жаттығу жасаңыз. Бұлшық еттерді жылытудан басқа, жылыну ең күрделі қозғалыстардың үйлестірілуін жақсартады және волейболшылардың назарын аударады.

Волейболмен айналысатындардың жаттығулар арасында белсенді демалуын қамтамасыз ету, басқа спорт түрлеріне ауысу, бұл жаттығу жағдайын сақтау үшін қажет.

Қолайсыз санитариялық-гигиеналық (спорт залдары мен алаңдарының қолайсыз санитариялық жай – күйі, жарықтың нашар болуы, желдетудің жеткіліксіздігі, үй – жайдағы ауа температурасының белгіленген нормаларының бұзылуы, ауаның жоғары ылғалдылығы-80-90%) және метеорологиялық жағдайлар салдарынан болатын жарақаттар жарақаттардың жалпы санының едәуір пайызын құрайды.

Осыған байланысты:

Волейболмен айналысқысы келетіндердің барлығына алдын ала дәрігерлік тексеру жүргізу.

Жаттығу сабақтарының жоспарына тиісті түзетулер енгізу үшін қатысушыларға қайта медициналық тексерулер жүргізу.

Жаттықтырушылар мен студенттердің өздері дәрігердің ұсыныстарын тұрақты түрде орындайды. Аурудан немесе жарақаттан кейін сабақтарды қайта бастаған кезде процестің шиеленісуіне және үйлестіру дағдыларын жоғалтуға байланысты жаңа жарақаттың пайда болуына жол бермеу үшін қатысушылардың жүктемесінің біртіндеп артуын бақылау қажет.

Волейболшыларды жеке гигиена ережелерін және күн тәртібін орындауға үйрету.

Жарақаттанудың алдын алу үшін бастысы-сабақтарды ұйымдастырудың әдістемелік ұсыныстарын орындау: жүктемені біртіндеп арттыру, олардың қатысушылардың күштеріне сәйкестігін бақылау, қарапайым жаттығулардан күрделіге ауысудың дәйектілігін қамтамасыз ету.

4. Өзін-өзі бақылау.

Бұл оның денсаулығының жай-күйін және волейбол процесінде оның өзгеруін бақылау. Жүйелі өзін-өзі бақылау сабақтың барысын дене белсенділігінің әсеріне және қоршаған ортаның әртүрлі әсеріне тәуелсіз бағыттауға көмектеседі. Өзін - өзі бақылау деректері бойынша жаттықтырушыға (мұғалімге) оқу процесінде оқушы үшін қажетті бағытты анықтау, ал дәрігерге-денсаулық жағдайындағы өзгерістерді түсіну және артық жаттығудың пайда болуын болдырмайтын шараларды уақтылы қабылдау оңайырақ. Осы мақсатта қатысушылар өзін-өзі бақылау күнделігін жүргізуі керек. Күнделікке үш топтың көрсеткіштері енгізіледі: Әл - ауқат, ұйқы, тәбет, өнімділік, волейболға деген көзқарас (ләззатпен-рахатсыз). Жүрек соғу жиілігінің, тыныс алудың, дене салмағының, динамометрияның, спирометрияның өзгеруі туралы мәліметтер. Спорт нәтижелерінің өсуі және төмендеуі. Бұл көрсеткіштер әртүрлі жолдармен анықталады; кейбіреулері құрылғылардың көмегімен, басқалары объективті мәліметтер бойынша, ал басқалары сезіммен анықталады.