Құрастырушы: аға оқытушы Алимова Ж. С

жазбаларды   өшіру   кезінде   барлық   деңгейлердегі   бағынышты   жазбалар
каскадты түрде жойылады. 
2. Мәліметтер схемасын жасау
МБ   схемасын   жасау   базалар   терезесіндегі  Сервис/Мәліметтер
схемасы  командасын   орындаудан  немесе   саймандар   тақтасындағы
Мәліметтер схемасы  батырмасын басудан басталады. Осы сәтте кестелерді
мәліметтер схемасына қосу терезесі ашылады. Керекті кестені белгілеп алып,
Қосу (Добавить) батырмасын басу керек. (18-сурет)                                       
          МБ схемасында екі кесте арасындағы байланысты орнату кезінде
басты кестедегі байланыс орнатылатын  түйінді өрісті белгілеу қажет. Содан
соң тышқанның сол батырмасын басулы күйде ұстап, курсорды бағынышты
кестенің   байланысқа   сәйкес   өрісіне   апару   керек.   Құрамалы   түйінді   өріс
арқылы   байланыс   орнату   кезінде   басты   кестенің   түйініне   кіретін   барлық
өрістерді   белгілеп   (Ctrl  батырмасын   басулы   күйде   ұстап)   алып,   оларды
бағынышты   кестедегі   байланыс   өрістерінің   біріне   тасымалдау   керек.
Байланыс   орнатылғаннан   кейін   19-суретте   көрсетілгендей  Байланыстар
(Связи)  терезесі   ашылады. Мұнда басты кестенің әрбір түйінді өрісі үшін
(Кесте/сұраныс) бағынышты кестедегі соған сәйкес келетін өрісті таңдап алу
қажет (Бағынышты кесте/сұраныс).
18 сурет. Мәліметтер схемасын құру кезіндегі кестені қосу 
           19 сурет. Байланыс параметрлерін анықтау терезесі

Сондай-ақ, біртұтастықты қамтамасыз ететін параметрді орнату қажет.
Ол үшін сәйкесінше мынадай жалаушаларды белгілеу керек: «Мәліметтердің
тұтастығын   қамтамасыз   ету»,   «Байланысқан   өрістерді   каскадты   түрде
жаңарту», «Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жою». Осы сәтте тек
кейбір жалаушаларды ғана белгілеуге де болады. Егер жалаушаның біреуі де
белгіленбесе   де,   байланыс   оранатылады,   бірақ   мәліметтер   схемасында   ол
айқын 1:1 немесе 1:М (1:
) түрінде көрсетілмейді.
Егер   біріктіру   байланысын   орнату   керек   болса,   онда   байланыстар
параметрлерін   анықтау   терезесінде  Біріктіру   (Объединение)  батырмасын
басу керек, соның нәтижесінде «Біріктіру параметрлері» терезесі ашылады
(20 сурет). Керекті  ауыстырып  қосқышты шертіп, біріктіру байланысының
қай түрін орнату керек екендігін көрсетеміз.                     
                                 20  сурет. Біріктіру байланысының параметрлерін орнату
терезесі
Үш   кестеге   –   «Авто»,   «Зауыт»,   «Авто   иесі»   кестелеріне   арналған
мәліметтер схемасы мысал  түрінде 21 суретте көрсетілген.                     
   21 сурет. «Авто» базасының мәліметтер схемасы
 

Мәліметтер схемасымен жұмыс істеу кезінде жанама менюді қолдануға
болады. Егер орнатылған байланысты алып тастау (болдырмау) керек болса,
тышқанмен сол байланыс сызығын шертіп, оны белгілеп алу керек. Содан
кейін   тышқанның   оң   батырмасын   басу   арқылы   жанама   менюді   шақыруға
болады.
Байланысты   алып   тастау   үшін  Жою  (Удалить)   командасын,   ал   оны
өзгерту   мақсатында  Байланысты   өзгерту  (Изменить   связь)  командасын
орындау   қажет.   Егер   схемадан   кестені   алып   тастау   керек   болса,   алдымен
байланысты жойып, содан кейін жанама менюдегі Кестені жасыру (Скрыть
таблицу)  командасын   орындау   қажет.   Ал  схемаға   жаңа  кесте  енгізу  керек
болса, тышқанның курсорын схема терезесінің бос аймағына қойып, жанама
менюді   шақырып,  Кесте   қосу   (Добавить   таблицу)  командасын   орындау
керек.
3. Мәліметтер схемасын жасауға арналған жаттығулар
Лабораториялық   жұмысты   жасау   үшін   төмендегі   жаттығуларды
орындау қажет:
1) 2 лабораториялық жұмыста айтылған объектілер үшін 1:1 және 1:М
типіндегі байланыстар орнату керек, егер объектілер жеткіліксіз болса, онда
тағы бірнеше объектілерді сипаттап қосу қажет;
2)   жоғарыда   көрсетілген   жолдардың   біреуін   қолдану   арқылы
мәліметтер схемасын жасау режимі енгізілуі тиіс;
3) схемаға қажетті кестелерді қосу керек;
4) кестелер арасында байланыс орнату қажет;
5)   басты   және   бағынышты   кестелердегі   мәліметтерді
жойғанда/қосқанда мәліметтер біртұтастығын қамтамасыз ету шарттарының
қалай жұмыс істейтінін тексеру керек;                                         
 6) әр түрлі жолдармен біріктіру байланысын орнату қажет.
Лабораториялық   жұмыс   2-4   сағатқа   есептелген.
 Access-тің
мүмкіндіктерін   зерттеу   барысында   мәліметтер   схемасын   жасау   үшін
жоғарыда айтылған барлық тәсілдерді меңгеру керек.
Кейбір   салалардағы   объектілер   арасындағы   байланыстарды   қарасты-
райық. Мысалы «Кітап» базасында 3 объект сипатталуы тиіс:
1. «Кітап»   объектісі   мынадай   өрістерден   тұрады:  Инвентарлық
нөмір,  Автордың   фамилиясы   мен   инициалдары,   Кітаптың   аты,   Басылған
жылы, Баспа аты, Басылған орны;
2. «Кітапхана   кітабы»   объектісінде   мынадай   өрістер   болады:
Инвентарлық нөмір, Шифр, Кітаптар саны, Бағасы;
3. «Баспа» объектісінің құрамына мынадай өрістер кіреді: Баспа аты,
Директордың фамилиясы мен инициалдары, Адресі, Телефоны.
Түйінді   өрістер   қалыңдатылған   қаріппен   берілген.   «Кітап»   және
«Кітапхана   кітабы»   объектілерінің   арасында  Инвентарлық   нөмір  жолы
арқылы  1:1  байланысы   орнатылуы   мүмкін.   Ал   «Баспа»   және   «Кітап»
объектілерінің арасында болатын  1:М  байланысы  Баспа аты  өрісі  арқылы
орнатылуы мүмкін.
 
 «Телефонмен   сөйлесу»   саласы   мынадай   3   объект   арқылы
сипатталады: