Дәріс 14 Бағдарлы- бейімді оқыту жеке тұлғаға бағытталады Мазмұны

Тұлғааралыұ қарым қатынас Бағдарлы- бейімді оқыту жеке тұлғаға бағыттала отырып ,мынадай міндеттерді де шешуді қамтамасыз етеді:

• 
  жалпы орта білім бағдарламасының жеке пэндерін тереңдете оқыту
  
• 
  білім мазмұнын мәнді саралап жіктеуге және жоғары сынып оқушыларының оқыту мазмұнын жеке білімдарлық бағдарламаларының мүмкіндігін кеңінен қолдануға жағдай жасау.
  
• 
  Оқушылардың элеуметтік мүмкіндігін кеңейту,орта және кәсибі білімнің сабақтастығын қамтамасыз ету, жоғары кәсибі білімге бітіруші түлектерді тиімді дайындау.Бейімді оқыту жеке тұлғалық –бағдарлық білім беру режимінде еңгізілген
  

Оқушылардың жүйелі ойлау қабілетін дамыту,өзін-өзі сыни тұрғыда бағалау,рефлексия,. хабарламалық және коммуниктивтік мәдениет; кәсіпкерлік мәдениет.Бейінді оқытудың негізгі мақсаты оқушылардың білім алуының жеке қабілеті мен қажеттілігіне сәйкес болуы және кәсіптік бағдар беруді қамтамасыз ету, жалпы білім мен кәсіптік білім берудің сабақтастығы болып табылады.Осы мақсат-міндеттерді жүзеге асыру үшін, оқушылардың алғашқы сатыдағы іс-әрекет түрлеріне қабілетін анықтау,қажетті жағдайда оқушыларды бағдарлай білу.Оқушылардың қабілетін,қызығушылығын және қажеттігін жүзеге асыруын қамтамасыз ету кәсіби білімінің дамуының мүмкіндігін қадағалау, таңдаған мамандығы бойынша жұмыспен қамтамасыз ету.Шығармашылық дербестігін дамыту,жалпы адамзаттық құндылық бағытын қалыптастыру,қоғамның белді мүшесі болып еңбек етуге және өмір сүрүге,кәсіптік білімін жалғастыруға бітіруші түлекті қамтамасыз ету. Өзін өзі тексеру сұрақтары

1. Бағдарлы- бейімді оқыту жеке тұлғаға бағыттала отырып ,мынадай міндеттерді де шешуді қамтамасыз етеді:

2. Қ.Р. білім беру жүйесінде дарынды балаларды тәрбиелеу және дамыту

Қазіргі қоғамның даму қарқыны білім берудің мақсаты мен міндеттерін қайта қарауды талап етуде. Тұлғаны қалыптасыру, оның шығармашылық даралығын дамыта отырып, бар мүмкіншілігін ашу, оны жүзеге асыру – бүгінгі білім беру жүйесінің басты бағыты. Білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптасыру.

Бұл білім берудің мазмұны мен оқыту технологиясына өзгеріс енгізу қажеттілігін көрсетеді. Білім беру үрдісінің барысында әрбір жеке тұлғаның даралығын ашу ғана тұлғаға бағыттап білім берудің құрылуын қамтамасыз ете алады. Осы мақсатқа тұлғалық бағдарлы білім беру арқылы қол жеткізуге болады.

Философиялық тұрғыдан «тұлға» ұғымы ондағы саналы еріктік бастаманы айқындайды. Индивид тұлға деп аталу құқығына неғұрлым ие болған сайын, ол өз тәртібінің мотивтерін анығырақ сезінеді және оны бірыңғай өмірлік стратегиясына бағындыра отырып, оны соғұрлым бақылауға алады. Тұлға ұғымы тек қоғамдық қатынастар жүйесінде, адамның әлеуметтік рөлі туралы ғана айтуға болатын жағдай емес, әрі оның даралығын сақтауға да мағынаға ие болады. Бұдан даралық – индивидтің өмір сүруінің қоғамдық тәсілі, ал тұлға – адам болмысының дараланған тәсілі деп қорытынды жасауға болады.

Қазіргі психологиялық және философиялық тұжірімдамалар тұлғаны «заттық-өзгертуші және мәдни-тарихи әрекекттің толық мәнді субъектісі» ретінде анықтай отырып, тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыруына басымдылық береді.

Психологиялық-педагогикалық зерттеулерде тұлға мәселесімен көптеген ғалымдар айналысты және айналысуда (Б.Г. Ананьев, Р.Н.Асмолов, Л.И. Божовия, А.Н.Леонтьев, Б.Ф.Ломов, А.В. Петровский)

Тұлға өз құрылымын адамзат әрекетінің тұрлік құрылымынан алады. М.С. Каганның пікірі бойынша, танымдық, құндылық, шығармашылық (нәтижелі), коммуникативтік және көркемдік әлеуеттермен сипатталады.

Қазіргі педагогикалық және психологиялық зерттеулерде тұлғаның даралығы, оның қабылеттерін дамыту, оның өздінгінен дамуына жағдай жасау проблемасыоқытудың тұлғалық бағдарланған жүйесін ұйымдастыруда өзінің тиімді шешімін табуда.

Бұл зерттеулерде тұлғаныдамытудың гуманистік тұжырымдамасын жүзеге асыруға бағытталғантұлғалық-бағдарлы білім берудің негізгі психологиялық педагогикалық заңдылықтары ашылады. Өзін өзі тексеру сұрақтары

1. Тұлғаны қалыптасыру, оның шығармашылық даралығын дамыта отырып, бар мүмкіншілігін ашу, оны жүзеге асыру:

2. Қ.Р. білім беру жүйесінде дарынды балаларды тәрбиелеу және дамыту


Дәріс 16 Тұлғаның табиғи мүмкіндіктері мен қабілеттерін тұтас дамытуға бағытталған, оқытудың психологиялық негіздері

Мазмұны:

• 
  тұлғаның табиғи мүмкіндіктері мен қабілеттерін тұтас дамытуға бағытталған, оқытудың психологиялық негіздері;
  
• 
  Гуманитарлық педагогикалық білім беру тұжырымдамасы;
  
• 
  Білім беруге тұлға тұрғысынан келу тұжырымдамасы;
  
• 
  Біртұтас оқу-тәрбие процесінде оқушының жеке басын қалыптастыру;
  
• 
  Тұлғалық-бағдарлы оқыту технологиясының педагогикалық аспектілері;
  
• 
  Білім алушыларда оқытудың субъектілігін дамыту және өздігінен дамуы.
  

Жеке жағдайда, психологиялық-педагогикалық ғылымда, оқытудың субъектілігі «субъектінің өзінің өмір сүру элементі» ретінде түсіндіріледі; әрекетте – болжам жасау, таңбалау және көшіру кезеңдерін жүзеге асыру ретінде; мақсат қою; жоспарлау, оқу міндетін атқару және бақылаудың саналы әрекеті ретінде көрсетіледі.

Дүниені ғылыми тану зерттеулерінде көрсетілгендей, адам психикасының, санасының, тұлғаының тінін психикалық процестер құрайды. Ғылымда психикалық процесстер деп шындықтың бейнеленуінің динамикалық әрекетін: түйсік, қаьылдау, ес, ойлау, қиял, эмоциялар яғни қоршаған дүниенің бейнеленуін, білім мен иекмділіктің қалыптасуын, өмірлік тәжірибе және әрекетті жүзеге асыруды қамтамасыз етуді түсінеді.

Педагогикада «тұлғалық бағдарлы білім беру» термині қазіргі уақытта кеңінен қолданылады. Тұлғалық бағдарлы білім беру негізінен соңғы нәтижеге яғни құндылықтарға бағытталады.

Осы мәселенің шетелдік педагогикадағы даму ерекшеліктеріне, теорияялық-әдіснамалық талдау жасап көрелік. Қазіргі шетелдік тұлғалық бағдарлы тұрғыдан білім беру ХХ ғасырдың 60-80 жылдары пайда болған гуманистік тәрбие мен тұлға дамуының тұжырымдамаларын жасаушыларының есімдерімен тығыз байланыста.

Осы тұжырымдамалар негізінде Абрахам Маслоудың («Гуманистік тұлға теориясы»), Карл Роджерстің (Феноменологиялық тұлға теориясы») еңбектер жатыр. А. Маслоу білім берудің гуманистік бағытта жүргізілуін қолдау арқылыоқушылардың қызығушылықтарын, психикасын, жеке ерекшеліктерін есепке алып, бала тұлғасын құрметтеу керектігін айтқан.

Психологияда өзіндік қажеттілік (ағылшынша «self-actualization») ұғымын американдық ғалым Абрахам Маслоу енгізді. Бүгінгі педагогикада оның «өзіндік қажеттігін тану» - өз мүмкіндігін, әлеуетін жүзеге асыруға ұмтылу. Ал өз қабілетін, талантын, яғни бойындағы барын іске асыру арқылы адам толық тұлғалық қалыптаса алады» деген пікірі аса құнды.

Оның теориясы бойынша адамның дамуы екі жағы бар қажеттілік пирамидасына ұқасйды: бір жағынан әлеуметтік тәуелділігі, екінші жағынан оның өз қажеттігін тани алуына қатысты танымдық табиғаты. А.Маслоу жалпы қажеттіліктерді туа пайда болған деп, алғашқы үш деңгейді физиологиялықәлеувметтік, психологиялық қажеттік ретінде қарастырады. Төртінші деңгейді өзін-өзі құрметтеу, қадірлеу үшін атқарылатын әрекеттер ретінде, ал бесінші, деңгей – шығармашылық қажеттік, өз мүмкіндігін жүзеге асыру өзіндік қажеттігі деп есептейді. А. Маслоу пікірінше, тұлғаның ізгіліктігі мен дамуының бастауы, қайнар көзі қоғамның күшінде емес, тұлғаның өз бойында жатыр. Қоғам оның дамуына не көмектесе, не кедергі келтіре алады.

1. 
   12 жылдық білім беруде тұлғаның алатын орны.
   
2. 
   Тұлғааралыұ қарым қатынас Тұлғалық бағдарлы білім берудің әдіснамасы
   
3. 
   Тұлғалық бағдарлы білім берудің педагогтардың ой тұжырымдамасы
   

1. 
   Оқыту әдісінің мәні және оған анықтама.
   
2. 
   Жаңашыл педагогтар оқыту әдістері туралы ой пікірлері
   

Оқыту әдісі – дидактиканың ең басты құрамды бөлігінің бірі. Оқыту әдістері, білім берудің мазұны сияқты, оқытудың жалпы мақсаттары және міндеттерімен анықталады.

Оқыту үрдісінің нәтижелі және сапалы болуы оқыту әдістерін тиімді творчестволықпен жүзеге асыруына байланысты. Бүгінгі күн шындығы оқыту әдістері туралы жаңаша ойлауымызды қажет етеді.

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында оқыту әдістерін жетілдіру және білім сапасын арттыру міндеттері көрсетілген. Алайда оқу-тәрбие үрдісінде кең орын алған формализмнің нәтижесінде көптеген оқу орындарында оқу сапасының құлдырап кеткендігі айтылған. Тұжырымдамада оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес жоғарғы сатыдағы бейімдік және кәсіптік бағдарлы оқыту жүйесін құру делінген (Егемен Қазақстан 26 желтоқсан, 2003 жыл).

Педагогиканың дидактика бөлімінде оқыту әдістерін жетілдіру мәселесіне көп көңіл бөлінеді. Оқулықтарда оқыту әдістерінің топтары, олардың жіктелуі туралы әртүрлі пікірлерді кездестіруге болады.

Ал, соңғы оқыту әдісіне берілген анықтамада мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас көрсетілмейді.Сондықтан оқыту әдісінің субъективті –субъективтілік ішкі заңдылық негізі ашылмаған. Бұл жағдайда оқыту үрдісі барысында оқушы пассивті позицияда қалады. Ал, оқушының оқыту үрдісінде белсенді ролі болу үшін мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынассубъектісі-субъектілік негізде құрылуы керек.

Сонымен қазіргі педагогикада оқыту әдісі оқушылардың білімді меңгеру және олардың дамуы мен тәрбиесіне бағытталған оқушы мен мұғалім арасындағы бірлесіп жүргізілетін іс-әрекеттің субъектісі-субъектілік қарым-қатынас құралдары ретінде анықталады.

И.П.Подласый оқыту әдістерін бес топқа бөлді:

а) практикалық, іс тәжірибе, оқу еңбегі;

ә) көрнекілік, иллюстрация, демонстрация;

в) сөздік, түсіндіру, әңгме, дәріс, пікір-талас;

г) кітаппен жұмыс әдісі: оқу, жаттау, реферат жазу, жоспар құру, конспект жазу;

д) бейне таспа әдісі, көру, «электрондық мұғалім», бақылаушы, бақылау.

Сұрақтар

Оқыту әдісінің мәні және оған анықтама.

И.П.Подласый оқыту әдістерін топқа бөлуі

Дәріс 21 Жаңашыл-педагогтардың тәжірибесі

Мазмұны

Жүйенің жоғарыдағы түрі жаңашыл-педагогтардың тәжірибесінде кең қолданылады. В.Ф.Шаталов өзінің оқыту жүйесінде бұл әдістердің (ауызша, көрнекілік, практикалық) бәріне сүйенеді. Ол оқушыларға жаңа сабақты түсіндіру үстінде көркем де айшықтап, есте жақсы сақталатын жұмыстарды, сөздерді қолданады. Виктор Федорович – тамаша шешен адам, өз ойын сырлы сөздермен жүйелі де нақты бере алады. Ал жаңа сабақты қысқа да қызықты етіп қайталау кезінде көрнекілік әдісіне сүйенеді. Ол өз жұмысында тірек ұғым, амалдарын пайдаланады, бірақ бұл сигналдар жалаң көрнекілік, схемалық қызмет атқарып қоймайды, ішінде логикалық себеп-салдарлық қатынастағы жаңа информацияның мазмұнын бере алатын конспект түрінде де беріледі. Тірек сүйеніш сигналдары оқушы үшін ойлану мен дәлелдің алгоритмі болып табылады. Оның барлық ықыласы айтқанды есте сақтап, қайталап беруге емес, сабақтың ішкі мәнін ұғып, ойлануға, байланыстардың себебі мен салдарын түсінуге бағытталады. Оған қоса тірек сигналдарының жоғары сатыға көтеретін жұмыстарының түрлері дет ойластырылған.

Бұл әдістің өмірдегі көрінісінің жарқын мысалы ретінде жаңашыл пеедагог Т.И.Гончарованың тәжірибесін алуға болады. Ол өзінің мектептегі алғашқы жылдарын есіне түсіре отырып оқушылармен қарым-қатынасын былай суреттейді: “… Оқушылардың неше түрлі қызықты аңыз, әңгімелерді, тамаша ертегілерді айтып бергенше асық болдым. Сонша материалдарды жас тыңдаушыларыма қалай жеткізерімді, тарихи заңдылықтарды нақты дәлелдермен қалай түсіндірерімді ойлағанда қуаныштан өзімді қоярға жер таппадым. Мен балаларға өзімнің бар білімімді бүгінгі мен бұрынғы туралы түсінігімді, терең ойларымды жайып салдым…”

Демек, бұл жердегі негізгі әдістің түсіндіру-сипаттау әдісі екенін көреміз. Әрине, негізгі ауыртпалық оқытушыға түседі, ал оқушылар тек тыңдаушы ролін атқарады.

В.Ф.Шаталов –жаңашыл педагог.

Қазақстандағы жаңашыл педагог. Идеялары
Дәріс-22 12 жылдық білім беруде мұғалімнің жеке тұлғасы оның кәсіби қызметінің негізгі өзегі

1. Мұғалім қызметінің ерекшелігі

2. Мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуі

3. Дидактикалық дайындық – кәсіби педагогикалық даярлықтың негізгі жөне маңызды саласы.

1. 
   Мұғалім қызметінің ерекшелігі
   

1. 
   Мұғалім қызметінің ерекшелігі
   
2. 
   Мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуі
   

Дидактикалық даярлықты қалай түсіну керек? Бүл - күрделі үғым. Мүғалімдердщ дидакгикалық даярлыгына жататывдар: олардың оқыту үрдісінің теориясы мен практикасы бойынша игерген бііімдері, педагогикалық қызметке деген ынтасы (мотивтері) мен мүмкіндіктері. Нақты айтқанда, оқытудың мақсаты мен мазмү." ны оны үйымдастырудағы қолданатын тиімді әдіс-тәсілдерді жете біліп, іске асы-рудың жолдарын меңгеруді дидактикалық даярлықты аньгқтайтын белгілер деуге бо-лады. Осыған орай, педагогикалық қызметті атқаруға қажет мұғалімнің бой-ында мынандай дидактикальгқ қабілеттер болуы қажет: оқыту үрдісін жоспарлай білуі, оны мақсатты турде үйымдастыра алуы, жүйелі түрде бақылау мен бағалау ісін орындап отыруы. Мектсптсгі оқыту дидактикалық үрдіс болғандықтан, болашақ мүғалім оның өзіне тән психологиялық, педагогикалык. ерекшеліктерін білуі өте қажет. Оқыту үрдісінің басты компоненті — оқытудың мақсаты мен мазмүны. Оқушылардьгң ру-хани дамуына, ең алдымен, оқытудың гыльгми мазмүны мен гуманитарлық бағыты орасан зор ықпал етеді. Болашақ мүгалімдердің дидактикалық дайындығын арттыру үшін оларды оқыту үрдісінің зандылықтары туралы психоло-гиялык түжырымдармен, белгілі теория-лармен қаруландыру қажет. Соңгы курс-тың студенттсрі мен мүгалімдер арнаулы пондердсн алған білім, дағдыларының са-пасы мсн деңгсйі психология, педагогика, одістемелік пондеріне қарағанда жоғары скенін айтады. Осыдан келіп болашақ мүғалімдердің дидактикалық дайыңцығы-ның ойдағыдай, ал біліктілік деңгейінің жоғары болмауының себептері айқывда-ла түседі.

Психологая, педагогика ғылымдарын оқыту барысывда болашақ мүғалімдердің дидактикалық білімдері мен дагдыларын арттыру мақсатында педагогикалық қызметтің косіби қүрылымы мен оның моделі туралы, сондай-ақ, мектептегі оқушылардын танымдық әрекетін калып-тастырудың психологиялык, жөне әдістемелік қүралдары мен тиімді жодда-ры туралы жан-жақты білім беру міндеті туындайды. Бүл міндет ойдағыдай орын-далмаса, болашақ мүғалімдердің дидакти-калық даярлығында олқылықтардың бол-мауы мүмкін смес.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. 
   Мұғалім қызметінің ерекшелігі
   
2. 
   Мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуі
   
3. 
   Мұғалімнің педагогикалық құзыреттілігі
   

1. Өзін-өзі тәрбиелеу кәсіби шеберлікті қалыптастырудың құралы ретінде.

2. Студенттердің өзін тәрбиелеуінің мақсаты мен міндеттері, оның қозғаушы күштері.

3. Педагог шығармашылығы педпгог шеберлігін дамыту факторы ретінде.

Өзін-өзі тәрбиелеу кәсіби шеберлікті қалыптастырудың құралы ретінде.

Педагог шығармашылығы педагог шеберлігін дамыту факторы ретінде.

...

2. 
   Өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз не?
   
3. 
   Өзін-өзі тәрбиелеу неден басталады?
   
4. 
   Өзін-өзі тәрбиелеудің тәсілдері қандай?
   
5. 
   Өздігінен білім алу процесі қандай қызметтер аткарады?
   
6. 
   Өздігінен білім алудың қандай көздерін білесіз?
   

Мұғалім қызметінің бір ерекшелігі - ол үнемі өзін-өзі тәрбиелеумен айналысуы. Мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуі, яғни өзінің кәсіби сапаларын, іскерліктерін, дағдыларын жетілдіріп отыруы керек. Педагогика ғылымының негізін салушы Я.А. Коменский "Күн астында мұғалімнен жоғары тұрған ешкім жоқ",- деп мұғалім мамндығының маңыздылығын көрсеткен.

Мұғалім өзін-өзі әрқашан дамытқан жағдайда ғана нағыз мұғалім бола алады. Көптеген көрнекті педагогтар өзін-өзі тәрбиелеудің қажеттігін атап өткен. Белгілі швейцар педагогы  А. Дистервег "Мұғалім үшін қастерлі міндет өзінің жек басының тәрбиесін бүкіл өмірлік міндетіне айналдыру деп көрсеткен". Көренекті кеңес педагогы А.С. Макаренко өз шеберлігін жетілідудегі тәжірибесіне сүйне отырып, былай деп жазған: " ... Менің педагогикалық талантым болған емес және де педагогикаға еш әуестенбестен кездейсоқ келдім... Бірақ мен үйрендім. Мен өз ісімнің шебері болуыға тырыстым. Ал әркім-ақ өз ісінің шебері бола алады, ол үшін оған көмектесу керек, ол өзі де жұмыс істеуге ынталы болуы керек". Бұл пікірлерден педагогикалық қабілетті қалыптастыруғаболатынын байқаймыз. Ол мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуінен басталады.

 Мұғалімнің өзін-өзі тәрбиелеуі мақсаттар мен мотивтер арасындағы қарама-қайшылықтарды жеңу арқылы басталады. қарам-қайшылықтарды жеңу үшін мұғалім белсенділік танытуы қажет, белсенділік қарама-қайшылықтарды жеңетін іс-әрекеттер жүйесін таңдап алу арқылы іске асады. Мұғалім өзінің іс-әрекетін кәсіби идеалмен салыстыра отырып, өзін-өзі тәрбиелейді.

Өзін-өзі тәрбиелеу өз еркі мен мінезін тәрбиелеуден басталады. Өз еркін тәрбиелеу - өзін ұстай білу, жақсы көңіл-күйде бола білу, өзіне-өзі бұйрық беру, өзін-өзі иландыруды пайдалану, дербес күн тәртібін орындауы іс-әрекеттерінен құралады.

Педагогикалық мамандық бір уақытта өзгертуші әрі басқарушы ммандық болып табылады. Ал тұлғаның дамуын басқару үшін құзыретті болуы керек.

Құзыреттілік (компетентность) ұғымы белгілі бір салада шешім қабылдауға, тұжырымдар жасауға мүмкіндік (немесе құқық) беретін адамның қабілеттілігі мағынасында қолданылады. Бұл қабілеттіліктің негізін білімділік, хабардарлық және іс-әрекет тәжірибесі құрайды. Осы арқылы  құзыреттілік ұғымының жинақтаушылық, кіріктірушілік сипаты айқындалады. Адам білімді және сәйкесінше тәжірибені меңгеру негізінде құзыретті болады. Сондықтан, құзыреттілік ұғымы қазіргі таңда елімізде, шетелде де білім берудің нәтижесі ретінде қолданылады.

Ш.Таубаева: «Құзыреттілік – ол тұлғаның оқыту және әлеуметтену процестері барысында меңгерген білім мен тәжірибеге негізделген, оның жалпы қабілеті мен іс-әрекетке даярлығы ретінде айқындалатын, тұлғаның кіріктірілген қасиеті» - деп қарастырады.

сұрақтар

1.Мұғалім қызметінің ерекшеліг

Құзыреттілік туралм