Төмен температуралы облыста НО2 радикалы қатысымен жүретін реакциялар көбірек болады, ал жалында – Н атомдары қатысымен. Бұл жағдайда промотирлеуді (І) және (ІІ) реакцияларының қатарлығымен түсіндіруге болады, мұнда Br атомдарының көзі болып (ІІІ) реакция болады. Яғни, сутегі жалынын ингибирлеу RXтің Н атомдары қатынасымен байланысты. Көмірсутек жалынында ОН + СО – > СО2 + H реакциясы доминирлейді және де Н атомы концен-трациясының жоғары тұрақтылығына қол жеткізуге болады.
Айтылған жайттарды ескере біз хладондардың өрт сөндіруін жоғарылату үшін келесі жолдарды ұсынамыз:
1.RX-ті енгізумен қатар бір уақытта тотықтырғыш мөлшерін азайту, яғни қоспаны жанармаймен байыту, мысалы, оны хладон мен инертті еріткіш комбинациясы арқылы мақсатқа жетуге болады. 114B2 хладонның шығыны мен азотты-хладонды жиынтық құрамды[114B2 хладонның 98% (об) және 2% (об)] салыстыруы көлемді өрт сөндіру үшін төменде келтірілген:
Жанғыштар
114B2 хладондағы
|
Жиынтық құрам
|
114B2 хладоны
|
Барлығы
|
Сутегі
|
35,0-40,0
|
0,5-1,2
|
16,0
|
Мұнай өнімдері
|
7,7-10,0
|
0,2-0,4
|
2,2-3,0
|
2.Буланған сумен суытылған және тепе-теңдіктегі атомдардың мазмұнын төмендетіп, RX эффектілігін өрт сөндірудің жоғары бетінен жоғарылатуға болады. Орындалған жаңа әдіс дайындау үшін осындай құрам ұсынылған. Бұл жинақталған заттардың жеке шығыны  өрт сөндірудің сынақты өртінде 0,8; ал 114B2 хладондағы шығын 0,16 құрады. Өрт сөндіруде тек қана хладқнның шығыны 2,5-23,0 өседі
3. Синергизм эффектісін қамтамасыз ету, яғни құрамында оттегі бар АЦ эффективті әрекеттесе алатын RX заттарын қосу арқылы ингибирлеу әсерін күшейту. RX қоспасы кезінде бұл мақсат үшін этилферроцен (0,1%) немесе фосфор хлороксиді (1%- ға дейін) бола алады.
Негізі хладон болатын құрамдар әр түрлі газтәрізді, сұйық және қатты материалдар үшін жануды эффективті сөндіреді. Бұл құрамдар жоғары беттік керілуге ие және су немесе көміртек диоксидіне қарағанда жақсы суландыру қасиеті бар. Сол себепті оларды талшықты материалдарды беттік сөндіруде қолданады. Бірақ терең өрттерді сөндіруде хладондарды пайдаланудың эффективтілігі аз.
Хладоны бар өрт сөндіру құрамдарын мұражайларды, машиналық залдарды, есептеу орталықтарын,бояғыш камераларда жиі қолданады.
Нормаға сай хладондардың берілу уақыты ғимараттардың ерекшеліктеріне байланысты 60-120с болып қабылданады. Ескеретін жағдай жоғарыда келтірілген мәліметтерде экстрималды өзара байланыс үшін өрт сөндіру заттарының шығыны мен оның берілу интенсивтілігі арасындағы сөндіру уақыты осындай байланыс экстримумына сәйкес келу керек. ВНИИПО жүргізген арнайы зерттеулерде хладондармен сөндіру уақыты 10 с жуық екені бекітілді.
Көлемдік өрт сөндіруде хладондардың шығымы олардың өрт сөндіру эффективтілігіне ғана байланысты емес, сонымен қоса өрт сөндіру ортасының құрылуына да байланысты. Өрт сөндіру концентрациясының жету шарты хладондардың булану жылдамдығына, хладон қоспаларының ауада жіктелу мүмкіндігіне де байланысты. Бұл сұрақтар бойынша белгілі мәліметтерден келесілерді айқындауға болады: 114B2 хладонның жоғары ұшпалылығына қарамастан кейбір жағдайларда оның толық булануы болмаған кездерде байқалған. Сол себепті дәл сондай өрт сөндіру эффективтілігіне ие 13B1 хладонын жылытылмайтын бөлмелерді қорғауда қолдану перспективті болып табылады.
Тағы бір ескеретін жай, оттегі мөлшерінің жоғарылауынан хладонның шығыны күрт өседі сол себепті ауадағы мұнай өнімдерінің жануын сөндіру үшін, 114B2 хладонның мөлшерін 30%, ал 13B1 хладонын мөлшерін – 46%-ға дейін жеткізу керек. Бұл екі себептермен түсіндіріледі: активті орталықтар асқын тең құрамдарының олардың тең құрамдарының айтарлықтай қатынастарының төмендеуімен, екіншіден оттегі мөлшерінен ингибитор концентрациясының тура тәуелділігімен.
Хладондарды өрт сөндіру ұшін қолданған кезде улағыштықтың үш түрі байқалады: хладондардың өздері, олардың термиялық таралу өнімдері, газ тәрізді жану өнімдері.
Бұл өнімдердің адам организміне уландырғыш әсері тері арқылы немесе дем алу кезінде түсуі мүмкін. Бромхладондардың термиялық бөліну өнімдері газтәрізді заттар болып табылады. Хладондар – ұшқыш заттар, сұйық күйде олар адам терісімен ірекеттесуі азғантай уақытта болады сол себепті олар аса қауіптілікті туғызбайды. Тек қана адам организміне улағыш өнімдер дем алу жолдары арқылы түскен жағдайда кауіпті деп саналады.
Есептеулер нәтижесі көрсеткендей, 114B2, 13B1 және 12B1 хладондарын қолдану кезінде өрт аймағында қалыптасатын уландырғыш өнімдердің концентрациясы леталдылықтан барынша төмен. Берілген хладондармен өртті сөндіру кезінде құрылатын жалпы ортаның уландырғышы аз уран диоксидін, бромдық этилді және хлорбромметанды қолданғанға қарағанда. Есте сақтайтын жай, шын өрт кезінде қалыпты мөлшерде қос қышқылды және көміртегі оксиді (ПДК CO -0,5%, ПДК CO- 0,02 л ) сонымен қатар хладонға қарағанда адам өміріне үлкен қауіп төндіретін синтетикалық материалдардың таралу өнімдері құрылуы мүмкін.
Көптеген зерттеулер мәліметтеріне сәйкес, жабық көлемде хладонмен сөндіру кезінде құрылатын ортаның уландырғышы жану кезіндегі сөндірусізге қарағанда төменірек. Ортаның уландырғышының төмендеу дәрежесі жану ошағының тез арада сөндірілуіне тәуелді.
Зерттеулер нәтижелері хладондардың коррозиялық активтілігі төмен және металдарға әсері аз болатындығын көрсетті. Алайда, ылғалдылық болған кезде коррозиялық әсер артады.
Көптеген металл емес материалдар үшін хладондар еріткіштер сияқты әсер етеді. Резіңке, полиэтилен сияқты басқа да материалдар хладондарда толысуы мүмкін. Сонда да жоғарыда көрсетілген мәліметтерге қарасақ, хладондардың металл емес материалдарға көрсететін әсері аз болып келеді.
Осылайша, бромхладондар жоғарғы эффективтілігімен сипатталады және коррозиялық қасиеттері әлсіз заттар болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
