ПоәК 042-14. 05. 01. 20. 83/03-2012 №2басылым 26. 02. 2010. орнына №3 басылым

Алғысөз

Құрастырушы Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің

“ Психология” кафедрасының доценті Ш.С.Сатиева _____________

“ 28” 08 2012ж

2 ҚАРАЛДЫ

2.1 Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің “Психология” кафедрасының отырысында

Хаттама № 1 «28» 09 2012 жыл
Кафедра меңгерушісі: ____________ Ш. Сатиева
2.2 ГЗФ оқу-әдістемелік бюросының отырысында

Хаттама №1 «05» 09 2012жыл

3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды

Хаттама № 1 «13» 09 2012 жыл
ОӘК төрағасы, бірінші проректор ___________ Б. Рскелдиев

1 Глоссарий

2 Дәрістер

3 Практикалық және лабораториялық сабақтар

4 Курстық және бітірушілердің кәсіби жұмыстарын дайындау

5 Магистранттардың өздік жұмысы

Жоспар:

2.Мамандарды кәсіби даярлау жүйесіндегі білімнің алатын орны мен рөлі.

3.Білім берудің психологиялық принциптері мен негізгі тенденциялары. 4.Индивидуалдылық, дербестілік, рационалдылық жэне белсенділіктің қалыптасуы.
1. Қазіргі таңда жүзеге асыры­лып жатқан реформада білім жүйесінің барлық деңгейі және бүгінгі күннің талаптары жан-жақты қарастырылған. “Білім туралы” Заң тиімді білім жүйесін қалыптастыру, кәсіби білімді жандандыру, білім кеңістігінде қо­ғамдық қатынастарды заңна­ма­лар арқылы реттеуді жетілдіру, барлық білім беру ұйымдарының тұрақты жұмысын қамтамасыз ету, оқыту үрдісін әлемдік білім кеңістігіне ықпалдастыру жағын көздейді. Жаңа нормаларға сәйкес Қазақ­станда төрт деңгейлі оқытуды жеті деңгейлі білім жүйесі алмастырады. Бастауыш, негізгі орта және орта­дан кейінгі білім деңгейлері енгі­зілді. Келесі жылдан бастап 12 жылдық білім беруге көшу мәселесі қарастырылып отыр.

2. Елімізде білім жүйесінің ұлттық дәстүрін сақтай отырып, жаңаша дамыту жолдары да қарастырылған. Атап айтар болсақ, бәсекеге қабі­летті мамандарды даярлаудың көп деңгейлі жүйесі белсенді түрде енгізіледі, жоғары мектептердің материалдық-техникалық базасы нығайтылады; жоғары кірісті экономикалық қызметте жаңа білім мен технология трансформациясы үшін жағдайлар жасалады; білім беру мен ғылымның байланысы ныға­йып, әрі кеңейе түседі; ше­телдік әріптестермен үздіксіз білім алуға байланысты тәжірибе алмасулар жалғасын табады.

Отандық білім қызметінің мақсаты жаңа білім мен кәсіптік білікті игерудегі жеке тұлғалардың сұраныстарын қанағаттандыру, шығармашылық білімді тарату және жас буын өкілдерін кәсіпке баулу бұл азаматтардың біліми әлеуетінің нығаюына әкеледі.

Білім – дәл қазір еліміздегі басым бағыттардың біріне айналып отыр. Ол адамның тұлғалық қасиет­терін толықтай дамытуға, қоғам, мемлекет мүддесіне қызмет етіп келеді.

Жоғары білімді әрі қарай же­тілдіру қазіргі қоғамдағы жоғары оқу орындарының рөлін жан-жақты ойластырумен тікелей бай­ла­нысты. Бүгінде университеттер мамандар даярлаумен қатар, олар­дың көпшілігі экономиканың нақ­ты секторларына қатыса алатын жаңа ғылыми идеялар орталығына айналып келеді. ЖОО-лар біршама академиялық еркіндіктерге ие, ғы­лыми-зерттеулер белсенді сипат ал­ды, ғылымды қаржыландыру ұлғай­тылды, академиялық ұтқырлық дами түсті. Қазақстан жоо-ла­рын­да білім алғысы келетін талап­керлер өз елімізде ғана емес, ше­тел­дік сту­денттер арасында да ар­тып отыр. Бұл білімді реформалауға жасалған қадамдардың нәтижесі деп білеміз.

Қазақстан ЖОО-лары жаңа, бә­секеге қабілетті және ашық на­рық­тық экономиканы құруға өзінің қомақты үлесін қосу үшін талпы­ныстар жасауда.

Университеттік стратегияның негізгі басымдықтары: интеллек­туал­дық әлеуетті толық әрі жан-жақты пайдалану, ғылыми базаны жетілдіру және кеңейту, ғылыми-педагогикалық кадрлар даярлауда ғылым мен техниканың тың жетіс­тіктерін қолданысқа енгізу, уни­верситет ғалымдарының жаңа ғылыми-әдістемелік зерттеулерінің тиім­ділігін арттыру болып табы­лады. Басты бағыт – оқу үдерісін басқарудың үйлесімді қағидаттарын орнықтыру, сол секілді экономика­ның түрлі құралдарына, сондай-ақ білім беру мен әлеуметтік салалар бойынша жоғары білікті маман­дарды даярлау үшін сапа менедж­ментіне басты назар аудару. Тұтас­тай алғанда, осы күні ЖОО жүйе­сінде ғылыми-педагогикалық кадр­ларды даярлаудың сапасы жоғары­лады, студенттер саны арта түсті, жоғары кәсіптік білімнің жаңа стандарттары дайындалды, кадрлар әзірлеуді біртіндеп әлемде жалпы қабылданған модельге (бакалавр, магистр PhD докторы) көшіру жүзе­ге асырылуда.

Еуразия ұлттық университетінің сапа саласындағы саясаты білім қызметін қамтамасыз етуге бағыт­талады. Ол бойынша әлемдік ака­де­миялық қауымдастыққа ықпал­дасу; білім және ғылым саласында көрсетілетін қызметтің бәсекеге қа­бі­леттілігі; оқытушы-профессорлар құрамының кәсіби біліктілігі; тұтынушылардың білім сапасына қанағаттануы; бітірушілердің еңбек рыногында сұранысқа ие болуы; өзара пайдалы халықаралық әріп­тестік орнату, т.б. секілді кешенді міндеттер шешілуге тиіс.

Жоғары білікті мамандар даярлау мәселесін шешуге араласа отырып, университет жетекшілігі жоғары кәсіби білімді сақтаудың сапасын арттыруға, қызметкер­лер­дің шығармашылық әлеуетін да­мытуға, инновациялық технологияны енгізуге баса назар аударады. Алға қойылған міндеттерге сәйкес білім ордасының білім сапасы саласындағы саясаты жетілдіріліп, мақсаты нақтыланған болатын. Мұнда білім қызметін тұтынушы­лардың талап-тілектері және басқа да мүдделері ескеріліп отырады.

Еліміздің ЖОО бүгінде халық­аралық деңгейдегі білім қызметін көрсетуге, көшбасшылық етуші академиялық институттар мен ор­та­лықтарды Қазақстанға тартудың алғышарттарын құруға үндеп, әрқайсысы өзінің ғылыми әлеуетін заман талаптарына сай қалыптас­тыруға тиіс.

3. Білім беру ісінің мәні, міндеттері, принциптері. Білім беру бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік,интеллектуалдық мәдени дамуының жоғарғы деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз процесі.

Қр да жастарға білім беру халқымыздың мәдениетіне экономикасына,саяси өміріне негізделіп іске асырылады.

Қазақстандағы білім беру жүйесінің құрылу принциптері.

ҚР-ның 1999 жылы қабылданған «Білім туралы» Заңына тұңғыш рет гимназия мен лицейге түсінік беріліп,оның мәртебесі, құқықтық негізі айқындалды.

ҚР-ның 1999 жылы қабылданған «Білім туралы» Заңына тұңғыш рет гимназия мен лицейге түсінік беріліп,оның мәртебесі, құқықтық негізі айқындалды.

ҚР-ның 1999 жылы қабылданған «Білім туралы» Заңына тұңғыш рет гимназия мен лицейге түсінік беріліп,оның мәртебесі, құқықтық негізі айқындалды.

1.Жоғары оқу орнындағы психологиялық білім берудің мазмұны. Білім беру ортасының психологиясы. Ақпараттық орта психологиясы.

2.Нарықтық экономика жағдайындағы білім беру үдерісінің гносеологиялық және онтологиялық мәселелері.

3.Болашақ кәсіби іс-әрекет аймағындағы жұмысшының профессиограммасы және психограммасы.

1.

ЖОО-ның психологиялық қызмет жүйесі білім берудің барысындағы маңызды жақтардың бірі болып табылады. Қызмет әлеуметтік жағдай ме даму үрдісі бойынша өзгеріп отырады.

ЖОО-да қалыпты психологиялық қызмет жүзеге асуы үшін білікті кадрлар қажет. Олар тек білім беріп, зерттеп қана қоймайды, қажет ақпараттарды жеткізіп, кеңес берумен айналысады. Бұл іс-әрекет психологтардын дайындықты және біліктілікті талап етеді. Сондықтан ЖОО-дағы психологиялық қызметтегі психологтар студенттерлің психологиялық білімін арттырып, білімді меңгеруде сол ақпараттарды қолдануға бейімдейді, екіншіден, білім берудегі талаптарды орындап отырады. Психодиагностика мәліметтерді дұрыс қолдана алмау пайдасына қарағанда зияның көптеп тигізеді. Студенттің интеллектуалдылық деңгейін, ерекшеліктерін анықтауда қолданылыған әдістемелердің дұрыс жасалмаған, жалған қорытындысы мұғалімдердің қолына тисе тіпті күрделі мәселеге әкеп соғады.

Студенттік кезендік мотивациялардың әлеуметтік психологиялық ерекшеліктері бұл жас ерекшелігіне жас адамның білімге деген қатынастары ғана емес сонымен қатар басқа мүмкіндіктер, рөлдер, тартылыстар қалыптасады. Жас ерекшелігі бойынша студенттік шақта өзіндік сана жәе ішкі әлем өзгереді. Тұлғаның қасиеттері және процестері қайта қалыптасады, өмірді эмоцианалды еріктік ағымы өзгереді. Жасөспірім ересек кезеңге дейінгі өмір жасы (жастық шекарлары 15-16 жастан 21-25 жасқа дейін). Бұл кезеңде адам сенімсіздігін жеңіп ересектікке аяқ басады.

Жасөспірімдік кезеңде адамның өмірлік құндылықтардың таңдау мәселесі пайдп болады. Жас өспірім өзіне деген ішкі позицияны (мен кіммін, мен қандай болуым керек), басқа адамдарға қатынасын және моральды құндылықтарды қалыптастыруға ұмтылады. Осы кезеңде жақсы және жаман категориялары да саналы түрде өз орнын аықтайды. «Ар», «Намыс», «құлық», «міндет» және т.б. тұлғаны сипаттайтын категориялар жас өспірімді алаңдатады. Жас өспірім жақсылық және жамандық ұғымдарын кеңейтіп, өзінің ақыл-ойы және жан дүниесімен ғажап- мейірім, зұлымдық ұғып сезінеді. Жас өспірім өмірде өз орынын табуға тырысып интеллектуалды жағынан бұған дайын бола тұра, әлі де болсак өз жақындарынның ортасында шынайы және рухани әлемде өмірлік тәжрибесі аздық етеді. Бұған қоса осы кезеңде басқа жынысқа деген ұмтылыс оянады

Жасөспірімдік шақ басқа сезімдерді басып тұратын басқа адамдарға деген құмарлығы ояатын өмірлік кезең. Жасөспірімдік шақтағы адам өзіе өзінің досына, құрбы қызына, бүкіл адамзатқа егізделген өзінің рефлексифті жаттығуларын бағалайды. Бұл кезеңде алғашқы махаббат сезімін бастан кешеді. Әрбір адамда бұл сезім индивидуалды болады. Біреулер терең сезімді бастан кешсе, келесілер жоғары эмоцияны сезеді.

Жасөспірімдік шақтың аяғында ғана адам қорғаушы механимдерді игереді. Бұл оны сыртқы және ішкі араласудан қорғайды. Рефлексия басқанның әрекет қылығын табуға. Қарама-қарсы әрекеттерді дайындауға ыңғайлы позицияны ұстауға көмектеседі.

Осы өмір шағында адам өзінің қабілеттеріне байланысты қай еңбек саласында шынайланатының түсінеді. Адамдар ортасында өз орныны өз іс-әрекеттерін өзіндік өмірлік бейнесін жоспарлайды. Осы шақта адамның тұлғалық қасиеттері қалыптасып, оның әлеуметтік маңызды қасиеттерін игеріп, адамдармен адамгершілік қарым-қатынасқа түседі. Өз-өзіне және табиғатқа қоғамдағы әрекет қылықтық ережелерге рөлдерге қатынасы тұрақталады. Бұл кезеңнің ең маңызды өзінтанудың дамуы, яғни өзіне қатысты ұстаным пайда болады. Оның құрамына танымдық элемент (өзінің «менің» ашу), ұғым элементі (индивидуалдылығы, қасеиттері туралы көзқарастар) және бағалау – еріктік элемент (өзін сыйлау, өзін бағалау). Өмір мәні - ерте жас өспірімдік шақтың маңызды құрлымы.И.Кон пікірі бойынша өмір мәнінің мәселесі бұл кезеңге тән болашақ перспективаныт ескере отырып өзекті болып келеді. Сонымен қатар өмірлік жоспардың қалыптасуы байқалады, оның егізінде өзінің өмірін саналы жоспалау мен оның мәнін іздеу құбылысы көрініс табады. Идентификация – өзінің спецификасына ие: жас өспірім бала «ыстықта, суық та бола алады». Ол адамдармен, жануарлармен және табиғатпен қарым-қатыас жасауда байқалады. Махаббат – жоғары деңгейлі идентификация. Жек көру – жоғары деңгейлі жаттану. Адам тек жасөспірімдік шақта ғана бұндай амбивалентті күйде болады.

Адамның мотивациялық сферасын жүйелі түсінуде зерттеушілерге мотивтерді классификациялауға мүмкіндік береді. Жалпы психологияда әрекет-қылық мотивінің түрлерін белгілеу әр түрлі негізде жүзеге асырылады: іс-әрекетке араласудағы мінездемеге байланысты (түсінікті және шынайы мотивтер, А.Н.Леонтьев бойынша); уақытқа байланысты (Б.Ф.Ломов бойынша, ұзақ немес қысқа мотивация); әлеуметтік түсінікке байлаысты (П.М.Якобсон бойынша, әлеуметтік және ауытқушы); іс-әрекетке араласу фактіне байланысты (Л.И.Божович бойынша, кең әлеуметтік мотив және ауытқушы мотив); нақты бір іс-әрекетке бағытталған мотивтерге байланысты, мысалы, оқу іс-әрекеті және т.б.

• 
  белсенділік және оқуға дайындық;
  
• 
  белсенділік, танымдық;
  
• 
  белсенділік, тұлғалық құрылымдық.
  

ЖОО-дағы психологиялық қызметтің негізгі мақсаты студенттерге оқу орнындағы түрлі мәселелерге байланысты шешім қабылдауға көмектесі. Зерттеудің көрсетуі бойынша студенттік кезеңде адамда қоғамға араласуға, мамандық таңдауға ұмтылыс болады. Оқу мотиациясы студенттерде өте күшті болуы тиіс. Кей студенттер үшін оқу процесінің нәтижесі емес, өзі маңызды болып табылады. ЖОО-да оқу үрдісінің нәтижелілігі студенттердің болашақ мамандығына деген қызығушылық мотивациясының жоғары болуымен тығыз байлнысты. Бұл кезеңде студенттер үшін қарым-қатынас процесі аса маңызды болып табылады. Оқу үрдісінің нәтижелі болуыан қарым-қатынастың тигізетін маңызы зор.

П.Я.Гальперин бойынша, мотивацияның мінездемесі оқытудың типіне тәуелді. Оқытудың типін түсіну үшін теорияға жүгіну қажет, яғни мұғалімнің білімді меңгеріп студенттерге жеткізуі мен студенттің сол білімді сіңіруі, педагогпен бірге жұмыс істеу керек. Оқытудың параметрлері өнімді болу үшін келесі талаптар қойылады: Біріншіден, білім алушыға базалық білім беріледі. Нәтижесінде студент өз бетімен ақты тапсырмаларды шеше алуы тиіс. Екіншіден, оқу барысындағы жаға құрылыммен таныстыру. Үшіншіден, білім енді практикада жүзеге асырылады. Оқуға арналған стимулдар. Оқыту процесі индивидуалдылық емес, топтық негізге ие. Оқу процесін 2 факторға жіктеуге болады: оқу іс-әрекеті және оқушының тұлғасы. Оқу іс-әрекеті – білімді ұйымдастыру, оның меңгеру болып табылады. Оқушының тұлғасы – ол студенттің қызығушылықтары, қажеттілктері, мақсаты және т.б. Мұғалім тұлғасы мен оның білім алушыға қатынасы мұғалім педагогикалық іс-әрекетке бейім, білікті, өз-өзін сыйлата алатын, өз іс-әрекетіне жауап бере алатын тұлға болуыв тиіс. Мотивациялық тренинг бағдарламасында Хекхаузен білім алушылардың құрлымдық ерекшеліктерін ескереді. Ондағы сезімдер келесі компонентерден тұрады: шынайы әрі өте күрделі емес мақсат қою; адекватты өзін-өзі бағалау, өзінің күшті және әлсіз жақтарын білу; өз іс-әрекетінің нәтижелілігіне сену; жетістікке , мақсатқа жету барысын қадағалау; өз іс-әрекеті мен оның барысы туралы жауапкершлікті сезіну.