Қазақ мемлекеттік қыздар
педагогикалық университетінің
Хабаршысы № 4(5), 2010
141
сонымен бірге білімнің мақсаты мен міндеті бойынша жіктелген. Ол табиғи талапты,
бейімділікті, қабілеттілікті, жан-жақты қызығушылықты, ӛнегелі тәрбие, саналы
тәртіпті нығайтады, қоғамның талабын орындауға үйретеді. Мектеп бітірушісі
осылардың негізінде кәсіби білімнің немесе жоғары білім беру салаларының біріне
тоқталады.
Кәсіби білімді, кәсіби техникалық және жоғары маман алуды зерттеу үлкен
мәселе. Кәсіби техникалық дайындық әр түрлі шығындарға қарамастан, білім алудағы
маңызды арна болып қала береді. Білім беру әлеуметтануы үшін білім алушылардың
білім алу деңгейі, оқытудың тиімділігі, оның мамандық жоғарлатудағы рӛлі мен халық
шаруашылығындағы мәселелер маңызды болып табылады.
Жоғары білім беруге келетін болсақ, әлеуметтануда жастарды оқыту, әлеуметтік
мәртебесін анықтау, болашақтағы ересек ӛмірге мүмкіндігінше баға беру, қоғамдағы
субъективті талпыныс пен объективті қажеттілігіне сәйкестену істерін талдау,
дайындықтың сапасы мен тиімділігін анықтау маңызды мәселелерге жатады. Қазіргі
жағдайда жоғары білім беру сапасын зерттеу студенттердің академиялық үлгерімін
ғана емес, сонымен бірге талапкерлер мен студенттердің үлгерімін (білім деңгейі, жеке
тұлғалық қасиеттері және т.б.), оқыту құралдарының сапасын (оқытудың жаңа
технологияларынан қол үзбеу, компьютерлендіру және т.с.с.), педагогикалық
персоналдың деңгейін (оқытушылар құрамы, ғылыми атағы бар оқытушылардың саны)
және басқа кӛрсеткіштерін талдайды. Әлемдік білім беру кеңістігіне ену педагогика
теориясы мен оқу тәрбие үрдісіндегі елеулі ӛзгерістерге байланысты: білім берудің
мазмұны жаңарып, жаңа кӛзқарас, басқаша қарым-қатынас, ӛзгеше менталитет
қалыптасуда. Қазақстандағы білім беру жүйесі қазір ӛзінің элементтері мен
буындарына қатысты негізгі ӛзгерістерді бастан кешіруде. Мемлекеттік оқу
орындарымен бірге жеке меншік оқу орындары пайда болды. Дәстүрлі бұқаралық
мектеппен бірге сыныптар мен пәндерді тереңдетіп оқытатын лицейлер, гимназиялар,
колледждер, арнайы мамандандыру мектептері пайда болды. Тегін білім беру жүйесі
мен қатар, барлық буындарда бала-бақшадан университетке дейін ақылы білім беру
қалыптасты. Білім беру әлеуметтануының әлеуметтік саясат мәселелерін жүзеге
асырудағы міндеттері: білімнің әртүрлі қызметтерін оңтайландыру, әртүрлі салада
(ӛндірісте, ғылымда, мәдениетте, басқаруда) оның тиімділігін арттыру істеріне
ұсыныстар беру. Сондай-ақ, жалпы қоғам дамуында оның адам факторын белсенді
етудегі рӛлін анықтайды. Егер дәстүрлі қоғамдарда білім беру жекелей әсер етуі
арқылы шеберден оқушыға, үлкеннен кішіге ӛтіп отырса, онда қазіргі қоғамда жалпыға
бірдей қалыпты, ресми түрде білім беру іске асырылып отыр. Бұл әрине, білім беру
жүйесін қоғамның барлық мүшелерінің әлеуметтену факторына және құралына
айналдырады. Білім берудің қоғам дамуындағы, экономиканың жоғары бәсекеге
қабілеттілік пен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рӛлін түсінген мемлекеттер
бүгінде ӛз білім беру жүйелерінің осал жерлерін анықтау арқылы тиісті реформаларды
жүзеге асыруға бет алды. Әр мемлекетте мұндай реформалар олардың білім беру
саласындағы саясатына байланысты әр түрлі жолдармен жүзеге асады. Бүгінгі
жаhандану мен нарықтық қатынастар жағдайында білім беру сапасы бірқатар жаңа
сипаттамаларға ие болып отыр.
Елімізде білім беру жүйесінде мынадай ӛзгерістер пайда болды. Бұлар: Ұлтық
бірыңғай тестілеу (ҰБТ), «Интерактивті тақтаның» мектептерге қойылуы,
мектептердің әлемдік дерекнамалық жүйеге (INTERNET-ке) қосылуы, 12 жылдық
жалпы орта білім беру жүйесіне кӛшу. Қазіргі кезеңде 12 жылдық мектеп халықаралық
білім беру стандартына сәйкес келу болып табылады. Еуропа кеңесінің (1992 ж.)
Декларациясында кӛрсетілгендей 12 жылдық білім беру әлемдік білім кеңестігінде 136
елде жүзеге асырылуда. 12 жылдық орта білім беру тұжырымдамасының мақсаты —
12 жылдық мектеп жағдайында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру
жүйесін жаңарту жолдары мен дамыту стратегиясын айқындау. Бүгінде Қазақстанның