Педагогикалық бастамаларды сараптау
және лицензиялау жөніндегі Кеңеске
үсынылған жаңа материалдарға
қойылатын талаптар
Сараптамаға мөр қойылған (тұжырымдамалар, бағдарламалар, жобалар, эдістемелік үхыныстар, оку-әдістемелік қүралдар және т.б.) кркаттар қабылданады.
Ұсынылған материалдардың мазмұны «Білім туралы» Заңның талаптары мен «Білім беру» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруға ықпал етуі керек.
Сараптамалық бағалаудың негізгі өлшемдері:
Жаңартпа жоба тақырыптарының өзектілігі мен оны оқыту саласы (оқыту эдісі, тэрбиелеудің жалпы мэселелері, білім беруді басқару, білімді материалды-техникалық қамтамасыз ету, білім субъектілері қызметін психологиялық жағынан қолдау, арнайы педагогика, жаңа үлгідегі білім мекемелерінің қызметі, ШЖМ мәселелері, жас шама педагогикасы, ЖБО оқу- эдістемелік жағынан қолдау)
Жаңартпа қызметтің сипатталу түрлері:
оқу немесе тэрбиенің жаңа технологиясын ойлап табу;
білім мекемесінің даму бағдарламаларын әзірлеу;
эксперементалдық бағдарламаны мақұлдау;
білімде жаңа нэтижелерге кол жеткізуге септігін тигізетін,
әдістемені әзірлеу;
жаңа дидактикалық қү_ралдарды әзірлеу;
оқытудың жаңа эдістері мен нысандарын макү-лдау.
Мақүлдау мен зерттеу нәтижелерінің дұрыстығы мен негізділігінің деңгейі.
¥қсас жобалардың айырмашылық сапасының бар болуы, шынайлығы.
Жүзеге асырылмақ жобаның мақсаты мен жаңа қызмет нәтижелерінің сәйкестігі.
Материалдарға қосымша:
аудандык/ қалалық Кеңестің қорытындысы мен жоба авторы туралы
қысқаша мэлімет көрсетілген хат, өтінім жэне жаңартпаға берілген
сипаттама Убүл жоба ма, әлде әрекет етуші үлгі ме, жаңартпаның ішкі
және сыртқы сай келуін тексеруді жүзеге асыру, материалдың
мақүлданған мерзімі, нәтижелері/;
сыртқы пікір;
мақүлдаудың нәтижесі.
Оқу әдебиетін әзірлеуге қойылатын негізгі талаптар
Оқу эдебием уйренушілердің өздігінен жұмыс істеуі мен оқыту үрдісінің нәтижесіне арнагоан құзыреттілікті дамытуға бағытталады. Оқу эдебиеті келесі баспа түрлерінен түрады.
оқулықтар; қүралдар;
жаттығулар мен тапсырмалар жинағы;
анықтамалықтар;
үйренушілердің өзін- өзі окыту жэне өздіндік жршсына арналған
материалдар мен жетекші кұралдар;
- электронды оқулықтар; мультимедиялық және үйретуші
бағдарламалар.
Әдебиет бәсекеге қабілетті, технологиялар мен еңбек нарықының өзгергіш талаптарына бейімделе алатын жаңа дәуір түлғасын дайындауға ықпал етуі керек. Оқу әдебиеті оқу үрдісінің нақты шарттарымен белгілі бір нәтижелерге жетуге есептелуі керек.
Оқу эдебиеті дидактикалық жүйе ретінде әзірленіп: ақпараттық, ауыстырмалы, жүйелі, интегралды, үйлеспелі, бақылаушы, өзін- өзі бақылаушы функцияларын жүзеге асыруы керек.
Оқу әдебиетінің мазмұны өмірдің кұнды бағыттарын қалыптастырып, үйренушінің түлға, қызмет субъектісі ретінде дамуына ықпал етуі керек. Оқу материалының мазмү-ны:
а) белгілі бір қоғам дамуының кезеңіне сәйкес, білімнің жалпы
мақсаттарының;
б) аталған салаға арналған білім міндеттері мен білім сатысының;
в) аталған пэннің оқу-тэрбие міндетгері жүйесінің;
г) оқу материалын топтастыру және іріктеу қағидаларының;
д) оқу материалдарын құрастыру құралдары мен нысандарын
қалыптастыру үлгілерінің;
е) болжаған оқыту нэтижелері арасындағы байланысты қалыптастырады.
Оқу эдебиетінің материалы білім сапасына сэйкес, қүзыреттілік түріндегі,
сапалы қорытынды нэтижеге бағытталған үйренушілердің дайындығын калыптастыруды камтамасыз етуі керек.
Оқу-әдістемелік кешенді әзірлеуге қойылатын жалпы талаптар
Оқу-эдістемелік кешен дегеніміз- үйренушілердің таным қызметін басқаратын әдістемелік жүйенің толықтығын қамтамасыз ететін, оқу кұралдарының жиыны.Оқу-эдістемелік кешен білімнің барлық сатысына араналған бірыңғай коммуникативті-танымдық тұжырымдаманы есепке ала отырып, эзірленуі керек.
Оқу-әдістемелік кешен құрамы келесі бөлшектерден түрады:
нормативтік қүжат;
педагогтарға арналған кітап, оған сабақ үлгілері, жалпы тақырыптық
жоспарлау, карым-қатынас біліктілігін үйрету бойынша үхыныстар
мен авторлық курс тұжырымдамасының сипаттамасы енуі керек;
эр түрлі мазмұн мен бағыттағы әдістемелік кү-ралдар;
курстың тақырыптары мен мэселелері, оның әдістемелік эзірлемелері;
оқытуды жекелеу мен саралауға арналған дидактикалық материалдар;
қажетті мәтін, сурет пен қосымша материалдардан тұратын
окушыларға арналған кітап;
окуға арналған кітап;
оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыруға арналған
тапсырмалары бар жұмыс дәптері, жү_мыс дәптеріндегі тапсырмалар
күрделілік сатысына қарай сараланып берілу керек;
өз-өзін бағалау, өз-өзін бакылау, тестілеу, қайталауға арналған
тапсырмалар мен қосымша материалдар;
мультимедиялық жэне аудиовизуалдық қү_ралдар;
оқытуға қажетгі дидактикалық жэне үлестірме материалдарынан түратын көрнекі құралдар альбомы;
Оку-эдістемелік кешеннің барлық материалдары аяқталған блок /модуль/ түрінде ухынылып, үйренушілерге аса қиындық тудырмайтын, үйренудегі ауырпалықгарды жоюға көмек беріп, аталған пәнді меңгеруде ғылыми жэне идеялық деңгейдегі тапсырмаларды ашуда, пэнаралық байланысы болып, оқытудың практикалық бағытын күшейтуге жэне жеке тү_рғыда оқытуға мүмкіндік туғызуы керек.
Вариативті (элективті) курстардың оқу бағдарламасын әзірлеуге қойылатын талаптар
Бағдарламаны әзірлеуде мұғалім келесі бағыттардың талаптарына назар аударғаны дұрыс:
Үйренушілерге арналған жаңалықтың деңгейі. Бағдарламаға базалық бағдарламаларда жоқ окушыларға арналған жаңа білім енгізілуі керек.
Бағдарламаның дәлелділігі. Бағдарламаның білім мазмұны үйренушілердің танымдық қызығушылығын тудырып, жоғары сыныптарда кэсіби оқу түрін тандауға көмек беруі керек.
Мазмүнынын толықтығы. Бағдарлама мазмүнында жоспарланған мақсаттарға жетуге қажетті барлық білімнің болуы.
Мазмүнының ғылымилығы. Бағдарламаға болашақ ғылыми білім мен адам қызметіндегі бағалы практикалық тэжірибе енгізілуі керек.
Мазмүнның түрлі нүсқалығы. Бағдарламаға енген материал окушылардың эр түрлі топтары арасында қолданылып, ондағы білім жалпыланады; барлық оқушыларға жалпы кәсіптік жэне кәсіпалды міндетті даярлауға сэйкес іріктеуді; бағдарламаны модуль кдғидасымен кұру-
Мазмүнның жалпылану деңгейі. Білім бағдарламасына енген мазмү-нның жалпылану деңгейі ондағы оқушылардың ойын дамыту мен оқыту мақсаттарына сэйкес болуы керек.
Курстың практикалық бағыты. Білім саласындағы оқылатын бағдарлама оқушылардың шығармашылық байқаулары мен практикалық қызметінің қалыптасуын жүзеге асыруға мүмкіндік беруі керек.
Оқу материалының байланысы мен жүйелілігі. Бағдарламадағы білім мазмұнын ашу барысында соңғы тақырыптардың етілуі міндетті түрде алдыңғы тақырыптарды оқытумен меңгеріліп, бөлімдер мен жалпы білім арасында байланыс болатындай құрастырылуы керек.
Бағдарламада тұрған міндеттерге оқу материалын ашу тэсілінін сай
келуі. Бағдарламада тұрған міндеттерге оку материалын ашу тэсілі сай келіп,
ғылыми білімнін даму деңгейімен анықталады.
Оқыту әдістерін таңдау. Эвристикалық байқауды өткізу мүмкіндігі оқытудың белсенді эдістерін оқытуда қолдануды қамтамасыз етеді.
Бакьілаушылық -Бағдарламаға бақылау жасап, оған енген білімдердің операционалдық жэне иерархиялық сипаттамасы, нақты жетекші тақырыптьщ немесе толық бағдарламаның аралық жэне қорытынды нәтижелерінің әрқайсысы бойынша жетістік деңгейі, оқу үрдісінің кез келген уақытында багдарламаны өтудегі жаңылыстылықты анықтауға мүмкіндік беруі керек.
Қор көз - қарасы жағынан шынайлылығы. Бағдарлама материалы ондағы жоспарланған нәтижеге жету уақытының есебіне сай бөлінуі керек. Кәсіби өзін-өзі анықтау мүмкіндіктерін жүзеге асыру үшін кэсіпалды даярлык курстары үсынған курстардың жиыны вариативті сипатта болып, сан мөлшерінің көптігі жағынан сүранысқа сай келуі мен қатар, оқу үрдісін ұйымдастыруға жағдай жасап, оқу жылында оқушыга екі рет жеке оқу жоспарын еркімен таңдау курстарына ауыстыру мүмкіндігін беретін еркімен тандау курстарының мазмүны тек оқу пэні бойынша мәліметті кеңейтетін ақпараттан ғана түрмай, сонымен қатар оқушылардың осы не басқа кәсіп бағдарламасын жетістікпен игеруге қажетті қызмет тәсілдерімен талаптарына сай келуі тиіс. Осы не басқа кәсіпке таныстыруының жаңа аспектілер мазмұны мен еркін курстардың мазмұн қызметі бү_дан да күрделірек тәсілдер арқылы мектеп бағдарламасынан тыс (ғылым тарихы мен техника, астрофизика, математикалық статистика элементтері, түрлі практикумдар жэне т.б.) меңгерту арқылы окушылардың қызығушылығы мен оң мотивациясын қалыптастыруы керек.
Элективті курстың оқу-әдістемелік кешеніне қойылатын талаптар.
Элективті курстьщ ОӘК келесі негізгі элементтерден түруы тиісті:
1. Курс бағдарламасы
І.І.Мазмұндама (атауы, негізгі мазмұны, курс кімге арналады). Бастысы мазмүндаманың қысқа болуымен қатар эрі түлынушысына оқушыларға, мұғалімдерге, ата-аналарға жалпы мектеп қоғамдастығына арналған курстың тартымдылығы неде екені жайлы толық мағлұмат беруі керек.
1.2.Курстың оқу үрдісінде алатын орны.
Жалпы білім беретін курстың жалпы білім беретін сондай- ақ базалық кэсіби пэндермен салыстырғандағы орнын анықтау: ЭК зерделеуде қандай пэн аральщ байланыстар жүзеге асатынын, кэсіби өзін-өзі анықтау, оқушылардың танымдық қызығушылығын артгыруда қандай жағдай жасалатынын, нақты мектептің оқу жоспарына енгізілген курс қандай мектеп қоғамдастығының мәселелерін (мектептегі өзін -өзі басқаруды дамыту; окушылардың демалысын ұйымдастыру; мектеп пен отбасының, сонымен бірге мектеп, жергілікті әкімшілік, қоғамдастықтың өзара іс-эрекетін күшейту; аймақтың компонентті
есепке алу; мектептің өзіндік ұстанымын жақсартып, бәсекеге қабілеттілігін арттыруды) анықтап, шешеді.
1.3. Мүмкіндігінше курстың мақсаты мен міндеттерін тұтынушыға-яғни,
мү_ғалім мен окушыға түсінікті терминдармен беру. Не үшін оқылады, оку
үрдісі субъектілерінің қандай жетістіктерін қанағаттандыратыны - курстың
мақсаты болып табылады.
Мүмкіндігінше білім үрдісінің барлық субъектілерінің: окушылардың, мү-ғалімдердің, мектеп қоғамдастығының, толық қоғамның мақсаттарын ойластыру керек. «Білім үрдісіне қатысушылардың ягни, ата-ана, педагог, оқушы, білім мекемесінің рөлін арттыратын жэне білім субъектілері арасындағы жауапкершілікті тарату негізінде ашық мемлекеттік жүйе ретіндегі» біліміді дамыту қажеттігіне бағытгаған жөн.
Мақсатқа жету үшін - мақсатқа сәйкес курсты оқыту міндеттері қалыптасады. Курсты оқу барысында оқушы мен мү.ғалімге нақты қандай жұмыс істеу керек?
1.4. Курс мазмұнының негізгі компоненттері. Бағдарламаның бүл бөлімі
теориялық жэне практикалық сабақтардың мазмұнынан (фактілер, ұғымдар,
үхыныстар, идеялар, қағидалар), білім мен дағды, қызметтің әдістері мен
түрлері жэне оны меңгеру тэжірибесінен тұрады. Қандай бөлімдер және мектеп
курстарының қай бөлімдері алдын - ала меңгерілуі тиіс екендігі көрсетілуі тиіс.
Бүл мазмұнның кәсіпішілік оқыту мамандығына әсер ететін және қандай пайдалы мамандыктың білім мен біліктілігін қалыптастыратын /қызмет аясы/ көрсетіледі.
Мүмкіндігінше курс мазмүлы қай материалдарда іске асырылатынын (оқу қү-ралы, окушыларға арналған жү_мыс дәптері, мұғалімге арналған эдістемелік қүрал, хрестоматия, электрондық/мультимедиялық кү-рал, Интернет қорлары жэне т.б.) көрсеткен жөн.
1.5. Оқытудың әдістері мен нысандары оқытуды кәсіптендіру, оқушының
жеке және жас ерекшеліктерін есепке алу, тұлғаның дамуы мен өзіндік даму
талаптарына сай аныкталуы керек.
ЭК зерделеу эдістерінің негізгі бағыттары:
толық көз-қарастың қалыптастыруға ықпал ететін пәнаралық
интеграция;
тэжірибе мен ынтымақтастық негізінде оқыту;
оқушының жеке ерекшеліктері мен түлынушылықтарын есепке алу,
өзін - өзі тануда - қоршаған элем туралы ақпаратты іріктеу, жеке
танымдык тәсілдердің түрлілігі;
(кіші топтарда, рөлдік ойындар, имитация, үлгілеу, тренинг, жоба
эдістерінің интерактивтілігі)
түлға-қызметі, субъект-субъект тэсілдері (мұғалім мақсатына
емес окушы түлғасына көп назар аудару, өзара әрекет ету тендігі)
фасилитация
Оқытуда оқушының танымдық белсенділігін қалыптастыруда шығармашылық жэне ізденімпаздық тэсілдері -оқушылардың танымдық белсенділігін арттырады. Өзіндік жү_мыс істеуде түрлі оқу ақпарат көздерімен жұмыс атқару бөлігіне аса мэн беру керек.
Өзара қызмет негізінде жалпы білім беру мақсатына бағытталған
мұғалімнін басты кызметі сонымен қатар -лидерлік касиет. Бұндай тэсіл -
психологиялық климатты, сенімділікті, өзара көмекпен, ынтымақтастықты кұруға мүмкіндік береді.Сөйтіп, мұғалім білім әлеміне жетелейтін «жетекші», өзіндік тапсырмалар мен теориялық материалды зерделеудегі — кеңесші жэне сарапшы, имитациялық ойын мен тренингте -жетекші, оқу жобасын орындау барысында үйлестіруші және кеңесші болады.
Оқу сабактарының ұйымдастыру нысандарын анықтағанда ең алдымен курстың арнайы мақсаттарына сүйену керек.ЭК бір не одан артық бірнеше оқушы окығандықтан жеке-топтық жэне ұжымдық жұмыс нысандарының нүсқалары ретінде қарастырған жөн. Егер курстың мазмұны тек топтык немесе ұжымдық нысанда игерілуі мүмкін болса, онда оқитын топтың минималдық санын нақтылау керек.
Таңдаған кәсіп түріне қарай болашақ кәсіп қызметінің үрдісі мен шарттары туралы оқушыға түсінік беретін оқыту түрлері мен эдістерін қолдануды қарастыру арқылы кез келген деңгейде оларды жобалаған маңызды.
ЭК оқытудың мазмұны мен эдістемесін қамтамасыз етуге қойылатын негізгі талаптар:
такырыптың түлғалық өзектілігімен элеуметгік маңыздылығы;
базалық курстарды қолдау, тереңдетілген кәсібилендіру мен бірге
окытудың жеке траекториясын таңцау;
мұғалім мен оқушының оқу сұранысына ие болып, оқушының
болашақ кэсіби қызметіне барабар оқытудың түрлі нысандарымен
эдістеріне сүйеніп оқытуды ұйымдастыру.
Сонымен қатар, оқушылардың кэсіби оқуына сәйкес практикалық қызметке араласқаны да маңызды. Жалпы — оқу, интеллектуалдық жэне үйымдастырушылық қабілет пен дағдыны дамытып, қалыптастыруды қамтамасыз етуі де керек.
1.6. Курсты оқу нәтижесі. ЭК оқытуда күтілетін нәтижесі сауалының
жауабы: жеке білім траекториясын мектепте құруға қандай білім, білік,
тәжірибе қажетігі мен мектепті аяқтағаннан соң сэтті кәсіби карьера алынып,
қандай қызмет түрлері игерілетіні, оны игеру үшін қандай құндылықтар қажет
екені үхынылмақ.
Оқыту нәтижесі «оқушы білуі керек» ( мысал келтіру, түсінік алу) білу, тәжірибесі болуы» терминдары түрінде беріліп, құзырлы термин ретінде қалыптасуы керек. Курстағы оқуды аяқталғанда оқу қүзырлығының кем дегенде негізгі үш түріне сәйкес- топпен жүмыс, ақпаратпен жұмыс, мәселені шешу -қүзырлықтары бойынша білім алған оқушының деңгейін анықтауға болады.
1.7. Барлық белімдері мен тақырыптарының негізгі мазмұны көрсетілген
курстың тақырыптык жоспары / мен оларды окудағы бюджет уақыты.
1.8. Қосымша оқу материалдары: мүғалім мен оқушыларға арналған
(негізгі және қосымша) эдебиеттер, электронды басылымдар (компакт-дискілер,
компьютерлік оқыту бағдарламалары), Интернет-қорлары.
2.Оқушыларға арналған оқу қүралы.
Курстың негізгі мазмұны дәстүрлі оқулық түрінде де басқа да ныснадарды (бейне курс, интерактивті компьютерлік бағдарлама, Интернет -қорлары т.б.) ұсынылуы мүмкін. Оқу материалын баяндау мұғалімді дәріс оқуға бағыттауға емес, керісінше оның атқаратын функциясы бойынша -оқушыға сыныпта жасайтын тапсырмаларды ұсынуға, (мэтіндер мен , материалдарды талқылауға, берілген материалдар бойынша пікірталас ұйымдастыруға), курсты меңгеру бойынша өзіндік жүмыстарды, үй тапсырмаларын орындауға және шығармашылық жобаларды дайындауға бағытгалуы керек.
Құралдың мазмұны окушыларды өздігінен мэселелерді шешуге үйретуі керек. Материалдың баяндалуында оқушылардың алдына мэселе қойып, соңынан оны шешу жолдары көрсетілетін проблемалық стилді қолданған дұрыс.Шешімнің өзі анық құрастыру маңыздылығымен қатар, танымал болған мэселемен салыстырылуы керек.
Құралдың анықтамалық-әдістемелік аппараттары да: курс пен оның бөліктерінің кестелері, айдаршалары, сөздік, бақылау, мәселе мен шығарамшылық сауалдар мен тапсырмалар, иллюстрациялық тапсырмалар, қаріптік белгілер (терминдер, мағыналық екпіндер, мысалдар, қызықты деректер жэне т.б) маңызды
Элективтік курс қүралының оңтайланған нысаны-езі үйреткіш. Бұнда оқу кітабінің «мектептен кейінгі» болашағын есепке алу маңызды; оқушыға мектеп бітірген соң қандай сапада(сөздіктің, анықтаманың, оку кітаптарының) пайдалы екендігі.
З.Әдістемелік үхыныстар/сабақ әзірлемелері.
Бүл оқу әдістемелік кешенінің элементтері оқушылар мен мұғалімдердің сабақтарын дайындап, сапалы өткізуіне эсерін тигізуі керек. Әдістемелік ү_сыныстар мен қү_рал оқушы мен мұгалім өзіне керегін алатын кітапқа біріктірілуі мүмкін.Бұндау нұсқадағы оқу кітаптары баспахана үшін де тиімді болады, себебі жеке мұғалімге арналған әдістемелік қүралдар кітаптардың көп мөлшердегі данамен шығарылғанда ғана мақсатты болмақ.
4.Хрестоматия / Мазмұндамаланған әдебиеттер тізімі.
Курс материалы игеруге қиын материалдарға негізделген жағдайда ғана хрестоматияны әзірлеу қажет. Егер ұсынылған әдебиетке қол жеткізу мүмкін болған жағдайда, мазмұндамаланған әдебиеттердегі тақырыптардың қандай ақпарат көздерінен алынатын тізімі көрсетілгені жөн.
5.Жүмыс дәптері / Окушылардың өзіндік жүмыстарына арналған
тапсырмалар.
Жұмыс дэптерінің негізгі атқаратын қызметі-оқушы материалды оқуын ған ұ.йымдастырмай, сонымен қатар окушыға айналасындағы болып жатқан қүбылыстарға белсенді ат салысуына міндеттеуі керек. Қорыта айтар болсақ, жұмыс дәптері - тапсырма беруші мен практик. Жұмыс дәптеріндегі
тапсырмалар курс материалдарының мағынасын түсшдірш, және оның
практикада да колданылуын камтамасыз етуі керек.
Достарыңызбен бөлісу: |