Тақырып: Қазақтың халықтық тәрбиесі жайлы орыс және батыс европалық

ғалымдардың ой – пікірлері туралы білім беру.

1. 
   Қазақтың халықтық тәрбиесі жайлы орыс және батыс европалық
   

2. 
   М. Дулатов, А.Байтұрсыновтың тәлім- тәрбиелік тағылымдары
   

Халқымыз егемендікті аңсап жатқан қарбалас шақта жас өркендерді жерге шырылдап түскен кезден есейіп есі кіріп болғанға дейін аралықта ана тілінің уызына ғана жарытып қоймай, олардың ұлттық рухпен, салт-дәстүр, әдет-ғүрыптан мейлінше сусындауына ерекше көңіл аударуымыз қажет. Бастауыш мектепте алған тәрбие кейін қай ұлттың медресесінде оқыса да, қай ұлттың арасында жүрсе де, сүйегіне сіңген ұлттық рухы жасымайды. Қайда болса да тіршілігінде қандай ауыртпалық түссе де ұлт ұлы болып қала береді. Оқудағы мақсат жалғыз құрғақ білім үйрету емес, біліммен бірге жақсы тәрбие беру... М. Дулатовтың тәлім-тәрбиелік тағылымдарынан қазіргі күн талабы мен ұштасатын тағы бір кесек ой - ол жас ұрпақты имандылыққа тәрбиелеу. Қазіргі қазақ жастарының тәрбиесінде көлеңкелі келеңсіз жақтардың белең алуы тәлімгер қауымға жас буынды жөргегінен мейірімділік пен имандылықа тәрбиелеу қажеттігін күн тәртібіне қойып отыр. М. Дулатов жұртты оқуға, білім алуға тартқан кезде бір жағынан діни оқуды да жатсынбау қажет деген. Ұлы ағартушының оқу-ағарту майданындағы ерекше көзге түсуі 20 жылдардың орта шеніндегі латынша немесе арабша әріпті алу мәселесінің төңірегіндегі айтыс кезінде көрінді. Оның «Бүкіл шығыс елінің мәдени мұрасы араб әрпімен жазылған, егер де дүрмекпен латынға көшсек біз бұл байлықтан мүлде қол үзіп аламыз», дейтін пікірінің шындық екендігіне бүгінде дау айтатын адам болмаса керек.

Белгілі қоғам қайраткері, ғұлама түрколог, жазушы, публицист, ағартушы - педагог Ахмет Байтұрсынов өзінің барлық саналы өмірін қазақ қоғамында білім-ғылымның дамуына, мектеп ағартушылық ісінің жанданып кемелденуіне бағыштады. Ол ауыл мектебінде, семинарияларда бала оқытты, оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру саласында көп ізденді. Байтұрсыновтың алғаш ағартушылық ой-пікірлері сонау 1913-1917 жылдары Орынборда шыққан «Қазақ» газетінде жарияланған мақалаларынан айқын көріне бастайды. Ол туған халқының ғылым-өнерге ұмтылуын, әр қазақтың ең болмаса бастауыш білім алуын аңсады. «Адамға тіл, құлақ қандай керек болса, бастауыш мектепте де үйренетін білім сондай керек», - деп жазды. Бірақ осындай білім беретін ауыл мектебінің сол кездегі жағдайы оның қабырғасына қатты батты.

Бұл жөнінде «Әуелі ауыл мектебінен басталық. Осы күнгі ауыл мектептерінде оқуға керекті құрал жоқ, оқыта білетін мүғалімдер аз. Сонда да хат білетін қазақтардың проценті мұжықтардан жоғары.Бұл мектептің халыққа жақындығы, балалардың білімді ана тілінен үйренетіндігі...» деп, ауылдық қазақ мектептерінің жайын сөз ете келеді де, орыс школдарында тәртіпте бар, құрал да сай, мөлшер жоспар бәрі де бар. Сонысына қарай пайдасы аз. Олардың пайдасын кемітіп отырған бір-ақ нәрсе: қазақты орысқа аударамыз деген пікір бүлдіріп отыр. Сол школдар арқылы қазақ тілін жоғалтып, орыс тіліне түсіреміз дейді. Бұл қазақ даласында патшалы Ресейдің отарлау саясатының қалай іске асырылып жатқанын әшкерелейді.

А.Байтұрсынов «Қазақ» газетінің 1914 жылғы 62 санында «Мектеп керектері» деген мақаласында ең әуелі мектепке керегі - білімді, педагогика мен методикадан хабардар мүғалім, екінші - оқыту ісіне сай құралдардың болуы, үшінші - мектепке белгіленген программа, әр іс көңілдегідей болып шығу үшін оның үлгісі я мерзімді өлшеуі боларға керек. Үлгісіз я өлшеусіз істелген іс - солпы я артық, я кем шықпақшы ..» деп оқытудың дидактикалық принциптерін түңғыш ғылыми түрғыда нақтылы белгілеп берді.

А. Байтұрсынов мүғалімдерді педучилищелер ашып арнаулы оқу орындары арқылы даярлаудың тиімділігін айта келді де, ондай оқу орнының әзірге қазақ даласында жоқтығын ескеріп, орыс мектептерінен не қазақ медреселерін оқып бітірген жастардың талаптыларын мүғалімдік жұмысқа қоса пайдаланайық деген үсыныс жасайды. Медреседе оқығандардың педагогика, әдістемеден хабарсыз екенін, ал орыс мектептерін бітіргендердің мұсылманша хат білмейтінін қынжыла сөз етеді. Олардың білімін жетілдіру мақсатында жаз айларында 1-2 айлық қысқа мерзімді курстар ашуды ұсынады.

Әрі аудармашы, әрі ақын, әрі қазақ тілі мен әдебиетін зерттеуші ғалым А.Байтұрсыновтың сан салалы еңбегіне арнап оның 50 жылдық тойына жазған мақаласында М.Әуезов былайша баға берген еді. «Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген ана тілі, Ахаңның салған әдебиеттегі орны – «Қырық мысал», «Маса», «Қазақ» газетінің 1916 жылдағы қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер - білім, саясат жолындағы қажымас қайраты тарих ұмытпайтын істер болмақ. Жаңа өсіп келе жатқан қазақ интеллигенциясы Ахаңның еңбегінің өнімді болуын тілеуден жалықпайды» /1923ж. «Ақ жол» газетінен/

Қазақ халқының абзал ұлы XX ғасырдың бас кезіндегі демократиялық бағыттағы қазақ зиялыларының ең ірі, беделді көшбасшыларының бірі А.Байтұрсыновтың қазақ ғылымы мен мәдениеті, тәлім-тәрбие, оқу ісі тарихына сіңірген орасан зор еңбегінің тарихтан өшпес орын алатынын бүгінгі демократия мен әділеттілік салтанат құрған дәуірде өмір шындығы дәлелдеп отыр.

А.Байтұрсынов психология ғылымы саласынан да өзіндік пікірлерімен дараланады. Әдебиеттану ғылымына қатысты пікірлерінде де психологияның теориялық қисындары үшін іздесе таптырмайтын әдістемелік боларлықтай түйін мол.

А.Байтұрсынов адамда жазу дағдысының қалыптасу жолын да психологиялық тұрғыдан түсіндіреді. Ол сөзді жазғанда немесе оқығанда кейін (дағдыланған соң) кісі тұтасынан бейнелейді дейді. «Сауатты адам, - дейді автор, - жазғанда қол дағдысымен жазады. Жазып отырған сәтте әр әріпті ойланып жазбаймыз, қолымыз дағдыланған күйімен кетеді. Неғұрлым сауаты көбірек ашылған адам болса, неғұрлым жазуды көп жазатын адам болса, онда оның көз бақылауынан көрі қол дағдысы басым болмақ, оқыған уақытта көзге күш түссе, жазған кезде етке күш көбірек түседі». Ахаңның осы түйіндері психологияда оқу, жазу дағдыларын қалыптастыру заңдылықтарына негізделген. Мұны психологиядан аздап хабары бар адам, арнайы түсініктемесіз-ақ ұға алатыны хақ. Латынша жазуда қолға күш түсетінін А. Байтұрсынов орыс психологы П.П.Блонский зерттеулері арқылы түсіндіреді. Блонский жазғанда қолдың талу-талмауына ерекше көңіл аударған. Жазу кезінде қолдың талмайтындығы саусақтағы ұсақ бұлшық еттерге байланысты деп түсіндіреді. Ғұлама ғалымның телегей-теңіздей рухани мұрасында осы айтылғандардан басқа да психологиялық мәні терең ой тұжырымдары көптеп кездеседі. Осыларды саралап зерттеп, халық игілігіне айналдыру қазақ психологтарының келешектегі абыройлы міндеті мен парызы болмақ.

№ 5 дәріс

1. 
   Халықтық педагогикадағы тәрбие әдістері
   
2. 
   Халықтық тәрбиенің құралдары
   
3. 
   Халық педагогикасындағы әсер ету әдістері
   

Әлеуметтік жүйенің көпшілікке ортақ түрі отбасынан басталады. Халықтың күнделікті тыныс тіршілігімен тығыз байланыста дамыған дәстүрлі тәрбиенің құрамдас бөлігі отбасы тәрбиесі тәжірибесі, халық ұғымындағы тәрбие жөніндегі түсініктер, тарих елегінен өтіп қалыптасқан тәрбие принциптері, әдіс-тәсілдерінің мәнін ашып көрсету, оның бүгінгі тәрбие ісінде қолдану жолдарын қарастыру этнопедагогика ғылымының өзекті проблемалары.

Нақты өмір сүру жағдайындағы (әлеуметтік, экономикалық, мәдени, табиғи т.б.) белгілі бір этносқа тән рухани өлшемдердің (яғни, әдет пен құлық, әлеуметтікорта құбылыстарына сезімдік қатынас, сезімдер, құндылық бағдар, салт-дәстүр, қажеттілік, талғам т.б.) жеке тұлғаның өзіндік айқындау қабілетіне ықпал ететін басты факторлар екендігі даусыз. Осыған орай түрлі тарихи кезеңдердегі тәрбие сипатын тану, халық педагогикасын тәрбие мен тәлім мәселелері қатар көрінісі табатын біртұтас процесс ретінде түсіну этнопедагогиканың теориялық мәселелерін қарастыруда қажетті шарттардың бірі болмақ.

Халық педагогикасындағы бастысы – жас ұрпақты оқыту және тәрбиелеу процесі. Үлкен ғылым-педагогикасының қызығушылығы халық тәрбие мәселесін қалай түсінетіндігін, ол тәрбие процесінде қандай әдістер және тәсілдерді қолданады, халықтың еңбек, адамгершілік, ақыл-ой, денелік және эстетикалық тәрбиені қалай қабылдайтынын көрсетеді.

Халық өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесін дұрыс түсінген, оның қиындықтарын, қуанышын және ниетті мақсаттар. Халықта айтқандай: «Тәрбие – құнды байлық», түркмендер бұл ойды былай айтқан: «Бала – қазына, тағы үлкен қазынасы – оның тәрбиесі». Бұл өте дұрыс, себебі жас ұрпақтың тәрбиесі халытың ең қымбат байлығы.

Халықта ежелгі уақыттан танымал, тәрбиенің адамдардың пайда болуымен бірге туындаған. Тәрбие – мәңгілік категория. Ол адами қоғамның дамуымен бірге дамып және өмір сүреді. Халық баланың мінез-құлық кемшіліктері – бұл тәрбиені дұрыс бермеу нәтижесі деп есептеген. Бұған көптеген халық афоризмдері куә: «Жаман балаға ана жауап береді, ал жаман немереге әжесі». Халықтың айтуы бойынша балаға дұрыс тәрбие бермеудің басты себебі, оның қырсықтығын қолдап, оларға талапты қоймауы. Тәрбиесіздіктің себептерін түсініп, халық баланы қайта тәрбиелеуге өзінің қарым-қатынасын анықтады, эмпирикалық тұрғыдан қарастырып, баланы қайта тәрбиелеуге болады деген. Халықтың айтуы бойынша: «Тәрбиесіздік – жазылатын ауру, ал ақылсыздық – үмітсіздік». Халықтың пікірінше, адамның қалыптасуы тұқым қуалаушылық белгілері емес, тәрбиеге байланысты деп аталған. «Ақылсыз әйелден, ақылды бала туады», «бір әкенің балалары, ал балалары әртүрлі», «Бес саусақтың барлығы бірдей емес». Балалардың мінез-құлқындағы кемшіліктердің себептерін білуі, ортаның тәрбие жұмысындағы маңыздылығын түсініп, халық қайта тәрбиелеу әдістерінің эмпирикалық жүйесін шығарады. Оның бірі – оқыту: «Заттарды сумен жуады, адамды оқытумен тәрбиелейді». Ұзақ тәрбиелеу әсері талап етіледі, ең бастысы бала жайлап адамгершілік мінез-құлық тәрбиесінен толығу керек. Тәрбиелеуші баланың психологиясын білу керек, әділ болу, шыдамдылық білдіру, жетістікке жету, балалар жақсы әрекет жасауы үшін қажет.

Көпшілік ата-аналар балаларын қайта тәрбиелеу үшін көбіне денелік әсер етуі қолданады. Халық бала тәрбиесіне дөрекілікті қолданбауды айтады, мысалы: «Құмыраға қатты айқайласаң, құмыра өзіңе айқайлайды». Сондықтан халық баланы тәрбиелеу практикасында шыдамдылық, сыпайылыққа үйрету, адамдарды құрметтеуге кеңес береді.

Балаға әсе етудің түрлі әдістері бар, бірақ тәрбиемен кешігуге болмайды. Халықтық жүйеде қайта тәрбиелеу әдісінің орталығы ата-аналар және жанұядағы басқа ересектер үлгісі. Халық баланың жас ерекшеліктерін және психологиясы туралы білімді ғасырлар бойы зерттеп жинаған. Халық балаға тәрбиені мақал-мәтел арқылы беруді қарастырған. «Бала тәрбиесі – бесіктен» демекші. Баланы халық дүниеге келгеннен бастап тәрбиелеу керек деген. Баланың болашақта қалыптасуы біріншіден үлкендермен қарым-қатынасына байланысты болады.

Зерттеуші ғалымдар-педагогтар және психологтар жылдар бойы бақылаған баланың ойын іс-әрекетіне байланысты бірнеше қорытынды жасады. Ата-ананың тәрбиелеу әсеріндегі маңызды ерекшелігі, баланың дидактикалық ойындарға ойнауы, рухани және ақыл-ой тәрбиесіндегі маңызы көп және сол үрдісте баланың еңбек құралдары, мамандықтары туралы түрлі заттардың ерекшеліктері туралы біліп, білімде, жұмбақта және жаңылтпашта жарысады. Халық педагогикасы өзіне баланың өмірінің түрлі жақтарын қосып алды, соған қоса олардың денсаулығы, мінез-құлқы, мінез ерекшеліктері және т.б. Көптеген халықта қыздың тәрбиесіне көп көңіл бөлген және оны жоғары бағалаған. «Қыз үйде, оның іс-әрекеті көшеде», «Жақсы қыз екі жаман баланы құрайды». Халық педагогикасы тәжірибесі есею үрдістерін қыздардың еңбек іс-әрекеттерімен байланыстырады. Қыз жасөспірімдердің жыныстық тәрбиесіне белгілі биология, жеке гигиена нормалары және ережесі туралы білім керек. Кейбір ата-аналар жасөспірімдердің дамуы туралы тәрбиені жасыруға тырысушылық баланың ерте жыныстық сұрақтарға қызығушылықты және толымсыздық комплексін тудыруын мүмкін. Нәзіктік тәрбиесі – қыздардың рухани эстетикалық тәрбиесіндегі ең маңыздысы. Жанұядағы қыз-баланың тәрбие процесінде іс-әрекеттерін, олардың нақтылығын есепке алу, жинақылық, қиын тұрмыстық тапсырмаларды орындаудағы жауапкершілік, көзқарастарын есепке алу, ауыршындық және сенімсіздік, оларда мүмкін болатын жүйкелік уайымдардан қорғау және еңбекте олардың белсенділігін күшейту, оқу және қоғамдық іс-әрекетте, өзінің рухани және денелік саулығын сақтауға сыйластық сенімдерін тәрбиелеу.

Халық педагогикасы тәрбиенің көптеген әдістерін қолданған. Ғасырлық тәжірибеде балаға тәрбиенің әсер ету әдістері мынадай: түсіндіру, оқыту, мадақтау, қолдау, көндіру, жеке үлгі, жаттығуды көрсету, ымдау, тұспалдау, жазалау т.б.

Халық педагогикасында кең тараған әдісі – үйрету. «Затты сумен жуады, баланы үйрету арқылы тәрбиелейді». Балаға үйрету арқылы үлкендер оларға тапсырма береді, оның оның орындалуын тексереді, мысалдар, мінез-құлық және әрекет үлгісін көрсетеді.

Тұспалдап айту – тікелей немесе жанама, тәрбие әдісі ретінде әсер етуге бүкіл шығыс елдерінде қолданылады. «Қызым саған айтам, келінім сенде тыңда».

Халық педагогикасында ақындық форманы алатын тәрбиенің бір түрі – ата-ананың бата беруі. Жастарға ата-ананың бата беруі, олардың болашақ өмірлік позициясына үлкен әсер етеді.

№ 6 дәріс

Тақырып:Қазақстан Республикасы халықтарының ұлттық салт және дәстүрлері- халықтық тәрбиенің негізі

Мақсаты: Қазақстан Республикасы халықтарының ұлттық салт және дәстүрлері туралы білім беру

Дәріс мазмұны:

1. 
   Салт және дәстүр түсініктері (философиялық, әлеуметтік, педагогикалық және психологиялық анықтамалары)
   
2. 
   Адам тәрбиесімен байланысты салт- дәстүрлер, нанымдардың тәрбиелік мәні
   

Қай халықтың болмасын ұлт болып қалыптасуы үшін қажетті факторлар: оның құрамына енген адамдар тобының материалдық тұрмыс жағдайларының, территориясы мен экономикалық өмірінің, тілі мен мәдениетінің, әлеуметтік психологиядағы сол ұлтқа тән кейбір этникалық ерекшелігінің ортақтығы болып табылады.

Ұлттық психикалық құрылым мен ұлт мәдениеті арасында тығыз байланыс бар.Ұлттық психикалық ерекшелік ұлт мәдениетінің түрлерінен көрініс береді.Мысалы, біз ән- күйлерді, билерді тыңдай отырып, немесе ою- өрнекті, зергерлік әшекей заттарды көріп, оның қай ұлттқа тән екенін бірден айырамыз.

Ұлттық психологиялық құрылым ерекшелігі адамдардың әулеттік қарым- қатынасынан, киім киюінен, спорттық ойын түрлерінен немесе ұлттық тұрмыстық салт- дәстүрлерінен(келін түсіру, қыз ұзату, қонақ күту, өлік жөнелту рәсімдері, т.б.), ұлттық тағам түрлерінен байқалады.Ұлттық психикалық құрылым үш бөліктен тұрады: ұлттық сезім, салт- дәстүрлер, және ұлттық мінез.

Қазақ этнопедагогикасының үлкен саласы – қазақ халқының салт- дәстүрлері болып табылады.Халықтың игі әдеттері дағдылана келе әдет- ғұрыпқа, ал әсерлі әдет- ғұрыптар салт –дәстүрлерге, халықтың өмірінде көрінген салт- дәстүрлер салт- сана болып қалыптасқан. Халықтың салт- әстүрлері рәсімдер мен жора- жоралғылар, рәміздер, ырымдар мен тыйымдар, түрлі сенімдер арқылы өмірде қолданыс тауып келеді. Оның бәрі дамып, толысып, жаңарып отырады.

Халықтың игі дәстүрлері: ізеттілік, қайырымдылық, мейірімділік, қонақжайлылық, имандылық, иманжүзділік- барлық мәдени үлгі өнегелі іс- әрекеттердің көрінісі- әдет деп аталады.Қазақ халқының осы игі дәстүрлерін айқындап, дәлелдей келе, халықты рухани тазалығы жағынан алып, қазақ халқын әдепті, яғни қайырымды, мейірімді халық деп атауға мүмкін болады.Бұл- ұлт мәдениетінің ең озық көріністері. Халықтықәдет- ұрпақ тәрбиесінің өзекті арқауы.

Игі әдеттердің өмір қолданысына айналуы- әдет- ғұрып, оның біржола өмір заңдылығына айналуы- салт- дәстүр деп аталады. Яғни, дәстүр- қолданбалы іс- әрекет.Бұл қалыптасқан іс- әрекет ешкімнің «нұсқауынсыз» еркін орындалады. Өмірдің өркениетті дамуы дәстүрлердің толысып, олардың жаңарып отыруына себепші болады.Мысалы, қыз ұзату, үйлену тойлары толысып, жаңарды да, ал «атастыру» салты бірте- бірте өмірде қолданудан қалып барады.

Этнопедагогикадағы салт- дәстүрлердің ұлттық санаға сіңіп, біржола заңдандырылуы- салт- сана деп аталынады.Ұлттық санаға сіңіп, қалыптасқан салт- дәстүрлер сол ұлттың санасының дәрежесін көрсетеді.Ұлттық сананың қозғаушы күші- ұлттық намыс, ұлттық абырой.Ол жеке тұлғалардың перзенттік борышты өтеу дәрежесіне сай өмірден өз көріністерін байқатады.Сондықтан да әрбір әдет- ғұрыптың, салт- дәстүрдің салт- санаға әсер ететін тәрбиелік мәні зор.

№ 7 дәріс

Тақырып:Халық педагогикасындағы рухани мінез- құлықтық және азаматтық, патриоттық тәрбие

Мақсаты: Халық педагогикасындағы рухани мінез- құлықтық және азаматтық, патриоттық тәрбие жөнінде білімдерін қалыптастыру

Дәріс мазмұны:

1. 
   Салт дәстүрлердегі, әндердегі, өлеңдердегі, мақал- мәтелдердегі руханилық жөніндегі халықтық түсініктер
   
2. 
   Қазақ халқындағы рухани мінез- құлық тәрбиесінің ерекшеліктері
   

Еліне қайырымды,бойындағы бар қасиетін халыққа жақсылық жасауға арнаған адамды «Ел қамын жеген – ер»,- деп дәріптеген.«Жақсының жаттығы жоқ», «Жақсы ай мен күндей, әлемге бірдей», «Жақсы туса – елдің ырысы», «Жақсы келді дегенше жарық келді десеңші, жақсылықтың лебін алып келді десеңші»,- деген нақылдар жақсы адамның көпшіл, халық қамын ойлайтын абзал азамат екенін дәлелдейді.Отанын шын сүйетін батыр етіп тәрбиелеуді көздеген халық өзінің өлең-жырларын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдерін осы тақырыпқа арнаған.Сондықтан лиро-эпостық, батырлар жырларының басты кейіпкерлері ата-анасы, сүйген жары, туған жері, өскен елі үшін жаумен кескілесе күресіп, ерлікпен даңқын шығарған халықтың сүйікті ұл-қыздары болып келеді. «Отан үшін отқа түс, күймейсің, арың үшін алыс, өлмейсің», «Ер жігіт ел үшін туады, ел үшін өледі»,-деп халық өз ұрпағын отанын сүюге шақырады.«Сөздіңкөркі – мақал» деген аталы сөзбар.Мақалдардың көмегімен айтайын дегеніңді ұнамды да ұтымды жеткізуге болады.Мақалдар- ауыз әдебиетінің бір түрі.Олар көбінесе нақыл, өсиет түрінде айтылады.Мақал, негізінен екі бөлімнен (көбінесе екі тармақтан )құралады.Бірінші бөлімде пайымдау (айтатын ойдың түп негізі ), екінші бөлімде ой қорытындысы айтылады.Мәтелдер, негізінен, тұжырым тұспалы өлеңде, сыңар тармақты қара сөзде нұсқалы сөз ретінде айтылады. «Өлең- сөздің патшасы», т.б.Қазақ халқы-сөз қадірін біліп, қасиеттісөздіқастерлеп, аузынан тастамай, өнеге ретінде данышпандығын өлең өрнектерімен, терең мағыналы сөздерімен зерлеп келе жатқан халық.Сөз зергерлерінің аузынаншыққан мақал-мәтелдерді үздіксіз пайдаланып, үлгі етіп, ұрпақ тәрбиесіне парықтап пайдалану дәстүрге айналған.Сондықтан да, әсіресе қариялар мақалдап, маңыз-ды сөйлеуді борышым деп санайды.Мақалсыз, мәтел-сіз, мағынасыз сөйлеген қарт адамның сөзінің қадірі болмайды.Қазақтың мақал – мәтелдерінің көбірек қамтитын тақырыптар: елдік, ынтымақ, бірлік туралы мақал – мәтелдер.

Отбасында ата – аналар бала тәрбиесіне лайықтап іс - әрекет, пікірлесу, пікірсайыс кезінде өнеге көрсетіп, өсиет айтып: «ана тілін алмасаң, арың кетеді», «әке – тірегің, ана – жүрегің»,т.б. мақалдарды жиі айтады.

Баланың өмір тәжірибесі аз, сондықтан оған айтатын нақыл – насихат, өнеге - өсиет әрі әсерлі, әрі ойда қалатындай мәнді болуы керек. Сол мәнді сөздер мақалдар мен мәтелдерді орынды пайдаланған ата – ана ой қозғап, ақылға қонымды сөздер айту арқылы баланы тәрбиелейді және санасын арттырады. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» дегендей бала ана тілін ардақтауға үйретіп, ой қисындарын сөз жүйесіне келтіре алу қабілетін дамыту үшін, ата-ананың мақалдап сөйлеуінің мәні зор.

№ 8 дәріс