№19 дəріс.
Тақырып: зерттеу нəтижелерін бейнелеу мен безендендіру түрлері.
1. мақала
2. доклад
3. Ғылыми есеп.
4. Рицензия
5. Əдістемелік құрал.
Мақсаты: мақала, доклад, ғылыми есеп, рецензия, əдістемелік құрал туралы түсініктер беру.
1.Бұл нақты сұрақтар немесе зерттеу нəтижелері бойынша автордың көзқарасы көрсетілген шағын көлемдегі
арнайы публикациялар. Студент зерттеушілер үшін тағы бір ғылыми ақпарат көзі, түрлі ғылыми ақпараттарда
жарияланған материалдар.
2.Кез-келген рефераттарды, мақалаларды əр түрлі саладағы жиналыстарда баяндау, теориялық мазмұнды
ретінде жеткізіледі.
3.Дисертация, қол жазба, есептер, орталық кітапхана немесе ғылыми мекемелердің ақпараттарын сақтау
бөлімдерінде болатындықтан оларды зерттеуге студенттердің қолдары жете бермейді. Дисертация бұл
монографиялық еңбекке ұқсас ғылыми жұмыс (кандидаттық, докторлық дисертация) магистрлік дисертация,
докторлық Пиамти, докторлық. Əрбір дисертацияның мазмұны қысқаша түрде авторефератта көрініс табады.
Зерттеу жұмысын дұрыс білікті жəне нəтижелі жүргізу үшін осы кезге дейін жарияланған мақалалармен ғылыми
еңбектерді зерттеу қажет. Бұл жұмыс «зерттелетін мəселенің жағдай зерттеу» деп аталады. Зерттеуші ең алдымен
кітапхана ақпарат орталықтарында, зерттеу институттарында ақпаратты жинақтайды. Педагогика жəне басқада
ғылыми зерттеу нəтижелері кітаптар мақалалар ғылыми жұмыстар жинағы дисертация баяндама есептермен
көрініс табады. Əдебиет көздерін зерттеу ең оңай тəсілі бұл ақапаратты бөлек карточкаларға түсіріп алу жəне
анотациялау. Оқылған мақала немесе кітаптардың қысқаша мазмұны жазып алудың бірнеше түрлері бар: тезис,
реферат, цитата жəне т.б.
Аспирантура, докторатура – оқу орындары мен мекемелерде біліктілігі жоғары білімі жəне ғылыми педагог
нысандар дайындау нысаны.
Бакалавр, магистр – жоғары кəсіптік білімнің тиісті білім берген адамға академикалық дəреже мен біліктілік.
Гимназия – негізгі жəне қосымша жалпы білім беру бағдарламасы іске асыратын оқушылардың білімділігі мен
қабілетіне сəйкес бейімдеп саралап оқытатынды. Көздейтін жалпы білім беретін оқу орны.
Лицей – негізгі жəне қосымша жалпы білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғарғы сатыдағы оқушыларды
кəсіби бағдарламалап оқушыларды жүзеге асыратын жалпы оқу орны. Шағын жинақталған мектеп – сынып
жинақ аралас жəне оқу сабақтарын ұйымдастырудың нысандары бар, оқушылардың саны шағын жалпы білім
беру мектеп.
Колледж – орта кəсіптік білімі бар мамандықтар даярлаудың білім беру бағдарламасын іске асыратын жалпы оқу.
Оқу бағдарламасы - əрбір оқу пəні бойəынша тең келуге тиісті білімнің шеберлігін дағдыларының мазмұны мен
көлемін айқындайтын құжат.
Оқу жоспары – тиісті білім беру деңгейіндегі оқу пəндерінің тізбесімен көлемі оларды зерделеу тəртібімен
бақылау нышандарын регламенттердегі негізгі құжат.
3.Ғылыми ізденістің нəтижелі болуы шын жемісті нəтижеге қол жеткізу үшін зерттеу логикалық түрде құрылу
керек. Психикалық зерттеулердің негізгі айналысатын саласы дамушы ортаның қарым-қатынасы жəне тұлғаның
көптеген əлеуметтік байланыстылығы. Зерттеуші объект адам болған соң зерттеу логикалық жүйелі құрылу
қажет. Зерттеу логикасының құрылуы 3 кезеңін бөліп көрсетуге болады. 1 бастапқы кезең, 2 зерттеушілік кезең,
безендірушілік кезең. 1 – тақырып анықталады, зерттеу міндеттері қойылып гипотезі өнделеді. Зерттеу мынадай
логикалық құрылымда жүзеге асады. I – бастапқы кезең – проблема, тақырып, объект, пəн, мақсат, міндеттері,
гипотезі. Зерттеушілік кезеңінің логикалық кезеңі əдістемелік таңдау гипотезді дəлелдеу. Алғашқы
қорытындыны шығару қорытындыны нақтылау. Безендірушілік кезең: 1 қорытындыны талқылау, 2 қоғамға
жариялау, жұмысты безендіру (есеп баяндама, кітаптар шығару, дисертация шығару), 4 зерттеу нəтижесін
практикаға енгізу. Зерттеу жұмысы объектіні таңдай бастады. Бұл психологиядағы адам əлі шешілмеген маңызды
проблема. Мектепке дейінгі тəрбие, орта немесе жоғарғы мектеп оқу процесі, ақпараттау, үздіксіз білім беру.
Зерттеуші біліміне қызығушылығына өмірлік тəжірибелер қабілетіне сəйкес зерттеу болып келеді. Бір-бірімен
тығыз байланысты қадамдардың бірі – зерттеушінің проблемасымен тақырыбын анықтау. 4.Проблема
дегеніміз – проблемалық міндеттерді шешу. Мысалы: баланың бос уақытын ұйымдастыру проблемасықиын
тəрбиеленетін баланың алдын алу проблемасы. Белгілі бір проблеманы анықтау үшін зерттеушінің білімі мен
тəжірибесі мол болу керек. Зерттеу объектісі танылушыдан тəуелсіз қасиеттермен қарама-ққатынастың белгілі
бір жиынтығы. Психологиядағы белгілі бір объектісі таным субъектісінен тыс өмір сүретін құрылыс. Мысалы:
зерттеу объектілері жаңа білім беру жүйесінің қалыптасу процесі тұлғаның əлеуметтік дамуы белгілі бір
техниканың тиімділігі. Зерттеу пəні ұғымы, мазмұны бойынша нақты болып келеді. Зерттеу пəнінде терең
зерттеуді қажет ететін объектідегі қарым-қатынаспен қасиет бейнеленеді. Бір ғана объектінің өзінің əртүрлі
зерттеп пəнін бөліп алуға болған. Зерттеу пəнінде зерттеу жұмысына қатысты мəселелер бейнеленген.
Психологиялық зерттеу пəніне ұжымдық қарым-қатынас біріккен іс-əрекеттер ересект-н балалық ұжымын
қалыптастыру, танымдық қызығушылық дамуына қоршаған ортаның əсері жатады. Зерттеу басталмас бұрын
мүмкіндігіншще ізденістің жалпы нəтижесін алдын-ала нақты ойлап оның мақсатын айқындау қажет. Мақсатқа
бағыттаушылық – адам əрекетінің маңызды сипаты белгілі бір мақсатпен жету үшін адам болашақтағы істерін
ойша бейнелейді, миында талдайды. Сол сияқты психологиялық зерттеудің мақсаты зерттеушілердің жалпы
аралық немесе соңғы нəтижелері туралы негізделген. Зерттеудегі ең маңызды жəне қажетті кезең жалпы
мақсаттың зерттеу міндеті жүйесінде нақтылануы болып табылады.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
Зерттеу нəтижелерін бейнелеу мен безендендіру түрлері.
1.Мақалаға қойылатын талаптар.
2. Баяндамаға қойылатын талаптар.
3.Ғылыми есеп қалай жазылады.
4.Рицензияны кім жазады.
5.Əдістемелік құрал дегеніміз не.
№20 Дəріс.
Тақырып: психологиялық зерттеудің логикасы жəне құрылымы.
Дəрістің мазмұны:
1.
Психологиялық зерттеу құрылымының логикалық алғы шарттары.
2.
Ойша құрастырылған психологиялық алғы шарттар.
3.
Табиғи ғылыми психологиялық зерттеу түрлері.
4.
Психолоиялық зерттеудегі факт жəне артефакт.
Мақсаты: Психологиялық зерттеу құрылымының логикалық алғы шарттары, ойша құрастырылған
психологиялық алғы шарттар, табиғи ғылыми психологиялық зерттеу түрлері, психолоиялық зерттеудегі
факт жəне артефакт жөніндегі түсініктерді меңгерту.
1.Біздің психологиялық əдебиеттерде шетел логикалық психологиялық зерттеу модельдеріне аз назар
аударылады. Соның ішінде де өзіміздің зерттеу материалдарға да дəл солай. Қазіргі психологиялық зерттеу
материалы ретінде мінез-құлық алынады. Ол іс-əрекеттің негізгі моделі немесе мінез-құлықтың логикалық
суреттелуі, ол тіл. Негізі ол психологиялық зерттеудің суреттеу негізінде қолданылады.Психологиялық дəстүр
бойынша бүкіл əлемдік құрылыс негізінде Е-ортасы S-жүйесі жəне ортамен жүйенің əрекеті R-мен белгіленетін
қолданылуда “адам мен əлем,” “ тұлға мен қоршаған орта ”беделді субъект пен айнала жеке жағдай жалпы іс-
əрекеттің негізі болып табылады. Жеке психологияда оппозиция дəстүр бойынша жеке мен қоршаған ортаның
арасында қарастырылады. (персоналдық, интеракционалдық, жəне жағдайлық ) бұл дəстүр ең біріншіден
К.Левиннің (Левин 1935-1936) атымен тікелей байланысты. К.Левиннің жұмысынан басқа психологияда сыртқы
бейнелеудің жəне мінез-құлықтың суреттеуінің логикалық əдісін бұл ғалымнан басқа ешкім зерттеген жоқ.
Əлеуметтік психологияда мінез-құлықты зертеумен Т.Парсонс айналысты. Бірақ, оның əлеуметтік əрекет
теориясы формолданған деңгейге жетткен жоқ бұл оның басқа модельдермен салыстыруының негізгі жағдайы
болуы керек.Логикалық іс-əрекет моделдері, таң қаларлықтай бірақ бұларды біздер психологтардың
жұмыстарынан гөрі ленгвестердің, философтардың логиктардың еңбектерінен таба аламыз.
Осындай жұмыстардың біріне біздер Ч.Филмордың (1968) септікті граматикаға арналған жұмысынан көре
аламыз. Автор əмбебапты психолингвистикалық теорияны құрастырар алдында, негізінде латентті элементтерді
бөліп алды. Олар əмбебапты семантикалық коды болып табылады, бұл субъектпен сөйлем құрауда қолданылады.
Негізгі түсінік ,бұл жұмыста S- агент қолданылады. Ч. Филмордың айтуы бойынша беделді іс-əрекет ететін тірі
тəрізді. Г.Х.Фон Врихтанның логикалық əрекетінің нұсқауынан біз анық көре аламыз. Фон Врихта əлемнің
жалпы жағдайы соңында n санымен жағдайы P
n....
P
n
болып суреттеледі. Олар болуы, болмауы мүмкін. Түсініктің
өзі анықталмайды, бірақ оның жалпы жəне индивидуалдық мағынасы айқындалады. Сонымен қатар түсінік
шектеуші жəне қозғалушы жағдай сияқты өзгеріске кіреді. Егер m-ды жағдайдың ізімен деп алсақ өзгерудің
толық көрінісін ала аламыз.(n)-өзгеру əлемі. əлемнің тарихы ұзындығы-m. Сəйкестендірілген сан мүмкін тарихқа
2
mn
. тең. Фон Врихта логикалық сөздігі бұл пропозиционалдық логикалық сөздік. Əлемде бір агент бар екені
болжамды, яғни белсенді абсолютті жүйе, яғни ол əрекетті туғызуы мүмкін. Қарастырған қажетті ойлау əрекетін
бейнелеу былай болады:
А)Əлемнің жағдайын айту агенттің алдындағы əрекеттің жүзеге асуы.
Б)Əлемнің жағдайын айту агенттің кейінгі əрекеттің жүзеге асуы.
В)Əлем агенттен тəуелсіз жағдайын айту.
Бұнымен əрекет спектор мүмкіндігі мен нəтижесімен анықталады. Фон Врихт Jсимволын жүргізеді, бұл шын
əлем болып белгіленеді, яғни мұнда агент болады, ал сол позициасында əлемнің шындығы яғни мұнда агент
жоқ.J мен T əлемнің негізгі коордениталары болып есептелінеді. Ал, пайдаланудағы логикалық шығару
(T-J шығару) деп аталады. Формалдық тілде негізгі пəнді Фон Врихт теория жүйесімен жəне оның дəлелдемесі “
өмірлік ағаш ” түсінігімен көрсетіп қарастырды. Біз үшін ең маңыздысы ол субъектіні жəне қандай ортада
олардың терминдері қарастырылатыны анықталды. Біріншіден оның ортасы өзгермелі жəне пассивтік агенттік
əректке тəуелсіз. Екіншіден агент активті жəне үш түрлі əрекетті орындауға мүмкіндігі бар:
1)продуктивті, əлемді өзгерту , 2)кедергілер, жағдайды орындатпау. 3)əрекеттен аулақтану.
Достарыңызбен бөлісу: |
