Оқулық Алматы, 2012 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының ҚауымдастығЫ 2



жүктеу 3,97 Kb.
Pdf просмотр
бет6/61
Дата24.12.2017
өлшемі3,97 Kb.
#5853
түріОқулық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61

21
Осы үш өлшемдер - t, α, S  арасында өзара мынадай байланыс 
бар 
t=S-α.                                          (1.4)
Жергілікті жұлдызды уақыт - бұл бақылау нүктесінің ме ри-
дианындағы жұлдыздық уақыт жəне ол бақылау орнының мери-
дианы арқылы өтетін кездегі жұлдыздың шығар уақытына тең. 
Меридианның лездік астрономиялық бойлығын - белгілеп жəне 
оны Гринвичтен шығысқа қарай теріс деп санағанда жергілікті 
жұлдыздық уақытты S мына формула арқылы анықтауға болады:
λ
~
~

S
s
                                      (1.5)
Аспан денелерінің бірінші жəне екінші экваториалдық жүйе-
лердің координаталары арасындағы байланыс формуламен табы-
лады.






















=










z
y
x
S
S
S
S
z
y
x
1
0
0
0
cos
sin
0
sin
cos
~
~
~
                        (1.6)
Мұндағы, х,у,z - аспан денелерінің екінші экваторлальды жү-
йе 
дегі нақ координаттары (фундаментальды каталогта көрсе-
тілген); х,у z - аспан денелерінің бірінші экваториальды коорди-
нат жүйесінің лездік координаттары. 
Гринвичтік жұлдыздық уақыт пен жұлдыздың шығар уақыты 
жəне орнының лездік байлығы арасындағы байланыс мына фор-
муламен анықталады:
λ
λ
α
~
~
~
+
=
+
=
s
S

α
=
s~
.                     (1.7)
Жер полюстерінің қозғалысы, оның айналуының бірқалып-
сыздығына əкеледі. Бұл құбылыс жұлдыздар координатына əсер 
етпейді, бірақ жердің айналу осіне қатысты жер беті нүктелері 
орналасуының өзгерісін тудырады жəне жергілікті астрономиялық 
меридиандар жазықтығының тербелуіне əкеліп соғады. Осының 
салдарынан астрономиялық бақылаулардан алынған жұлдыздық 
уақыт, əрқашан жергілікті астрономиялық меридианның лездік 
орнымен тығыз байланысты, яғни Жердің өзінің лездік айналуы-
мен байланысты болды. 


22
Сондықтан ол Жердің ось айналасындағы аралық уақытты 
жəне бұрылу бұрыштарын өлшеуге сəйкес келмейді. Осыдан нақ 
жұлдызды уақытқа келтіру есебі шығады. Бұл үшін қабылдаған 
дəуірдің орта полюсіне қатысты лездік жер полюсінің координат-
тарын білу қажет. 
Орта полюспен байланысқан x, y, z орынға байланысты 
қалыптасқан матрица мынадай түрде жазылады:























=










z
y
x
y
x
y
x
z
y
x
p
p
p
p
~
~
~
1
1
0
0
1
.                      (1.8)
Бірінші экваториалды координаталар жүйесі мен тікбұрышты 
жəне сфералық координаталар арасындағы байланыс мына фор-
мулалармен өрнектелген:
   x = r cosδ cost = r cosδ cos(S-α);
  -y = r cosδ sint = r cosδ sin(S-α);                     (1.9)
                                                    z = r sinδ.
 
y
tgt
tg( S
)
x
α
=

= −
;
 
z
tg
x
y
δ
=
+
2
2
                                   (1.10)
 
                                      
2
2
2
z
y
x
r
+
+
=
;      
                                      
t

=
α
.    
1.1.5. Топоцентрлік жəне орбиталдық координаталар жүйесі
Топоцентрлік координаталар жүйесінің басы - i  жердің 
физикалық бетінің x
1
,y
1
,z

нүктесінде жатыр (əдетте, ЖЖС 
бақылау пункті), ал x,y,z осьтері инерциальды геоцентрлік ко-
ординат жүйесінің остеріне параллель орналасқан (1.5-сурет). 
Экватор жазықтығына параллель і,х,у жазықтығы топоцентрлік 
экватор деп аталады; а
1
- шырақтың топоцентрлік тура көтерілу 
басының бұрышы, 
δ

- топоцентрлік бұрылу бұрышы; r - ЖЖС-
нің геоцентрлік векторы; R- бақылау пунктінің геоцентрлік век-
торы. 
 
 


23
оіj векторлық үшбұрыштан ҒГ есептерін шешуге қажетті 
негізгі теңдеуді алуға болады:
ρ

r
R
,                                     (1.11)
Бақылау пунктінің геоцентрлік координаталарын анықтаудың 
мақсаты бір уақыт мезетінде ЖЖС геоцентрлік жəне топоцентрлік 
координаталарын анықтауға негізделген. ЖЖС геоцентрлік коор-
динатын жер массасының центріне қатысты қозғалыс теориясы 
негізінде анықтайды, топоцентрлікті - пункттердерді бақылау 
нəтижесінен алады.
Сфералық жəне тікбұрышты координаттардың арасындағы 
байланыс формаларын колданып, 8-формула мынадай түрде бо-
лады:
δ
α
ρ
δ
α



=
cos
cos
cos
cos
r
x
;    
δ
α
ρ
δ
α



=
cos
sin
cos
sin
r
y
 ;                                   (1.12)
δ
ρ
δ


=
sin
sin
r
z
. 
Географиялық координаталар жүйесі
Геодезияда Жермен байланысты ерекше қисық сызықты; не-
гізгі координаталық жазықтықтары жер экваторы мен Жердің 
айналу осіне параллель болып келетін координаталар жүйесі 
қол 
данылады. Солардың бірі – географиялық координаталар 
жүйесі. 
1.5-сурет. Топоцентрлік координаттар жүйесі
 


жүктеу 3,97 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау