Т1ЛМ6Д1.
1934 жылгы багдарлама алгашкысына Караганда б1раз ецделхп басьшды,
дегенмен багдарламаныц туз1ту1нде
к е м ш
1
Л
1
к т е р
баршылык ед1. Бул туралы
1934 жылы «Ауыл мугал1мЬ> журналында «Орталау жэне орта мектептер1м13
уш1н казак эдебиет! программасын беретш уакыт ж етп» деген такырыпта
макала жарияланды^.
Бул багдарламада эдеби шыгармалардьщ когамтану нег131не суйене
отырып, когамдык саяси такырыптардыц тец 1рег1не шогырландырып берд1.
Аталган багдарламаныц жаналыгы: эдебиетп тарихи-эдебиеттж курс рет1мен
окытуга бешмдеп беру1нде болды.
5-сынып багдарламасына енген шыгармалар уш тарауга
бел1Н!п
бершген. Олар: казак кецес эдебиет!, есю эдеби муралар жэне фольклор. 6-
Орта мектеп программасы /фабрика, завод жэне колхоз жастары жет1 жылдык
мектепке арналган/ 1932.
2 Мэметова
д.
Балаларымызга керкем эдебиеттщ ен жаксы нускауларын берет1н уакыт
жетп. // Ауыл мугал1м1 1936. №9.
26
сыныптьщ
б а г д а р л а м а с ы
к а з а к ж э н е
орыс кенес эдебиетк кецес одагы
халыктарыныц эдебиет!
ж э н е
шетелдщ тецкерюшш
эдебиет! деген бел1м-
дерден куралды. Бул багдарламапарда окушыга бершетш эдеби б ш м
мазмуны, окушы
б ш м ш е
койылатын талап керсетшмеген, тек шыгармалар
Т131М1 усынылган.
1938-1939 жылы К,азак Оку Комиссариаты бекггкен орта мектеп
багдарламасы ш ыкты1. 1939-1940 жылы багдарлама б ел гш педагог галым
Ш.Кэр1баевтын басшылыгымен жэне эдюкер мугалймдердщ катысуымен
жасалды2.
1940
жылдары
мектептер
институты
болып
ашылып,
кешн
Ы.Алтынсарин аты бершген гылыми-зерттеу институтыныц казак мектептер!
ушш аткарган ро;н улкен. К,азак эдебиетш окыту юш жандандыру багытында
Ы.Алтынсарин атындагы гылыми-зерттеу институтыныц казак т ш мен
эдебиет! бел 1мпин кызметкерлер] манызды шараларды аткарды. Соныц б1р!
—
казак Т1Л1 мен
э д е б и е п
багдарламаларын кайтадан карау, толыктыру
мэселес1 ед1.
1947 жылы казак
эдеби етш щ жана
багдарламасы шыкты3. Онда б ш м
берумен б 1рге идеялык-саяси гэрбие беру юш жандандыру, эр1 эдебиет
сабагыныц осы максатга ткелей жетекни релш кетеру мэселелерше кеп
К6Н1Л
беЛ1НД1.
Эдюкер-галым О.К,оцыратбаевгыц керсету! бойынша: «Революциядан
кеш нп эдебиет пен методикасыныц уш турл1 кезещ болды:
1.1917-1927 жылдар арасындагы ж!к койьшмай, «когамтану» тур1
'н д еп
оку;
2.1928-1938 жылдардагы оку мектептщ тип)не непзделмеген тарихи-
эдеби курс болып е тп ;
3. Бастауыш оку,
э д е б и е т п
к оку мен тарихи курс программасы.
С ей п п 1-1У кластарда бастауыш оку, У-УИ кластарда эдебиетпк оку
ж уй еа, УШ-Х кластардагы эдебиеттщ тарихи курсы 1939 жылдан бастап
тукп1л 1кт1 орын алды»4.
1958-1989 жылдары казак т ш мен эдебиетш окытудьщ эдютемесшщ
тарихында жемют! 1здену кезещ болды деу артык емес. Ы.Алтынсарин
атындагы гылыми-зерттеу институтыныц басшылыгымен мектепке дидак
тика мен эд еб и е тт а т гылымындагы тшм/п эдю-тэсшдерд1, жаца ой-гнюр-
лерд| енпзу жумыстары ко.тга алынды. Эдебиетте б ш м мазмуны, оныц куры-
лымын кайта карам, нактылау, орютету мшдетш койды. Осындай мшдеттерд!
ала отырып, сол жылдарда эдебиеттщ пэн болып окытылуы женшде алгаш
рет
гылыми
тужырымдама
жасалды.
Пэннщ
идеялык-эстетикальщ,
1 Орта мектеп пррграммалары // Казак эдебиетк Алматы: 1939. Б 33-34.
1 Орта мектеп программалары. У-У11. У1Н-Х тарихи эдеби курс/. 1939-40.
Орта мектеп программалары: Эдебиет. УШ-Х кластар. Алматы: 1947. Б 19-20.
Коцыратбаев Э. Эдебиетпк оку методикасы, очерктерг - Алматы: К.МОПБ, 1962. -
-212 б.
27
б ш м д ш к-тэр б и ел к мацызы айкындала туст1 Ос-ындай жумыстар барысында
эдебиет пэн ретшде калыптасып, турактала бастады.
1959 жылы «К|азак т ш мен эдебиетЬ> журналында казак эдебиеп
багдарламаларыныц жобасы жарияланды.1 Бул жылдары 5,6,7-сыныптар
эдебиетгк оку курсын ететш орта буын сыныптар катарында саналып, 8-
сынып эдебиеттщ тарихи курсын окитын жогаргы сынып есебшде болган-
дьщтан аталган багдарламада эдебиеттану курсыньщ барлык кезещ бтр сы-
ныпка жинакталып, топталып бершдг Осы 1959 жылгы 8-сынып багдар-
ламасына XIX гасыр эдебиетшен С.Кобеев, С.Торайгыров, И.Дэукебаев
шыгармалар ы енпзшд!.
1961-1970 жылдар аралыгында оку багдарламаларында осы айтылган
жуйеде еш езгерю аз берш п оты рган2.
1967 жылы республикальщ мугал1мдер конференциясы болып етп .
Республикадагы б ш м беру жуйес], мектеп мэселелер! сез етшд1. Осыдан коп
узамай мектеп багдарламаларында езгерютер ендк Казак эдебиет! багдарла
маларында бастауыш сыныптар 1,2,3 болып, орта буын сыныптар 4,5,6,7-
сыныптар болып белплендк
1971 жылгы 4-7-сыныптарга арналган сепз жылдык жэне орта мектеп
багдарламаларын жарык керд1. Казак эдебиет1 пэшнщ багдарламалары
бгршама туракталып, 1980 жылга дешн осы аталган жуйеде б е р ш п келдт
1981-1982 оку жылына арналган сепз жылдык жэне орта мектеп
багдарламасында эдебиеттк оку сыныптарында авторлардьщ шыгармалрын
1рктеуде кейб1р езгерктер болды 3.
1986, 1987 жылы шыккан багдарламаларда эдебиет пэнш езге пэндер-
мен сабактастыра окыту кезделген. Такырыптарга катысты «Пэнаралык
байланыс» усынылган. Сондай-ак 1986 жылгы багдарламада авторлар
курамы (Т.Акшолаков, Э.Дайырова, С.Тшешова, Р.Куткожина) керсетшген.
Казак ССР Халыкка б ш м беру М инистрлш бекпкендей 1989-90 оку
жылынан бастап мектептер он 01р жылдык болуына сэйкес казак эдебиетшщ
жуйел! курсы 5-сыныптан басталатын болып белплещц, Осыган сэйкес 1989
жылы аталган багдарлама енделш, толыктырылып, кайта басылды 4.
Ел!М1здщ егемсцшп ем1рдщ барлык саласына туб^рл! езгерютер экелдт
«Демократиялы казак елЬ> атану у м т н е н куат алган ел!М13дщ жаца бастама-
ларына б ш м беру саласы нысан болды. Ендил жерде б ш м беруд! жетшд1ру
максатындагы уакытша етпелт багдарламалар тузше бастады.
1 К,азак т ш мен эдебиетт 1959. №8. -7 б.
2 Сепз жылдык жэне орта мектеп программалары, 1966-1970 оку жылына арналган.
Алматы: Мектеп, 1970.
3Жолдыбаев М., К°НЬ!ратбайулы 9., Кдратайулы М. XIX жэне XX гасырдагы казак
эдебиетшщ жинагы (7 жылдык ушш). Алматы: Казакстан баспасы. 1934. Б 132-138.
4 Жалпы бш м беретш орта мектеп программалары 1989/90 оку жылына арналган
/Казак т ш мен эдебиет] У-XI кластар ушш. Алматы; Мектеп, 1989. -213 6.
28
|
