Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 91/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) дары төңірегіне топтасқан жас ақын- жазушылардың, әдебиетші-сыншы - лардың арасында әдеби мұ раға деген  оң көзқарас туып, оның тарихилығы,  халықтығы және жанр лық ерекше- лігін терең сөз етпесе де, әдеби-та- рихи талдау жа сауға ұмтылғандары  аз емес. Сон дықтан «Әдебиетта ну- дың алғашқы дәуірінде айтылған осы  ой-пікірлерді бүгінгі эстетикалық  биік тен қарап даттауға болмайды,  қай та анықтама, тұжырымдардың  бір ден-бірге қомақтана, нақтылана,  мән дене түскеніне назар аударған  жөн» деп білу керек [31, 74]. Бұл жер- де маркстік-лениндік әдіснаманың  ал ғашқы кездегі жетекшілік рө лін  жоқ қа шығаруға болмайды. Фоль- клор лық шығармаларға таптық по- зиция тұрғысынан келгенімен, 1920  жылдардың алғашқы жартысын- дағы ғылыми-зерттеушілік ой-пікір- де ол сөз арасында жалпылама ай- тылғандықтан, кейіпкердің қай тап- тан шыққанына байланысты ба ға лау  тым өріс алып кетпеген еді. Фоль- клорлық мұраның көптеген үл гілері  «бай-феодалдар табының мүд десін  көздейді» деген секілді ба ға лаулар  болғанымен, оларды жи нап-жариялау  мен зерттеудің алғаш қы қадамдары  жасалып жатты. Әдеби мұра, оның ішінде халық  ауыз әдебиеті туралы әртүрлі пікір- лер мен көзқарастарды бір арнаға  салу 1924 жылғы қазақ білімпаз- дары бірінші құрылтайының күн  тәртібіндегі өзекті мәселелердің бірі  болды. Құрылтайда 1917-1924 жыл- дар аралығында халық шығарма- шылығының үлгілерін жинау, жа- риялау жұмыстары қорытындылана  келе, оның алдағы уақыттағы қыз- метіне бағыт-бағдар берілді. «Ха- лық ауыз әдебиетін қалай, қайтіп  және кімдер жинау керек?» деген  мәселелермен қоса, жаңа дәуірдегі  қазақ фольклорының да шығарма- ларын жинау, оларды басып шы ғару,  жеке халық ақындарының өлең дер  жинағын шығару сияқты пробле- малық мәселелер терең сөз болды. Құрылтайға жиналғандардың «бі- рыңғай ағым теориясы» мен «тұр- пайы социологизм» бағытындағы  көзқарасты жақтаушылар болып  екі ге бөлінуі, әдеби мұра туралы ай- тыс-тартысты ерекше күшейте түсті.  Мә дени мұраға ғылыми тұрғыдан  қа рау бұрмаланып, қазақтың халық  ауыз әдебиетінің үлгілерін жинауды  бір жүйеге салу туралы шешім тұ- жырымдалмай қалды. Алайда құ рыл- тайдың әдеби мұра жөніндегі көз- қарастағы бір қателікке, яғни «халық  ауыз әдебиеті құриды, жа ңа дәуірде  оның дамуына ешбір мүм кіндік жоқ»  деген пікірге қатты тойтарыс беріп,  фольклордың жазба әдебиетпен қа- наттаса отырып дами беретіндігіне,  оны да жинап, басып шығару, халық  шығармашылығының өкілдерін қам- қорлыққа алу керек тігіне назар ау- дарғанын атап өткен абзал. Ре по зи то ри й Ка рГ У 108 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз