Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 90/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) мұраны игеру мәселесін дұрыс шешіп  алуына кедергі жасады. Осындай қате көзқарастарға қа- рамастан, халық әдебиеті нұсқала- рынан «Батырлар», «Аяз би», «Өтірік  өлең», «Тазша», «Қозы Көрпеш-Баян  сұлу», т.б. жинақтар жарық көрді. Со- нымен қатар, сол дәуірдегі мерзімді  баспасөз бетіндегі пікірталастағы  пікірлердің, жеке мақалалардың бар- лығы бірдей қате концепцияларға  мүлде бой ұрған көзқараста болды  десек қателесер едік. Әдеби мұраны  көптеп жариялап, олардың жина- луына қолғабысын тигізгендердің  баспасөз арқылы ауыз әдебиеті, оның  жекелеген нұсқалары туралы ғылы- ми-зерттеу мәніндегі мақалалары да  шығып жатты. Мысалы, М. Әуезовтің  1922 жылы «Шолпан» журналын- да жарияланған «Қазақ әдебиетінің  қазіргі дәуірі» (№ 2, 3) мақаласынан  қате көзқарастағы теориялар да,  маркстік-лениндік әдіснаманың тап- тық принципі де байқалмайды [30].  Бұл секілді мақалаларда әдебиет  туралы жалпылама айтылғанмен,  негізінен әдеби мұра, оның ішінде  халық ауыз әдебиеті, оның жанрла- ры, өзіндік ерекшеліктеріне тоқтала  отырып, жазба әдебиетпен байла- нысы, фольклорлық нұсқаларды  жи нау, жариялау, зерттеу, олардан  үй рену мәселелеріне назар аудары- лады. Қазақ фольклоры мен эпосы- на ғылыми-тарихи тұрғыдан қарап,  пікір білдірген зерттеу дәрежесінде  көрінгендері де бар. М. Әуезов  «Қазақ әдебиетінің қазіргі дәуірі»  атты мақаласында «ескі ел әдебиеті»  жайында қомақты ой айтып, хал- қымыздың өте бай мұрасының жал- пы тарихын білу, бай дәстүрін пай- далану туралы принципті мәселе  кө терді. Автор қазақ ауыз әдебиеті  үлгілерін жинаушы орыстың ориен- талист ғалымдарының пікірлеріне  сүйене отырып, қазақ фольклорының  дәстүрін, қазақ халқының мәде- ниетіндегі орнын, оны сақтаушы  ақын дар қызметін бағалауда ғылыми  толымды ойлар айтты. Бұл мақала- ның кейбір ұшқары топшылаула- рына қарамастан қазақ әдебиеттану  ғылымында әдеби мұраның қо- ғамдық, халықтық сипаты туралы  алғаш сөз қозғалды. Сол сияқты  М. Әуезов «Қобыланды батыр» ма- қаласында эпостық жырлардың об- раздарын, сюжеттік ерекшелігін,  та рихилығын зерттеу проблемасын  кө терді. Халық арасында кең тараған  «Қобыланды батыр» жырына әдеби- тарихи талдау жасай келіп, «әдеби  ескерткіш» деп бағалайды. 1920 жылдардың бас кезінде жа- рияланған осы мақалалар әдеби  мұраның озық үлгілерін халықтың  рухани игілігіне айналдыру үшін  нигилистік көзқарастың дауылы кө- терілуіне қарамастан әдеби-тео рия - лық таным мен әдеби-тарихи тал- даудың ғылыми дами бастауы на  ықпал етті. Кейбір баспасөз орын- Ре по зи то ри й Ка рГ У 107 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз